10 Mayıs Psikologlar günü: ‘Yasal boşluk var, halk sağlığı risk altında’

Türk Psikologlar Derneği, 10 Mayıs Psikologlar Günü’nde ruh sıhhati alanındaki yasal boşluğa ve halk sıhhati riskine dikkat çekti.

Türk Psikologlar Derneği’ne (TPD) nazaran, Türkiye’de toplumun ruh sıhhati gereksinimlerine karşılık verme noktasında önemli maniler var.

Psikologlara mahsus bir meslek yasası olmadığı üzere, ruh sıhhati hizmetlerini kapsayan bir düzenleme de bulunmuyor.

BBC Türkçe’ye konuşan TPD Lideri Prof. Gökhan Malkoç, “Ruh sıhhati yasası olmadığı için bu hizmetler Türkiye’de şeffaf, denetlenebilir ve erişilebilir değil” diyor.

Bu alandaki yasal boşlukların hasta hakları açısından da önemli riskler yarattığını kaydediyor:

“Yasal çerçeve olmadığı için, on binlerce şarlatan, bir iki kitap okuyarak kendilerini psikolog ilan ediyor ve bu hizmetleri verdiğini argüman ediyor.”

“Bu şahısların verdiği hizmetin etik, bilimsel ve üniversal ölçütleri yok, kaybeden vatandaşlarımız oluyor.”

Türkiye’de tam olarak kaç psikoloğun misyon yaptığı ise bilinmiyor.

Yaklaşık 150 bine yakın psikoloji mezunu olduğunu söyleyen Malkoç, “Kaçının sıhhat hizmetlerinde yer aldığına dair resmi data yok, net bir şey söyleyemiyoruz” diyor.

Kendi müşahedelerine dayanan “iyimser bir hesaplama” ile ülkedeki her 100 bin bireye 30 psikolog düştüğünü ve bu sayının epeyce düşük olduğunu kaydediyor.

‘Sadece 30 psikolog kadrosu açıldı’

Toplumda yaygın görülen unsur bağımlılığı, genç intiharları, çocuk istismarları, bayan cinayetleri ya da sarsıntı ve yangın üzere afetler.

Malkoç, toplumsal sıkıntıların yaygınlığı ve şiddeti açısından, daha çok psikoloğa muhtaçlık duyulduğunu kaydediyor:

“Ülkemiz bir afetten başkasına, bir toplumsal krizden başkasına yaralarını saramadan koşarken psikologlara büyük vazifeler düşüyor. Bu takviyesi istekli olarak vermeye çalışıyoruz.”

6 Şubat sarsıntıları sonra kendi kaynakları ile 1,5 yılı aşkın müddet ile bine yakın psikoloğu sarsıntı bölgesinde seferber ettiklerini söyleyen Malkoç, 26 binden fazla sarsıntı mağduruna takviye verdiklerini belirtiyor:

“Bu istekli dayanağın doğal sonları var. Devlet psikologlara olan bu gereksinimi artık görmeli ve takım atamalarında psikologlara akıl dışı kontenjanlar vermekten vazgeçmeli.”

” Sağlık Bakanlığı tarafından son açıklanan 15 binden fazla takım içinde yalnızca 30 psikolog kadrosu var. Bu en hafif tabirle ciddiyetsizliktir.”

‘Yasal boşluklar giderilmeli’

Türkiye’de psikologların mesleklerini, vazife alanlarını ve etik hudutları tanımlayan bir meslek yasası bulunmuyor.

TPD, ruhsal sıhhat alanının yasal tariften ve muhafazadan mahrum olduğunu kaydediyor.

Sağlık Bakanlığı, 29 Mart’ta sağlık alanında çalışan çeşitli meslek mensuplarının özgür çalışma şartlarını düzenleyen bir yönetmelik yayımladı.

TPD’ye nazaran bu yönetmelik, ruhsal hizmetlerin garantisini ve kontrolünü sağlamaya yönelik bir adım olmakla birlikte, eksikleri gidermiyor.

Mevcut 1219 sayılı yasa, yalnızca klinik psikologları sıhhat meslek mensubu olarak tanıyor.

Dolayısıyla yeni yönetmelik de emsal biçimde maddedeki “klinik psikolog” tarifi kapsıyor.

Malkoç, yasanın değiştirilmesi için sağlık bakanlığı ile temaslarının sürdüğünü kaydediyor.

