Klinik Psikolog Hilal Savaş: Depremler Çocukları Derinden Etkiliyor
KLİNİK Psikolog Hilal Savaş, çocukların dünyasında sarsıntı travmasının yalnızca bir sarsıntı değil, birebir vakitte inanç hissinin sarsılması manasına geldiğini belirterek, “Depremler çocukların oyunlarına, gecelerine, hatta vücutlarına yansır. Ebeveyn tavrı ise, bu sürecin en kritik belirleyicisidir. Çocuğu susturmayın ona eşlik edin. Korkmana gerek yok değil ‘korkmuştuk lakin geçti artık birlikteyiz’ üzere sözler kullanın. Daima haberleri takip etmek korkuyu artırır” dedi.
Güven Çayyolu Tıp Merkezi’nden Klinik Psikolog Hilal Savaş, bu çeşit büyük sarsıntıların sırf fizikî yapıları değil, bireylerin ruhsal dünyasını da derinden etkilediğini belirtti. Savaş, bilhassa birinci günlerde ortaya çıkan ruhsal reaksiyonların ehemmiyetine dikkat çekerek, “Depremler, denetim kaybı hissini, inanç hissinde zedelenmeyi ve hayatta kalmaya ait temel dehşetleri tetikleyebilir. Sarsıntının akabinde birçok şahısta şok ve inkar, ağır kaygı, uyku bozuklukları, ani irkilmeler, öfke patlamaları, içe kapanma ve suçluluk duygusu üzere çeşitli ruhsal reaksiyonların gözlemlenebilir. Bu çeşit reaksiyonlar, travmatik bir olay sonrasında beklenen ve anlaşılabilir bir süreçtir. Belirtilerin iki haftadan uzun sürmesi yahut günlük ömrü önemli biçimde etkilemesi durumunda profesyonel takviye alınması büyük kıymet taşımaktadır” diye konuştu.
PSİKOLOJİK DÜZGÜNLEŞME MÜMKÜNDÜR
Savaş, “Bazı bireyler travma sonrası denetim kaybı yaşayarak yetersizlik ya da suçluluk hislerini içselleştirebilir. Denetim hissinin küçük adımlarla yine kazanılması bu sürecin en kıymetli adımıdır. Yetişkinlerde hisler çoklukla vücuda taşınmaktadır. Travma sonrası bedensel regülasyonun sağlanması için mindfulness temelli gevşeme teknikleri (beden taraması, ayak basma antrenmanları, nefesle gevşeme) uygulanabilir. Sarsıntılar ferdi olduğu kadar kolektif travmalardır. Bu süreçte faydalılık hissi ruhsal dayanıklılığı artırmaktadır. Bireylerin küçük toplumsal katkılarda bulunmaları travmanın pasif bir tecrübe olmaktan çıkmasını ve faal bir güzelleşme sürecine dönüşmesini sağlayabilecektir. Medya maruziyetinin ise sonlandırılması gerekmektedir. Daima sarsıntı haberlerini takip etmek tasayı besler. Bilgi almak kâfi, maruz kalmak yıpratıcıdır” sözlerini kullandı.
ÇOCUKLARIN DÜNYASINDA SARSICI ETKİLER
Depremlerin sadece yetişkinleri değil, çocukları da derinden etkilediğini hatırlatan Klinik Psikolog Hilal Savaş, şunları söyledi:
“Depremler çocukların sırf fizikî değil, tıpkı vakitte duygusal, bilişsel ve toplumsal dünyalarında da derin izler bırakır. Bilhassa küçük yaş kümelerindeki çocuklar için dünya inançlı bir yerken, bu türlü yıkıcı olaylar bu temel algıyı sarsar. Çocuklar yaş ve gelişim seviyelerine nazaran farklı yansılar verebilir. Okul öncesi çocuklarda alt ıslatma, parmak emme, çok yapışkanlık üzere davranışlar; ilkokul çağındaki çocuklarda baş ve karın ağrısı üzere somatik şikayetlerin, dikkat dağınıklığı ve suçluluk hisleri; ergenlerde ise toplumsal çekilme, varoluşsal sorgulamalar, duygusal dalgalanmalar ve geleceğe dair korkuların sıkça görülebilir. Çocukların bu süreci nasıl atlatacağı konusunda ebeveyn tavrı belirleyicidir. Çocukların hislerini bastırmasına değil, söz etmesine alan açılması gerekmektedir. Çocuğu susturmayın ona eşlik edin. ‘Korkmana gerek yok’ üzere bastırıcı tabirler yerine ‘Evet, çok korkmuştuk ancak birlikteyiz’ üzere itimat veren cümlelerin tercih edilmelidir. Daima haberleri takip etmek tasayı artırır. Çocukların oyunlar yoluyla yaşadıklarını söz edebilir. Rutinlerin yine kurulması çocuklara inanç hissi kazandıracaktır. Yemek, uyku, oyun ve okul üzere temel alanlarda varsayım edilebilirliğin tekrar sağlanması değerlidir. Ayrıyeten bedensel temasın da çocuklar için güçlü bir güvenlik hissi oluşturacaktır.”
Deprem sonrasında çocuklarda ağır öfke, içe kapanma, okula gitmeyi reddetme, çok tetikte olma hali, kalıcı kabuslar ve bedensel yakınmalar üzere belirtilerin iki haftadan uzun sürmesi durumunda kesinlikle uzman dayanağı alınması gerektiğini belirten Savaş, “Unutulmamalı, çocuklar yaşadıkları olaylardan çok, o olaylar sırasında etraflarından aldıkları duygusal tonu içselleştirir. Ebeveynin sakinliği, dürüstlüğü ve tutarlılığı çocuğun içsel inancını tekrar inşa etmesinde en büyük rehberdir” dedi.
