Uzmanlardan acil dönüşüm uyarısı! İstanbul için kırmızı alarm: her 3 binadan biri riskli

İstanbul’un Silivri ilçesi merkezli 6,2 büyüklüğündeki zelzelenin akabinde İstanbul’daki riskli yapı stoku bir defa daha gündeme geldi.

İki yıl evvel yaşanan Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde riskli yapıların güçlendirilmesi ve dönüştürülmesi noktasında farkındalık artsa da riskli yapı stoku hala milyonlarla söz ediliyor.

Son 22 yılda ülke genelinde 3,5 milyonu aşkın konutun dönüşümü sağlanmış olsa da hala riskli olduğu aktarılan 6 milyon civarındaki konutun varlığı bu hususa verilmesi gereken kıymete işaret ediyor.

Uzmanlar, ülke genelindeki 6 milyon, İstanbul’daki 1,5 milyon civarındaki riskli konutlarda oturan vatandaşları binalarını bir an evvel dönüştürmeleri yahut güçlendirmeleri konusunda uyarıyor. İstanbul’da hemen yıkılacak 600 bin konutun bulunduğu belirtiliyor.

‘DÖNÜŞÜM VE GÜÇLENDİRME KRİTİK BİR GEREKSİNİM HALİNE GELMİŞTİR’

Şehircilik ve Kentsel Dönüşüm Derneği Genel Başkanı Hüseyin Kılınçarslan, İstanbul’da 7 ile 7,5 şiddetinde yaşanacak beklenen bir sarsıntıda 500 binden fazla binanın hasar görmesinin beklendiğini lisana getirerek, 48 bin binanın ağır, 146 bin binanın ise orta derecede hasar alacağının öngörüldüğünü söyledi.

Dünyanın en değerli metropollerinden biri olan İstanbul’un zelzele riski üzere önemli bir meseleyle karşı karşıya olduğunu anlatan Kılınçarslan, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Kentsel dönüşüm ve güçlendirme kentin fizikî, toplumsal ve ekonomik açıdan yenilenmesi için kritik bir gereksinim haline gelmiştir. Kentsel dönüşüm, sırf yapıların güçlendirilmesi yahut yenilenmesi değil, birebir vakitte hayat kalitesinin artırılması, çevresel sürdürülebilirliğin devamı, endüstrinin zelzeleye dirençli hale getirilmesi ve afetlere dirençli bir kent yaratılması manasına gelir. Bilhassa endüstrinin kent içindeki dağılımı ve tesirleri de bu süreçte dikkate alınması gereken ögelerdir.”

‘İSTANBUL’UN GELECEĞİ DÖNÜŞÜM VE GÜÇLENDİRME ÇALIŞMALARINA BAĞLI’

Hüseyin Kılınçarslan, 1999’da yaşanan sarsıntısının akabinde gündeme gelen “İstanbul’daki konut stokunun iyileştirilmesi” gayesinin tam manasıyla hayata geçirilemediğini kaydederek, eski ve dayanıksız binaların yerine sarsıntıya güçlü yapılar inşa edilmesi, mevcut binaların güçlendirilmesi ve yapı kontrol sistemlerinin sıkılaştırılması gerektiğini vurguladı.

Sanayinin kent içindeki tesirinin bir öteki kritik mevzu olduğunu lisana getiren Kılınçarslan, sanayi tesislerinin organize sanayi bölgelerine taşınmasının kıymetine değindi.

Kılınçarslan, “Bu durum hem çevresel tesirleri azaltacak hem de kentsel dönüşüm projeleriyle yeşil alanların ve hayat alanlarının genişletilmesine imkan tanıyacaktır. Endüstrinin kent dışına kaydırılması, tıpkı vakitte ekonomik aktivitenin daha istikrarlı dağılmasını sağlayarak bölgesel kalkınmaya da katkıda bulunabilir” diye konuştu.

