İstanbul’daki evler için kritik çağrı: Birleşin ve güçlendirin
Marmara Denizi Silivri açıklarında 23 Nisan’da meydana gelen 6,2 büyüklüğündeki sarsıntı, İstanbul’un zelzele gerçeğini bir kere daha hatırlatırken, kentin yapı stoku güvenliğini de gündeme getirdi.
Yapı stokunun zelzeleye sağlam hale getirilmesinde, kentsel dönüşümle binaların yenilenmesi kadar güçlendirme çalışmaları da büyük değer taşıyor.
Konuya ait değerlendirmelerde bulunan DEGÜDER Lider Yardımcısı Hasret İmren, Silivri merkezli zelzelenin güçlü ve yer ivmeleri yüksek bir sarsıntı olmadığını lakin sarsıntı gerçeğini tekrar hatırlatması ve seferberlik seviyesinde harekete geçilmesi açısından çok değerli olduğunu söz etti.
Yer bilimcilerin, “Sonraki sarsıntıların de tahminen çok da büyük gerçekleşmeyeceğine” dair nispeten rahatlatıcı açıklamaları olduğunu aktaran İmren, lakin Türkiye’nin çok büyük bir kısmı fay sınırları üzerinde olduğundan her an zelzeleye sağlam yapı yapma yahut yapıları sarsıntıya sağlam hale getirme konusunda teyakkuzda olunması gerektiğini vurguladı.
İmren, İstanbul’da yenilenmesi ya da güçlendirilerek sarsıntıya sağlam hale getirilmesi gereken önemli bir yapı stoku olduğuna dikkati çekti.
“Güçlendirmeyle ilgili konut tarafında istediğimiz noktada değiliz”
Güçlendirmenin endüstriyel tesislerde, fabrikalarda biraz daha fazla kabul gördüğünü ve ivmelendiğini lisana getiren İmren, şöyle konuştu:
“Güçlendirmeyle ilgili konut tarafında maalesef istediğimiz noktada değiliz. Hatta başlangıç noktasındayız diyebilirim. Dikkatimizi çeken ve ağırlaşmak istediğimiz mevzu aslında konutlar. Konutlarda bir türlü bunun başlayamamasını hem bürokratik hem konut sahiplerinin zihnindeki ‘Güçlendirme nedir?’ husus başlığı açısından çözümlemek gerekiyor. Karar vericiler, kanun yapıcılar açısından da burada çok önemli katedilmesi gereken yollar var. İşi kolaylaştıran birtakım hem finansal hem bürokratik tahliller getirilmesi gerekiyor. Konut sahiplerine ise güçlendirmenin tıpkı yeni bir yapı yapar üzere inşaat mühendisliğinin bir alanı, bir bilim olduğunu, hakikaten yüreklerine sinecek formda kabul ettirmemiz lazım.”
İmren, sıfırdan yapı projelendirirken “depremde can kaybına sebebiyet vermemesi” üzere performans maksadı koyduklarını aktararak, “Bu ne demek? Yıkılmayacaksın. Tıpkı gayesi ‘Binamı güçlendir.’ diye gelen bir konuta, fabrikaya da koyuyoruz ve bunu inşaat mühendisleri projelendiriyor. Yani güçlendirme yama yapmak değildir. Güçlendirme, hakikaten binanın sıfır bina performansına ulaşması için yapılan müdahalelerdir. Sıfır yapının geçtiği yoldan tıpkı formda geçtiğini bilhassa belirtmek istiyorum.” dedi.
İmar Kanunu’na nazaran yenilenmesi mümkün olmayan bina stokunun da çok fazla olduğunu belirten İmren, “Müteahhitlerin rastgele bir kat ya da imar artışı verilmediği, bulunduğu yer olarak çok rantabl gelmediği için ilgi göstermediği yerler var. Buralardaki konut sahiplerinin yüzünü güçlendirmeye dönme dışında şu anda bir kurtuluşu gözükmüyor. O yüzden konutta güçlendirmeyi bu seferberliğin içinde yaymamız, insanımızı bilgilendirmemiz ve tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de çok alanda uygulandığını çok güzel anlatmamız gerekiyor. Kamu binalarında, okullarda, hastanelerde yapıldı. Konutta da bunu arttırmak zorundayız. Yoksa bahse bahis bu 1,2-1,5 milyonluk konutu, binayı daima yıkıp yaparak ve çok süratli bir halde sarsıntıya güçlü hale getirmemiz mümkün değil.” değerlendirmesinde bulundu.
“Konut sahiplerinin güçlendirme için hemfikir olarak yola çıkmaları gerekir”
İmren, güçlendirilemeyecek binaların büyük oranda tespit edilmiş durumda olduğunu, bunların gereç ömrünü tamamladığını, kolon kaldırma, korozyon üzere kimi deformasyonlara uğradığını, bu tıp binaların dışındaki bütün yapılarda güçlendirme yapılabileceğini söyledi.
