Aort damarı neden yırtılır?
Aort damarı, kalpteki ana damardır ve kalpten pompalanan, oksijenli kanı bütün doku ve organlara taşıyan bedenin en büyük atardamardır. Bu damarda oluşan aort diseksiyonu (yırtılması) ise aort damarınım iç katmanında yırtık oluşmasıdır. ‘‘Bu önemli bir durumdur, zira yırtık kanın damar katmanları ortasında ilerlemesine ve damarın uzunluktan boya yırtılmasına, hasebiyle kanın olağanın dışında bir yoldan akmaya devam etmesine (iç kanamaya) yol açar’’ diyen Kalp Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Bingür Sönmez, hususla ilgili hayati bilgiler paylaştı. İşte açıklamaları:
KAN YANLIŞ YOLA GİRERSE TEHLİKE ARTAR
Her insanın bedeninde hayatı sürdüren bir “ana otoyol” vardır. Bu aort damarıdır. Kalpten çıkan bu büyük damar, kanı evvel baş-boyun-kollar ve göğüsten aşağı tüm iç organlar ve bacaklara taşır.
Aort damarı gofret üzere üç katmandan oluşur: İç katman (intima), orta katman (media) ve dış katman (adventisya). Sağlıklı bir aort, esnek ve güçlüdür. Kalbin her atımında genişler. Olağan kan basıncı sorun yaratmayacağı üzere denetimsiz yüksek tansiyon aort damarının genişlemesine, tansiyondaki ani yükselmeler de aort damarının iç katmanının yırtılarak kanın iki katman ortasında ilerlemesine neden olur. Aort yırtılması, bu büyük damarın iç katmanında bir yırtık oluşmasıdır. Yırtılan yerden kan damar duvarının içine sızarak damar katmanları ortasında ilerler. Bu durumda kan, yanlış bir yola girmiş olur. Bu “yanlış yol” damar duvarını daha da zorlayarak aort damarın katmanlarının uzunluktan boya ayrılmasına, bunun sonucunda ani vefata yol açabilir.
SİNSİDİR ANCAK KOLAY FARK EDİLİR
Aort anevrizması (genişlemesi) kronik bir hastalıktır ve hiçbir özel belirtisi yoktur. Rutin muayene sırasında yapılan bir EKO yahut tomografi sonucunda fark edilir. Radyolojik teşhislere kolay ulaşılabilir olduğundan beri kolay akciğer meselelerinde bile yapılan tomografiler bu sessiz tehlikenin fark edilmesini sağlar.
BU BELİRTİLERDE VAKİT KAYBEDİLMEMELİ
Aort genişlemesi (anevrizması) sessiz ve uzun süreçli bir hastalık olmasına karşın; aort yırtılması, ekseriyetle ansızın başlar ve sorun artık hayatidir. Göğüste, sırtta ya da karında apansız başlayan çok şiddetli, yırtıcı bir ağrı (hastalar bunu ekseriyetle “bıçak saplanır gibi” ya da “koparır gibi” tanım eder), sırta, uzunluğuna ya da bacaklara yayılan ağrı, ağrı bazen dayanılmaz olur. Bayılma, şuur kaybı, nefes darlığı, kolda yahut bacakta nabzın alınamaması, yüksek ya da düşük tansiyon, felç belirtileri (eğer beyin damarları etkilenirse bedenin bir bölgesi, omurilik etkilenirse belden aşağısı), soğuk terleme, mevt korkusu hissi, kardiyojenik şoka meyil ve idrar azalması üzere belirtiler olduğunda vakit çok değerlidir. Her geçen dakika, hayati riski artırır.
NELERE YOL AÇAR?
Hastaların yüzde 30’u birinci anda kaybedilir. Ani ölümlerin büyük bir kısmı aort yırtılmasıdır. Tedavi edilmeyen hastalarda birinci 48 saatte mevt riski çok yüksektir. Felç, böbrek yetmezliği, bağırsak hasarı üzere komplikasyonlar gelişebilir.
NELER YAPILABİLİR?
Herhangi bir vesile ile tanımlanmış bir aortun çapı 4 santimetreye ulaşınca ağır bir tansiyon tedavisi ile 4,5 santimetreye kadar yılda bir, 4,5 santimetreden sonra altı ayda bir ilaçsız gerekirse ilaçlı bilgisayarlı tomografi çekilerek 5 santimetre olunca seçilmiş kurallarda minimal riskle ameliyatlar planlanabilir. Acil kurallarda teşhis, tabibin hastadan aldığı hikaye ve yaptığı muayeneyle başlar. Birçok hasta yüksek tansiyonu olduğunun farkında olmayabilir. Aort yırtılması ileri hakikat olabileceği üzere kalbe gerçek aort kapağını tahrip ederek akut kalp yetmezliğine, koronerlere gerçek giderek enfarktüse sebep olabilir. Kalp kriziyle karıştırılabilir. Kesin teşhis için EKO, BT üzere görüntüleme formülleri gerekir: Tüm aort diseksiyonlarına acil müdahale gerekir. Ülkemizde yalnızca aort cerrahisi ile uğraşan çok başarılı merkezler bulunmaktadır.
BÖYLE TEDBİR ALIN
Aort yırtılması, ender görülen lakin çok tehlikeli bir hastalıktır. Ağrının biçimi, ansızın başlaması, yayılması ve eşlik eden şikayetlerle birlikte süratlice değerlendirilmelidir.
– Farkındalık sayesinde önlenebilecek ya da erken müdahaleyle hayat kurtarabilecek bir durumdur. Kalbinizin sesini dinleyin, bedeninizin sinyallerine kulak verin, en küçük ağrıyı bile ciddiye alın. Şiddetli göğüs ağrısını asla küçümsemeyin.
– Yüksek tansiyon, bu hastalığın en büyük sebebidir. Tansiyonunuzu nizamlı ölçün, ilaçlarınızı ihmal etmeyin.
– Ailenizde damar hastalığı varsa doktor kontrollerinizi aksatmayın.
İŞTE SEBEPLERİ
Aort yırtılmasının en değerli nedeni yüksek tansiyondur. Kalpten çıkan aortun çapı 2.5-3.5 santimetredir. Yıllarca denetimsiz seyreden hipertansiyon sonucunda damar çapının genişlemesine bağlı anevrizma (damar genişlemesi) oluşarak aort duvarı vakitle incelir ve zayıflar. Bu durumda aort damarı yırtılır ve dışa açılma olabilir. Bunun dışında, genetik hastalıklar (özellikle Marfan sendromu, Ehlers-Danlos sendromu üzere bağ dokusu hastalıkları), damar iltihapları (vaskülitler), travmalar (trafik kazası üzere göğüs bölgesine şiddetli darbeler), uyuşturucu unsur kullanımı (özellikle kokain) ve sigara kullanımı da damarları zayıflattığı için riski artırır. 60 yaş üstü erkeklerde bayanlara nazaran 2-3 kat daha fazla görülür. Ailesinde aort hastalığı olanlar da risk altındadır.
