Avrupa’daki elektrik kesintisine ne sebep oldu?

İspanya ve Portekiz’de 28 Nisan’da meydana gelen, milyonlarca kişiyi elektriksiz bırakan ve elektrik hizmetinin tam olarak yine sağlanmasının yaklaşık 23 saat sürdüğü elektrik kesintisinin sebebine ait tartışmalar sürüyor.

Kesintiye sebep olan sorunun, nükleer ve termik santrallerle tıpkı elektrik sistemini kullanan yenilenebilir güçten elde edilen elektrik sebebiyle meydana gelmiş olabileceği ihtimali üzerinde duruluyor.

İspanya’nın 45 bin kilometreyi aşan 400 ve 220 kilovolt ortasında değişiklik gösteren güç iletim sınırlarında elektrik hizmeti kullanıcılara ulaştırılıyor.

Devletin çoğunluk hissedarı olduğu Redeia kümesine ilişkin İspanya Elektrik Şirketi (REE) elektrik dağıtımı ve sistemin işleyişinden sorumluyken İspanya ve Portekiz’de faaliyet gösteren küçük şirketler de elektriğin kullanıcılara ulaştırılmasını sağlıyor.

İspanya’nın La Vanguardia gazetesi müellifi Pilar Blazquez, şebekeye ulaşan elektriğin tüketicinin talebine uygun olmasının sağlanması gerektiğini, oluşacak bir sorunda sistemin dengeyi sağlamak için kimi kaynakları devre dışı bırakarak başkalarını kullandığını belirtti.

Yazıda sözlerine yer verilen İspanyol Fotovoltaik Derneği Sözcüsü Salvador Salat da elektrik şebekesinde 28 Nisan’daki kesinti meydana gelene kadar müdafaa sisteminin akımdaki dengeyi sıkıntısız sağladığını aktardı.

Salat, sistemin çöktüğü kesinti sırasında, güç kontaklarının olağan bir formda kesilmediğini, 18 bin megavatlık elektrikten, 10 bin megavat fotovoltaik (güneş gücüyle üretilen elektrik) akımın ansızın kesildiğini, akabinde da 1500 megavat rüzgar, 3 bin megavat da nükleer güçten sağlanan elektriğin kesildiğini söyledi.

İspanyol uzman, sistemin güneş gücünden gelen elektriğin temasını kesmek için 20 saniyelik bir mühlet tanıdığını fakat kesintinin 5 saniyede gerçekleştiğine dikkati çekerek bunun sebebini sorguladı.

HİÇBİR ELEKTRİK ÇEŞİDİ DAYANAKSIZ SUÇLANAMAZ

El Pais gazetesi muharriri Clemente Alvarez, İspanya elektrik şirketinin İber Yarımadası’nı etkileyen kesintiye güneş gücünden sağlanan üretimin kaybolması problemine işaret ettiğini, bunun da tüm sistemi çökerttiğini yazdı.

Alvarez, Redeia’nın ise 2024’teki yıllık raporunda “yenilenebilir gücün yaygınlaşması ve daha klasik kaynakların yerini almasıyla sistem güvenliği açısından ortaya çıkan riskler konusunda ikazda bulunduğuna” dikkati çekti.

Yenilenebilir Güç Vakfı, REE’nin belirlediği gerekliliklere uygun olarak elektrik üretilen güneş gücü santrallerinin ilişkisinin kesildiğini, “yenilenebilir yahut klasik hiçbir elektrik cinsinin desteği olmadan kesintinin tek nedeni olarak suçlanamayacağını” tabir etti.

Alvarez, yenilenebilir güçten üretilen elektriğin sistemde voltaj ve frekans üzere özel ihtiyaçları de beraberinde getirdiğine dikkati çekerek bunun güvenlik açısından bir zorluk oluşturabileceğini söyledi.

İspanyol gazeteci, Yenilenebilir Enerji Vakfı Başkanı Fernando Ferrando’nun REE’ye sorduğu sorulardan birisinin “milisaniyelerle çalışan bir sistemde 5 saniyelik voltaj düşünün nasıl meydana geldiği” olduğunu belirtti.

İSPANYA’DA ELEKTRİĞİN TAMAMI YENİLENEBİLİR ENERJİDEN

İspanya’nın yenilenebilir güç konusunda dünyada öncü ülkelerden olduğunu hatırlatan Alvarez, 16 Nisan’da ülkedeki elektrik sisteminin birkaç saatliğine de olsa muhtaçlığının tamamını yenilenebilir güçten karşıladığını, 16 Mayıs 2023’te bu durumun 9 saat sürdürüldüğünü hatırlattı.

Alvarez, kesintinin yaşandığı gün yenilenebilir güçten elde edilen elektrik ölçüsünün muhtaçlığın tamamı olmadığına vurgu yaparak yaşanan aksilikte çok fazla sorumluluğun da ortaya çıktığını tabir etti.

İspanyol gazeteci, bahse ait uzmanların, yenilenebilir güçten elde edilen üretime nazaran sistemlerin düzenlenmesi gerektiği görüşünü savunduğunu belirtti.

