Türkiye, doğurganlık hızındaki azalmayla çok yaşlı ülkeler sınıfına girdi
Türkiye İstatistik Kurumu, “Aktif Yaşlanma Endeksi” bültenini yayınlandı.
2024 bilgilerinden oluşan bu bülten, birinci sefer yayınlanıyor.
Bültende, araştırmanın münasebetine yer verilirken Türkiye’nin nüfus projeksiyonlarındaki değişime dikkati çekildi.
“YAŞLI NÜFUS ORANI ARTIYOR”
Küresel yaşlanma süreci olarak isimlendirilen “demografik dönüşüm” evresindeki ülkede, çocuk ve genç nüfus oranı süratle azalırken yaşlı nüfus oranının süratle artış gösterdiğine işaret edildi.
Bültende, “Türkiye son 10 yılda doğurganlık suratındaki yıkıcı azalmanın da etkisiyle ‘çok yaşlı ülkeler’ sınıfına dahil olmuştur. Doğurganlık suratındaki daima ve keskin azalmanın yanı sıra hayat standardı ve refah düzeyinin artmasıyla sıhhat alanında kaydedilen gelişmeler sonucunda ölümlülük suratı azalmakta, doğuşta beklenen hayat müddeti ve yaşlı nüfus oranı artmaktadır.” bilgisine yer verildi.
Bültende, yaşlı nüfusun yaşlılık sürecini ne kadar faal geçirdiğinin tespiti ismine Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komitesi’nin (UNECE) katkılarıyla etkin yaşlanma endeksi (AYE) geliştirildiği hatırlatılarak, 4 bileşenden oluşan AYE’nin, yaşlı bireylerin istihdama katılabilme, topluma katılabilme, bağımsız, sağlıklı ve inançlı yaşayabilme ve etkin yaşlanma için kapasite ve elverişli ortama sahip olabilme düzeylerini ölçtüğü kaydedildi.
YAŞLI NÜFUSUN, TOPLAM NÜFUS İÇİNDEKİ ORANI 2030’DA YÜZDE 13,5 OLACAK
Bültende, Türkiye’de yaşlı nüfus olarak kabul edilen 65 ve daha üst yaştaki nüfusun, 2019’da 7 milyon 550 bin 727 şahısken son 5 yılda yüzde 20,7 artarak 2024 prestijiyle 9 milyon 112 bin 298 kişi olduğu hatırlatıldı. Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranının 2019’da yüzde 9,1 iken 2024’te yüzde 10,6’ya yükseldiği kaydedilen bültende, projeksiyonlara nazaran 2030’da yüzde 13,5’e, 2040’ta yüzde 17,9’a, 2060’ta yüzde 27’ye, 2080’de yüzde 33,4’e ve 2100’de yüzde 33,6’ya çıkmasının öngörüldüğü tabir edildi.
Bu datalar dikkate alınarak hazırlanan AYE dataları ve bileşenleri 0 ile 100 ortasında bedel alıyor.
Buna nazaran, endeks ve bileşen kıymetlerinin yüksek olması, toplumdaki yaşlı bireylerin daha faal bir yaşlılık hayatı geçirdiklerine işaret ediyor.
Türkiye’nin AYE pahası 2023’te 28,7 iken geçen yıl 29,7’ye yükseldi.
İstihdam bileşeni endeks bedeli, 2023’te 25,9 iken 2024’te 27,6 olarak hesaplandı.
Topluma iştirak bileşeni endeks bedeli de tıpkı periyotta 12’den 12,5’e yükseldi.
Bağımsız sağlıklı ve inançlı ömür bileşeni endeks kıymeti ise 65,5’ten 65’e geriledi.
Aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks bedeli 2023’te 44,3 iken 2024’te 46,1 oldu.
AKTİF YAŞLANMADA AB ORTALAMASI YÜZDE 36,8
AB üyesi 28 ülkenin endeks bedelleri incelendiğinde, 2018’de AYE genel endeks kıymetinin AB ortalaması 36,8 oldu. AB’ye üye ülkeler içinde endeks pahası en yüksek olanlar sırasıyla 47,8 ile İsveç, 43,7 ile Hollanda, 43,3 ile Danimarka olarak belirlendi. Endeks kıymetinin en düşük olduğu ülkeler ise sırasıyla 28,4 ile Yunanistan, 30,5 ile Hırvatistan, 31,2 ile Romanya olarak hesaplandı.
Aktif yaşlanma pahası cinsiyete göre Avrupa Birliği üye ülkeleriyle mukayese edildiğinde, erkeklerde AB ortalaması 38,5 iken Türkiye bedeli 34,5 olarak hesaplandı. Bayanlarda ise AB ortalaması 35,3 iken Türkiye pahası 25,3 olarak kayıtlara geçti.
Türkiye’nin 2024 yılı için AYE genel endeks bedeli Türkiye İstatistiki Bölge Üniteleri Sınıflandırması (İBBS) 1. seviyeye nazaran incelendiğinde, en yüksek bölgenin 33,3 ile Doğu Karadeniz olduğu görüldü. Bu bölgeyi 31,9 ile Batı Marmara, 30,8 ile Kuzeydoğu Anadolu bölgeleri izledi.
Endeks pahası en düşük olan bölgenin 26,9 ile Güneydoğu Anadolu olduğu hesaplandı. Bu bölgeyi 28,7 ile Akdeniz, 28,8 ile Orta Anadolu bölgeleri takip etti.
AYE genel endeks bedeli İBBS 1. seviye ve cinsiyete nazaran incelendiğinde, Doğu Karadeniz Bölgesi’nin erkekler için 38,2 ve bayanlar için 28,4 endeks bedelleriyle her iki cinsiyette de en yüksek bedele sahip olduğu belirlendi.
Diğer taraftan, cinsiyetler ortası endeks farkının en yüksek olduğu bölgenin ise Ortadoğu Anadolu Bölgesi olduğu görüldü.