İstanbul’un geleceğinin kentsel dönüşüm ve güçlendirme çalışmalarının başarısına bağlı olduğunun altını çizen Kılınçarslan, kelamlarını şöyle tamamladı:

“Bu süreçte kamu, özel kesim ve sivil toplumun işbirliği kaidedir. Planlı, bilimsel bilgilerle ve iştirakçi bir anlayışla hareket edilmelidir. İstanbul’un bu dönüşümü başarabilmesi, onu sırf bir kent olmaktan çıkarıp global bir örnek haline getirecektir. Kentsel dönüşüm ve güçlendirmeler kentimizin ve ülkemizin en değerli beka problemidir. İktidar, muhalefet ve özel kesimin birlikteliği süreci hızlandırılabilir” dedi. 

‘TÜM TARAFLAR ORTAK BİR VİZYON ETRAFINDA BİRLEŞMELİ’

Gayrimenkul ve İnşaat Platformu Başkanı Mustafa Ekiz de bu sürecin en kıymetli adımlarından birisinin vatandaşların bilinçlendirilmesi ve teşvik edilmesi olduğunu belirterek, “Kentsel dönüşümün ve yapı güçlendirmenin hayati kıymetini, mümkün risklerini ve uzun vadeli yararlarını anlatmalıyız. Bu bilgilendirme çalışmaları vatandaşlarımızın sürece istekli iştirakini artıracaktır” dedi.

Bürokratik süreçlerin hızlandırılmasının ve kolaylaştırılmasının kritik ehemmiyete sahip olduğunu aktaran Ekiz, şu tabirleri kullandı

“Mevcut yasal düzenlemelerin sadeleştirilmesi, onay süreçlerinin kısaltılması ve tek bir merkezden uyumun sağlanması projelerin daha süratli ilerlemesine imkan tanıyacaktır. Ayrıyeten, kentsel dönüşüm alanlarında yaşayan vatandaşlarımıza yönelik mali takviye ve teşvik sistemlerinin çeşitlendirilmesi de süreci hızlandıracaktır.

Örneğin, düşük faizli kredi imkanları, kira yardımları yahut vergi muafiyetleri üzere dayanaklar artırılabilir ve çeşitlendirilebilir. Son olarak mahallî idareler, merkezi hükümet, özel bölüm ve sivil toplum kuruluşları ortasındaki işbirliğinin güçlendirilmesi gerekmektedir. Ortak bir vizyon etrafında birleşerek, kaynakların aktif kullanımı ve projelerin koordineli bir biçimde yürütülmesi sağlanmalıdır” dedi. 

‘RİSKLİ BÖLGELERE ÖNCELİK VERİLMELİ’

Mustafa Ekiz, inşaat süreçlerinde endüstriyel üretim tekniklerinin ve prefabrikasyonun yaygınlaştırılmasının maliyetleri düşüreceğini ve üretim mühletini kısaltacağını kaydederek, teknolojik tahlillerin yeni binalara entegre edilmesinin uzun vadede güvenlik ve dayanıklılık açısından büyük yarar sağlayacağını anlattı.

İstanbul’un sarsıntı riski haritası dikkate alınarak, en riskli bölgelerdeki dönüşüm çalışmalarına acil öncelik verilmesi gerektiğini vurgulayan Ekiz, şu açıklamalarda bulundu:

“Bu bölgelerde yaşayan vatandaşlarımızla daha ağır irtibat kurulmalı ve özel dayanak sistemleri geliştirilmelidir. Kentsel dönüşüm süreçlerinin her evresine vatandaşların faal iştiraki sağlanmalı, onların her vakit görüşleri alınmalı ve süreç hakkında ebediyen bilgilendirme yapılmalıdır.

Kentsel dönüşüm için ayrılan kamu kaynaklarının artırılmasının yanı sıra özel kesim yatırımları teşvik edilmesi ve milletlerarası finansman imkanları araştırılmalıdır. Bu maksatla kamu-özel bölüm işbirliği modelleri geliştirilebilir ve yatırımcılar için cazip şartlar sunulabilir” dedi. 

Ekiz, vatandaşların da süreçte artık daha faal yer almaları ve dönüşüme istekli bir biçimde katılmaları gerektiğini belirterek, “Riskli yapılarda oturanlar dönüşüm için daha fazla geç kalmamalı” diye konuştu.

