TBMM Kit Komisyonu’nda ‘Nadir Toprak Elementleri’ Gündeme Geldi… “Nadir Toprak Elementleri Rezervini Adeta Altın Tepside Sunuyorsunuz”
Haber: Erva Gün
(TBMM) – TBMM KİT Komisyonu’nda Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nün Sayıştay raporlarının bilanço görüşmeleri esnasında Türkiye‘deki ‘nadir toprak elementleri’ gündeme geldi. CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar’ın, ‘ Türkiye, dünyanın tek alanda bulunan en büyük ikinci az toprak elementleri rezervine sahip’ açıklamasını hatırlatarak, “Siz çıkan maden cevherini vereceksiniz, Çin kendi ülkesinde onu ayrıştıracak, istediği az toprak elementlerini alacak, bize ne verecek pekala? Türkiye‘nin bu işten çıkarı ne olacak? Siz, Çin’e dünyanın tek alanda bulunan, en büyük ikinci ender toprak elementleri rezervini adeta altın tepside sunuyorsunuz” dedi. Eti Maden Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Lideri ve Genel Müdürü Yalçın Aydin, “Eti Maden ile Çin madencilik şirketi ortasında bâtın bir mutabakatımız yoktur. Siyasi bir kimliğe sahip değiliz” karşılığını verdi.
TBMM KİT Komisyonu, AK Parti Aydın Milletvekili Mustafa Savaş başkanlığında toplanarak kontrol kapsamında bulunan kurum ve kuruluşların 2021 ve 2022 yıllarına ait bilanço görüşmelerine başladı. Komisyonda, bugün Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nün 2021-2022 yıllarını kapsayan Sayıştay raporları ve teklifleri görüşüldü.
CHP İzmir Milletvekili Becerikli Polat, ender toprak elementlerinin ABD Başkanı Donald Trump ile Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy’nin görüşmesinde gündeme geldiğini ve ABD’nin savaş tazminatı olarak Ukrayna’dan istediğini belirtti. Polat, Türkiye‘de kâfi bir seviyede çalışmanın olmadığını kaydederek, şunları söyledi:
“Şimdi 2022 yılı mayıs ayı kurul görüşmelerinde periyodun Genel Müdür şöyle sesleniyor: ‘En değerli projelerimizden biri az toprak. Ender toprağı işlemek için Eskişehir Beylikova’ya kurduk, pilot tesisimizin ihalesini yaptık, yıl sonunda pilot tesisimiz çalışmaya başlıyor. ‘Nadir toprak elementi’ dediğimiz oksitler şu an ki günümüz dünyasında savaş sebebi, verip vermemek, alıp almamak, olup olmaması…” üzere anlatıyor. Lakin 2023’e baktığımızda, 2023 Sayıştay raporlarında bu pilot tesislerin yapılmadığını görüyoruz. Türkiye‘deki ender toprak elementleriyle ilgili bir bilgi ve çalışma var mıdır, bunlar nelerdir? Bu kadar değerli olan bir yatırımın 2022 yılı sonu prestijiyle bitmesi gerekirken neden bu kadar gecikmeyle bitirilmiş? Bahsedilen mevzuat değişiklikleri için gerekli kurumlarla irtibata geçilmiş midir? Tesis bugün itibarıyla faaliyete geçmiş midir?”
“Nereye gidecek bu az toprak elementleri?”
CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz, Güç ve Tabi Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar’ın, ‘ Türkiye, dünyanın tek alanda bulunan en büyük ikinci ender toprak elementleri rezervine sahip’ açıklamasına atıfta bulunarak, genel müdürlüğe, “Siz ne kurdunuz, ne kuruyorsunuz? Şu anda pilot üretim tesisi kurdunuz, yıllık bin 200 ton üretim yapılacak olan bu az toprak elementleriyle ilgili tesiste ne üretmeyi hedefliyorsunuz?” sorularını yöneltti.
Çin Anayasası’na nazaran, az toprak elementlerinin ileri bir teknoloji olduğu için dış ülkelere verilmediğini kaydeden Yavuzyılmaz, “Yani siz çıkan maden cevherini vereceksiniz, Çin kendi ülkesinde onu ayrıştıracak, istediği ender toprak elementlerini alacak, bize ne verecek pekala? Türkiye‘nin bu işten çıkarı ne olacak? Ayrıyeten Türkiye‘de neden bin 200 tonluk kapasiteli bir üretim tesisi kuruluyor? Niçin bu toryum ve barit floridi ayrıştırmak için yıllık 5-6 bin ton üretim yapabilecek kapasitede bir tesis kurulmuyor? Dünyada ender toprak elementleriyle ilgili madenciliğin yüzde 70-80’ine sahip olan ve monopol durumuna gelmiş olan Çin’e; siz dünyanın tek alanda bulunan, en büyük ikinci az toprak elementleri rezervini adeta altın tepside sunuyorsunuz. Bu ender toprak elementleri, altından, elmastan da kıymetli” tabirlerini kullandı. Yavuzyılmaz, şöyle konuştu:
“Çıkardığınız madenin yüzde 50’sini toryum olarak alacaksınız. Bunu ayrıştıracaksınız. Yüzde 20’sini barit ve florit olarak alacaksınız ve yüzde 70 yaptı. Kalan yüzde 30’una ne olacak? Kalan yüzde 30’da ender toprak elementleri var. Pekala nereye gidecek bu az toprak elementleri? Çin’e gidecek. Söylemediğiniz şey bu. Artık diyor ki Enerji Bakanı Alparslan Bayraktar, ‘Doğal kaynaklar ve madencilik alanlarında iş birliğine ait mutabakat zaptını Çin ile imzaladık. Madenciliğin her alanında iş birliğimizi ilerletmeyi bilhassa kritik mineraller konusunda, Türkiye‘de birlikte çalışma yapmayı hedefliyoruz’ diyor. Eskişehir Beylikova’da Türkiye dışında Çin var.
Siz bunu bir yabancı ülke Çin’e adeta peşkeş çekiyorsunuz. Çekmiyorsanız yaptığınızı muahedeyi açıklayın. KİT Kurulu olarak biz şayet Eti Maden’in burada kontrolünü yapacaksak, Çin’le Eti Maden’in ortasında olan biteni, imzaladığınız mutabakat zaptını ve Eti Maden’in bunu nasıl ilgilendirdiğini bize açıklayın, görelim.”
“Nadir toprak alanını Çin’e verdiğimize ait hiçbir çalışmamız yoktur”
Eti Maden Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu Lideri ve Genel Müdürü Yalçın Aydin, komisyonda genel üzerine görüşmelerin tamamlanmasının akabinde kelam aldı. Aydin, CHP’li milletvekillerinin gündeme getirdiği, Çin ile imzalanan zapta ait, “Eti Maden ile Çin madencilik şirketi ortasında bâtın bir mutabakatımız yoktur. Siyasi bir kimliğe sahip değiliz. Kurumumuzun taraf olduğu, az toprak alanını Çin’e verdiğimize ait hiçbir çalışmamız yoktur” karşılığını verdi.
