1 Mayıs’ın tarihi mücadelesi: Türkiye’de sendikalar alanlara iniyor
İşçilerin günlük çalışma müddetinin düşürülmesi için verdiği çabadan doğan 1 Mayıs, dünyanın dört bir yanında bir asırdan fazladır emek ve emekçi bayramı olarak kutlanıyor.
Avustralya’nın Melbourne kentinde 1856’da taş duvar ustaları ve inşaat emekçileri ağır çalışma müddetinin günlük 8 saate düşürülmesi talebiyle iş bıraktı. Çalışanlar, taleplerini lisana getirmek için 21 Nisan’da 1856’da Melbourne Üniversitesi’nden Parlamento Konutu’na kadar yürüdü.
Avustralya’nın akabinde ABD’deki çalışanlar de patronlardan 1884’te çalışma saatlerinin azaltılması talebinde bulundu. ABD’de günlük çalışma mühletinin 12 saatten 8 saate indirilmesi için başlatılan gayret, 1886’da kitlesel grevlerle yaygınlaşıp global bir nitelik kazandı.
Milletlerarası Emekçi Kardeşliği Teşkilatının 1889’daki Paris Kongresi’nde, yılın bir gününün dayanışma hedefiyle personellerin ortak bayramı ilan edilmesi kararlaştırıldı. ABD’li sendikacıların önerisi üzerine o gün “1 Mayıs” olarak belirlendi.
O tarihten itibaren 1 Mayıs, dünyanın dört bir yanında “Emek Bayramı”, “İşçi Bayramı” ve “1 Mayıs Bayramı” üzere isimlerle kutlanmaya başlandı.
TÜRKİYE’DE BİRİNCİ RESMİ KUTLAMA 1923’TE YAPILDI
Osmanlı’da 1 Mayıs birinci sefer 1911’de Selanik’teki tütün, pamuk ve liman çalışanları tarafından kutlandı. İstanbul’daki birinci kutlama ise 1912’de yapıldı.
Cumhuriyet döneminde ise Sovyetler Birliği ile dostluk alakası çerçevesinde 1 Mayıs 1922’de Ankara’da Emekçi Bayramı olarak kutlandı. Resmi olarak kutlanması ise birinci defa 1 Mayıs 1923’te oldu.
Taksim Meydanı’nda 1977’de düzenlenen 1 Mayıs programında, DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler’in konuşması sırasında meydandakilere ateş açılması sonucu 37 kişi hayatını yitirdi, yüzlerce kişi yaralandı.
Bu olay da münasebet gösterilerek 12 Eylül askeri darbesinin akabinde 1 Mayıs, bayram olmaktan çıkarıldı ve kutlanması yasaklandı.
Darbecilerin resmi tatil olmaktan çıkardığı 1 Mayıs, yıllar sonra 2009’da “Emek ve Dayanışma Günü” ismiyle tekrar resmi tatil ilan edilerek, coşkuyla kutlanmaya başlandı.
SENDİKALAR İSTANBUL’DA HAK-İŞ RİZE’DE
Üzerine marşlar bestelenen, kitaplar yazılan, sinema sinemaları çekilen 1 Mayıs, çalışanların sorun ve taleplerinin gündeme getirildiği en özel gün olma niteliği de taşıyor.
Tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de coşkuyla kutlanan 1 Mayıs kapsamında sendikalar farklı kentlerde programlar düzenleyecek.
1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü’nü İstanbul Kartal Meydanı’nda kutlayacak olan TÜRK-İŞ, gelir vergisi başta olmak üzere çalışma hayatının sıkıntılarını gündeme taşıyacak.
Geçen yıl 1 Mayıs’ı Türkiye’nin kıymetli sanayi kentlerinden Kocaeli’de kutlayan HAK-İŞ, bu yıl ÇAYKUR çalışanlarıyla dayanışmak için Rize’de kitlesel bir program düzenleyecek.
1 Mayıs’ı İstanbul’da çeşitli sivil toplum kuruluşu ve meslek örgütleriyle ortak kutlama geleneğini sürdüren DİSK ve KESK, bu yıl İstanbul Kadıköy’de olacak.
Memur-Sen ve Türkiye Kamu-Sen ise 1 Mayıs’ı Ankara’da farklı meydanlarda kutlayacak. Memur-Sen Anıtpark’ta, Türkiye Kamu-Sen ise Kolej Meydanı’nda program düzenleyecek.
TÜRKİYE’DEKİ SENDİKALI PERSONEL ORANI
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığının iş kollarındaki personel ve sendikaların üye sayılarına ait Ocak 2025 istatistiğine nazaran, Türkiye’de 16 milyon 864 bin 733 emekçiden 2 milyon 524 bin 547’si sendika üyesi.
Bu sayılara nazaran emekçilerde sendikalaşma oranı yüzde 14,97’sine seviyesinde bulunuyor.
Türk Metal Sendikası, sahip olduğu 293 bin 829 üyeyle tüm emekçi sendikaları ortasında birinci sırada yer alıyor.
Türk Metal’i 280 bin 769 üyeyle Hizmet-İş Sendikası, 224 bin 289 üyeyle Öz Sağlık-İş Sendikası takip ediyor.