GÜNEŞTEN ALINAN ELEKTRİK SİSTEMDEN KOPMADI, KOPARILDI

La Vanguardia muharriri Antonio Cerrillo, REE’nin ve resmi yetkililerin kesintiye neden olan sorundan özel güç şirketlerini sorumlu tuttuğuna işaret etti.

Cerrillo, İspanya Başbakanı Pedro Sanchez’in özel elektrik şirketlerinden gerekli sorumluluğu almalarını talep edeceğini ve hususa ait Ekolojik Geçiş Bakanlığının soruşturma başlatacağı tarafındaki açıklamalarını hatırlattı.

İspanyol müellif, REE’nin elektrik kesintisinin ülkenin güneybatısında başlayan üretim sistemindeki bir meseleden kaynaklanmış olabileceğine işaret eden açıklamasını anımsattı.

Cerrillo’nun yazısında, REE Operasyonel Hizmetler Yöneticisi Eduardo Prieto’nun, kesintinin İber Yarımadası’nın güneybatısından kaynaklanmasının, sorunun güneş sebebiyle olabileceği ihtimalini kıymetlendirdi.

Prieto, REE’nin İber Yarımadası’nın güneybatı bölgesinde “üretim kaybına yol açabilecek bir unsur” tespit ettiğini ve “bunun muvaffakiyetle tahlile kavuşturulduğunu” belirtti.

İspanyol yetkili, bu olaydan çok kısa mühlet sonra elektrik sisteminin üretim kaybıyla bağdaşan diğer bir “unsurun” ortaya çıktığını bunun da elektrik kesintisinin meydana gelmesiyle tespit edilen salınımlarla uyumlu şartlara yol açtığını” söz etti.

Prieto, şimdi yalnızca ön bulguların varlığına işaret ederek “etkilenen üretimin güneş gücü olma ihtimali çok yüksek” olduğunu söyledi.

Cerrillo, hem elektrik sağlayıcısı şirketlerin hem de yenilenebilir güç kuruluşlarının, güneş gücü ile elde edilmen elektrik üretiminin şebeken kendi istekleri doğrultusunda ayrılmadığını, “hattan koparıldıklarını” aktardı.

İspanyol gazeteci, ayrıyeten şebekeye verilen güneş gücü kaynaklı elektrik ölçüsünün bir gün evvelden planlandığını belirtti.

NÜKLEER GÜÇ, YENİLENEBİLİR GÜÇTEN DAHA MALİYETLİ

El Pais yazası Manuel Planelles de nükleer santraller ile güneş ve rüzgar gücüyle üretilen elektrik ortasındaki rekabete değindi.

Planelles, yenilenebilir gücün daha az masraflı olduğunu belirterek nükleer gücün düşük fiyatlar nedeniyle yenilenebilir güçle rekabet edemediğini aktardı.

Nükleer santrallerin radyoaktif atıklar ve vergiler sebebiyle büyük yüklerin altına girdiğini belirten Planelles, bu sebeple nükleer güç dalının yenilenebilir güç dalıyla rekabetinin düşük olduğunu belirtti.

Planelles, elektrik kesintisinin yaşandığı vakitte da elektrik üretiminin yarısından birçoklarının yenilenebilir güçten sağlandığına dikkati çekti.

İspanyol gazeteci, ülke siyasetindeki sağ bölümün nükleer güce olan dayanağına dikkati çekerek bunun sürdürülebilmesi sağcılar için mali dayanak sağlanması istikametindeki talebini hatırlattı.

YENİLENEBİLİR GÜCÜN ENTEGRE EDİLMESİYLE İLGİLİ RİSKLER 5 YIL EVVEL BİLDİRİLMİŞ

İspanya’nın El Mundo gazetesinin haberinde, REE teknisyenlerinin elektrik sistemine ait 2020 yılında sunduğu çalışmada, yenilenebilir güç kaynaklarının entegrasyonuna ait ihtara yer verildi.

Yenilenebilir güç kaynaklarının geniş çaplı entegrasyonunun öbür Avrupa ülkelerine nazaran daha hudutlu kontağa sahip İspanya’daki elektrik şebekesi istikrarı üzerinde daha büyük bir tesiri olacağı söz edilirken REE teknisyenlerinin bu duruma karşı akımdaki dengesizliklerin önüne geçmek için “temel önlemler” tavsiye ettiği belirtildi.

Elektrik şirketinin, kelam konusu ikazlardan 5 yıl sonra, ülke çapında tesirli olan elektrik kesintisinin sebebinin misal sorunlardan kaynaklanmış olabileceğini açıkladığı aktarıldı.

Teknisyenlerin çalışmalarında öngördüğü önlemlerin kısıtlı bir biçimde hayata geçirildiği belirtilerek yenilenebilir güç üretiminin ise hızlandığına dikkati çekildi.

Bu durumun elektrik sisteminde arz ve talebin tetiklediği akım dengesizliklerini dengeleme kabiliyetini zayıflattığı kaydedildi.

Redeia’nın, şubat ayında yatırımcılara, “yenilenebilir güç kaynaklarının yüksek bir formda nüfuz etmesi nedeniyle üretim kesintilerinde kısa vadeli riskin” bulunduğu konusunda bilgilendirdiği hatırlatıldı.