5 bin 200 yıllık anıt… ‘Stonehenge bir kopya olabilir mi?’
Exeter Üniversitesi’nden arkeolog Susan Greaney, “Flagstones hem daha evvelki periyotların yapıları olan geçitli çevreler üzere görünüyor, hem de daha sonra ortaya çıkan henge tipi anıtları andırıyor” diyerek bu yapının mimari geçişin tam ortasında konumlandığını belirtiyor.
Anıtın kalıntıları birinci olarak 1890’larda, müellif Thomas Hardy’nin Dorchester’daki meskeninin bahçesinde kazılan bir sarsen taşının altından çıkan kemik ve külle fark edildi. Lakin yapının gerçek ölçeği, 1980’lerde bir yol üretimi sırasında ortaya çıkan yeni çukurlar ve taşlarla anlaşıldı. Yaklaşık 100 metre çapındaki bu taş çemberinin yarısı hâlâ bir etraf yolunun altında gömülü durumda.
Yapılan yeni tarihlendirme çalışması, 1986–87 yıllarında toplanan kemikler, yanmış kalıntılar, geyik boynuzları ve kömür modülleri üzere buluntulara odaklandı. Elde edilen sonuçlar, çukurların kazılmasının MÖ 3650, çemberin tamamlanmasının ise MÖ 3200 civarında olduğunu ortaya koydu. Bu yapı, sırf inşa edildiği devirde değil, yaklaşık bin yıl boyunca da farklı gömülerle kullanılmış.
Anıtta bulunan kimi çukurların duvarları kazınmış, kimileri çocuklara ilişkin gömüler içermekteydi. Arkeologlar, bu yapının kısmen cenaze fonksiyonu taşıdığını, lakin çok az eşya bulunması nedeniyle törensel bir manası da olabileceğini düşünüyor.
Flagstones’un mimari biçimi ve kullanım biçimi, Neolitik devirde Britanya’da görülen dikdörtgen ve çizgisel yapı biçiminden dairesel yapıya geçişin bir kesimi olarak bedellendiriliyor. Bu da onu, yalnızca mimari değil, periyodun kültürel ve ruhsal hayatına dair de değerli bir kaynak haline getiriyor.
Arkeologlar daha evvel Stonehenge’in birinci imal kademesiyle Flagstones’un çağdaş olduğunu düşünüyordu. Fakat yeni tarihlendirme, Stonehenge’in bu anıttan etkilenmiş olabileceği ihtimalini gündeme getiriyor. Susan Greaney, “Stonehenge bir kopya olabilir mi? Yoksa Stonehenge’in tarihini tekrar mi düşünmeliyiz?” diye soruyor.
Kesin olan bir şey varsa, o da bu bulguların, Neolitik Britanya’da mevt, ritüel ve anıt inşası bahislerinde düşündüğümüzden çok daha derin ve karmaşık bir manevi ömrün izlerini taşıdığı. Araştırma Antiquity mecmuasında yayımlandı.