Eğer binanın yıkılıp tekrar yapılması için gereken imkan bulunamıyorsa güçlendirmeye gidilmesi gerektiğini belirten İmren, şunları kaydetti:
“Öyle binalarımız var ki halihazırda 10 maliki var fakat yıkılıp yapıldığında 8 konut çıkıyor. Bu binada o maliklerin hakkını korumak ismine yıkıp yapamıyorsanız binanın güçlendirilmesi gerekir. Buradaki konut sahiplerine ikazım şu: Bu hususta konut sahiplerinin hemfikir olarak yola çıkmaları gerekir. Prosedür şudur: Rastgele bir firmaya A yahut B şahsı olarak gidersiniz ve ‘Benim binam sanki zelzelede nasıl davranacak?’ dersiniz ki buna sarsıntı performansının tespiti deriz. Burada öteki komşularınıza gereksiniminiz yok, tapu sahibisiniz ve binanızın durumunu öğrenmek istiyorsunuz. Asıl iş nerede başlıyor? Performans geldiği vakit ‘Bu bina inançlı değil.’ dendiğinde başlıyor. Bu hareketin yüzde 90’ı orada noktalanıyor. O vakit ya boşaltacağız, yıkıp yaptıracağız ya güçlendireceğiz. Fakat burada bir hemfikirlik yok. O yüzden sarsıntı performansının tespiti kritik nokta değil. Sonraki adımla ilgili konut sahipleri olarak evvel antant kalacaksınız. ‘Performansı makus çıkarsa yola çıkıyoruz. Güçlendirmekse güçlendirmek, yıkıp yapmaksa yıkıp yapmak lakin biz bu yola çıkma kararı verdik.’ dedikten sonra zelzele performansı tahlilini yaptırın.”
İmren, binaların performans tespitinin 2018 yönetmeliğine nazaran yapıldığını, bu sebeple bilhassa 2000 öncesinde inşa edilen yapıların sağlam çıkmasının bilime karşıt olduğunu, kat maliklerinin bunu bilerek yola çıkması gerektiğini söyledi.
“6 Şubat zelzelesinden sonra dünyada kullanılan güçlendirme gereçlerini Türkiye’de üretmeye başladık”
Güçlendirme konusundaki bilginin son 2,5 yıldır eser gamı açısından çok genişlediğine işaret eden İmren, “6 Şubat (2023) sarsıntısından sonra dünyada kullanılan, işi daha fazla kolaylaştıran güçlendirme materyallerini, ekipmanlarını tanıdık ve bunları Türkiye’ye getirdik. Hatta Türkiye’de üretmeye başladık.” dedi.
İmren, dalı domine eden insanların bu bahiste çok çalıştığını aktararak, “Bunun çok büyük bir kısmı da kamu faydası içindi. Güçlendirmenin daima bir ‘acaba’yla başladığının farkındayız. Münasebetiyle bu güçlendirme kolunu sahiden bilimsel olarak desteklemeyi çok istek ediyoruz. Dünyada kullanıldığını biliyoruz. Neden bizim halkımız, endüstricilerimiz, üreticilerimiz bundan faydalanmasın? Bu kesimde çok önemli yeni eser gamı var. Yapıları çok fazla kırıp dökmeden olabildiğince aşikâr akslarda müdahale ederek yapı güçlendirmesini yapabiliyoruz. Bu alanda kullandığımız burkulması önlenmiş çaprazlar, sönümleyiciler, yeni yapılarda daha az zelzele ivmesi alması açısından izolatörlerimiz var. Tüm bunları şu anda etkin olarak bu bölümün iş bilenleri kullanıyor. Konutun da bundan faydalanmasını istek ediyoruz.” diye konuştu.
Kamu otoritesine “güçlendirme finansmanı” çağrısı
Güçlendirmenin maliyet açısından, sıfır maliyetin yüzde 30-35, en fazla 40’ına kadar kabul edilebilir olduğunu lisana getiren İmren, sıfır maliyette yıkılıp yine yapılan binalarda maliyeti müteahhidin daire karşılığında üstlendiğini lakin güçlendirmede finansal yükün maliklerde olduğunu, bu açıdan karşılaştırma yapmanın çok yanlışsız olmadığını söyledi.
İmren, “Dolayısıyla işte burada kamu otoritesi devreye giriyor. Nasıl sıfır yapı kentsel dönüşümünde işin başlangıcından itibaren bürokratik olarak bütün zinciri ve hatta artık finansal takviyelerle bunu çözümledik. Öbür tarafta güçlendirme de kamu otoritesi önünde bir alternatifse şayet -ki olmalı ve bunu da nitekim konuşmalıyız- o vakit bu zinciri de tamamlamamız gerekiyor. Şu anda zincirde boşluklar var. ‘Binamı güçlendirmek için yola çıkıyorum, hemfikirim, bu işi biliyorum, inanıyorum.’ ancak finansman verilmediği surece biz bu kapıyı arkasına kadar açamayacağız.” sözlerini kullandı.
Konut sahibinden bu türlü bir finansmanı rahatlıkla sağlamasını bekleyemeyeceklerini lisana getiren İmren, “Konut sahibinden beklememiz gereken şu olmalı: seferberlik hissini, kişisel çabayı konut sahibinden beklemeliyiz. Ancak finansmanı bir yol usul, Dünya Bankası, devlet finansmanı, tüm bunları aslında kamudan beklemek durumundayız.” dedi.
İmren, güçlendirmeyle ya da yeni kuşak eserlerle binaları sarsıntıya sağlam hale getirme konusunda farkındalık oluşturmaya çalıştıklarını kelamlarına ekledi.