Yönetmelik, diplomasında “klinik psikoloji” tabiri yazmayan öbür meslek profesyonellerini dışlamakla eleştiriliyor:

“Eşdeğer içerikte yüksek lisans yapmış uzmanların, kamuda yahut özel kurumlarda uzun yıllardır sıhhat hizmeti sunmuş tecrübeli psikologların ve travma psikolojisi, bağımlılık psikolojisi üzere sıhhat temelli yüksek lisans programlarından mezun uzman psikologların hür çalışma hakkına erişimi engelleniyor.”

‘Hasta hakları açısından önemli riskler var’

Ayrıca yönetmelik, dört yıllık lisans eğitimi almış psikologların sadece klinik psikolog yanında çalışabileceğini öngörüyor.

TPD ise tıpkı statüdeki psikologların kamu kurumlarında klinik psikolog olmadan da sağlık hizmeti sunabildiğini belirtiyor:

“Lisans mezunu psikologların yetki alanları belirlenerek kendi donanımları çerçevesinde özgür çalışma hakkına kavuşması gerekmekte.”

“Yönetmelikle birlikte bu kısıtlamanın getirilmesi, insanların ruhsal takviyeye ulaşmasını engelleyecek bir çelişki.”

Prof. Malkoç, acil ve öncelikli talebin, psikolojinin üniversal etik standartlarına uygun bir meslek yasası olduğunu söylüyor:

“Ülkemizde kapsayıcı, bilimsel bir yasanın yokluğu, ruhsal hizmetleri hukukî açıdan sıkıntılı bir noktaya itmekte.”

“Psikologlar için büyük hak kayıpları ortaya çıkmakta. Var olan yasal boşluklar hasta hakları açısından önemli riskleri beraberinde getirmekte.”

‘Akademik takımlar yetersiz’

Türkiye’deki üniversitelerde 166 Psikoloji kısmı bulunuyor ve bu kısımlardan her yıl yaklaşık 13 bin kişi mezun oluyor.

Ancak TPD’ye nazaran, süratle artan psikoloji kısımları ve kontenjanları, nitelikli psikoloji eğitimini imkansızlaştırmış durumda.

Dernek, pek çok kısımda yeteri kadar öğretim üyesi bulunmadığını kaydediyor.

Özellikle devlet üniversitelerindeki klinik psikoloji yüksek lisans programlarının sonlu kontenjanlarla açıldığı, zira akademik takımların yetersiz olduğu kaydediliyor.

Malkoç, psikoloji lisans mezunlarının yüksek lisans için özel üniversitelere başvurmak zorunda kaldığını belirtiyor.

TPD’ye nazaran üniversitelerde psikoloji lisans programlarının kontenjanlarının azaltılması, yüksek lisans programlarının sayısının artırılması ve tezsiz yüksek lisans programlarının yaygınlaştırılması gerekiyor.

Yasal talepler ne?

TPD’nin açıklamasına nazaran, halk sıhhatini etkileyecek yasal talepler şöyle sıralanıyor:

Bakanlık ne diyor?

Sağlık Bakanlığı’na nazaran, birçok sıhhat meslek kümesini kapsayan bu yönetmelikle birlikte, sıhhat hizmetlerinin daha yaygın ve erişilebilir olması, daha faal ve verimli sunulabilmesi amaçlandı.

Bakanlık tarafından yapılan yazılı açıklamada, “klinik psikologların” bakanlıktan alacakları ruhsat ile mesleklerini hür olarak icra edebileceği belirlendi.

Buna nazaran, klinik psikologlar ruhsatla “Sağlık Meslek Hizmet Birimi” (özel sıhhat kuruluşu) açabilecek.

Müşterek açılacak sıhhat meslek hizmet ünitesinin ruhsatı, her bir sıhhat meslek mensubu için başka düzenlenecek.

Sadece birebir meslek unvanına sahip, en fazla üç sıhhat meslek mensubu bir ortaya gelerek müşterek sıhhat meslek hizmet ünitesi açabilecek.

Klinik psikolog olmayan psikologlar, sağlık meslek hizmet ünitesinde klinik psikologların yanında çalışabilecek.

Bakanlığın açıklamasına nazaran, yeni sıhhat meslek hizmet ünitelerinin açılmasıyla kelam konusu mesleklere istihdam alanı oluşacak.

Ayrıca yeni açılacak bu ünitelerin ilgili branşlarda sıhhat kurumlarındaki yoğunluğun ve hasta bekleme müddetlerinin azalmasına katkı sağlaması hedefleniyor.

Sağlık Bakanlığı tarafından ruhsatlandırılan bu üniteler, denetlenebilir ve izlenebilir olacak.