‘GÜÇLENDİRME, SÜRAT VE MALİYET AVANTAJI SUNUYOR’

Bina güçlendirme uzmanı Sinan Türkkan ise ülke genelinde 6 milyon civarında riskli konutun bulunduğunu vurgulayan, “Bu konutların 5 milyonu güçlendirmeyle kurtarılabilir. İstanbul’daki yüksek riskli 600 bin konutun 150 bini için ise çabucak harekete geçmeliyiz” diye konuştu.

Büyük bir yıkımın önüne fakat güçlendirme ve dönüşümle geçilebileceğinin altını çizen Türkkan, büsbütün bilimsel metotlara dayalı olan güçlendirmenin, kentsel dönüşüme nazaran daha kısa müddetli ve daha düşük maliyetli olduğunu anlattı.

Türkkan, riskli konutlarda oturan vatandaşlara binalarını bir an evvel dönüştürmeleri yahut güçlendirmeleri daveti yaparak, “Binaların yıkılması ve çökmesi asla yazgı değildir. Yanlışsız taban, gerçek gereç ve yanlışsız sistem bir ortaya geldiğinde asla çökme olmaz. Daha evvel yapılan konutlarda tahminen bu 3 kaide gerçekleşmemiş olabilir. Lakin o riskli yapıyı dönüştürerek yahut güçlendirerek kurtarabiliriz. Bu nedenle vatandaşlarımız bunu ihmal etmemelidir.” ihtarında bulundu.

‘VATANDAŞLARIMIZ GERÇEKLERLE YÜZLEŞMELİDİR’ 

Sinan Türkkan, kentsel dönüşümde imar artışının İstanbul’un her bölgesinde mümkün olmadığı için riskli yapıların sarsıntıya karşı güçlendirilmesinin daha cazip olabileceğini belirterek, şunları kaydetti:

“Güçlendirme bir tadilat yahut tamirat değil riskli yapıyı zelzele yönetmeliğine uygun güvenlik düzeyine çıkarma çalışmasıdır. Gerçek projelendirilmiş ve hakikat uygulaması yapılmış bir güçlendirme sayesinde bina sarsıntıda ayakta kalmakta ve yaşayanların sağlıklı bir biçimde ömürlerine devam etmesini sağlamaktadır. Bunun en canlı örneği olarak 2008 yılında güçlendirilen binanın Hatay’daki sarsıntısı muvaffakiyetle atlatmasını gösterebiliriz.”

Türkkan, vakit, iktisat ve etrafa verilen zararın azaltılması açısından güçlendirilerek kurtarılabilecek binalarda güçlendirme çalışmaları yapılması gerektiğini söz ederek, şöyle devam etti:

“Bir an evvel gerçeklerle yüzleşip binamızın sarsıntı performans tahlillerini yaptırmalı ve olası bir sarsıntıdaki davranışını öğrenmemiz gerekmektedir. Bundan kaçınmak otomobilinizin frenlerinin çalışıp çalışmadığını bilmeden otobana çıkmak üzeredir. Yapmamız gereken evvel binamızın durumunu anlamak, sonra da dönüştürecek miyiz yoksa güçlendirecek miyiz ona karar vermek” dedi.

‘GÜÇLENDİRME SÜRECİ HIZLANDIRILMALI, TAKVİYE ARTIRILMALI’ 

Sinan Türkkan, güçlendirme sürecindeki bürokratik mahzurların kaldırılması ve güçlendirme kredisinin güncellenmesi gerektiğinin altını çizerek, “Karar sayısı hala 5’te 4 olarak uygulanmakta. Bu düşürülmeli. Bilhassa daire sayısı az olan binalarda bir kişi bile güçlendirme sürecini durdurabiliyor” diye konuştu.

Türkkan, güçlendirme inşaatından alınan KDV oranının düşürülmesi ve belediyelerde bu hususla ilgilenen çalışanın uzman gruplardan oluşması gerektiğini kelamlarına ekledi.