ABD’deki Google davası küresel dijital platformlarda dönüştürücü etki yapabilir
ABD Adalet Bakanlığının (DOJ) Google’a karşı açtığı “antitröst” davasında tahlil kademesine gelinirken, süreç sadece global dijital platformlar için değil, Türkiye’deki rekabet düzenlemeleri açısından da belirleyici bir eşik olarak bedellendiriliyor.
Şirketin “internet arama tekeli” oluşturduğu gerekçesiyle açılan dava kapsamında, 5 Ağustos 2024’te mahkeme tarafından “yasa dışı inhisar davranışı” tespiti yapılmasının akabinde ikinci etaba geçildi.
Bu evrede, Google’ın Chrome tarayıcısı yahut Android işletim sistemi üzere varlıkları elden çıkarması, Apple ve Android üreticileriyle yaptığı “varsayılan arama motoru” mutabakatlarını sonlandırması ve data paylaşımı üzere yapısal adımlar tartışılıyor.
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomi Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Emin Köksal, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, davanın sırf Google’ın değil, dijital iktisadın global aktörlerinin geleceğini de şekillendirecek bir dönüm noktası olduğunu vurguladı.
Köksal, “Kısacası, dava bir para cezası davası olmaktan öte, bir büyük teknoloji şirketinin parçalanıp parçalanmayacağı tartışmasının somut test alanı haline gelmiş durumda.” tabirini kullandı.
“Bölünmenin masada önemli biçimde tartışılması bile tek başına caydırıcılık yaratıyor”
DOJ’un talep ettiği tedbirler ortasında, arama verisinin rakip şirketlere lisanslanması üzere bölümü direkt etkileyecek adımların da yer aldığı bilgisini paylaşan Köksal, Google’ın ise karşı adım olarak davayı “davranışsal taahhüt + ceza” tahliliyle kapatma istikametinde Aralık 2024’te birtakım tekliflerde bulunduğunu anımsattı.
Köksal, DOJ’un bu yaklaşımı yetersiz bularak “yapısal çözüm” seçeneğini gündeme taşıdığını, bu istikamette atılabilecek en somut adımın Google’ın Chrome tarayıcısını elden çıkarması olabileceğini belirtti.
“Böl-parçala” reçetesinin Amerikan antitröst tarihinde az görülen lakin örnekleri olan bir uygulama olduğunu lisana getiren Köksal, bu bağlamda Standard Oil’in 1911’de 34 modüle bölünmesi ve AT&T’nin 1984’te Bell System’den ayrılmasıyla sonuçlanan davaları örnek gösterdi.
Köksal, bu çeşit müdahalelerin pazarda olumlu tesirler yaratabildiğini vurgulayarak, “Uzak ihtimal olsa bile, masada önemli biçimde tartışılması tek başına caydırıcılık yaratıyor.” değerlendirmesini yaptı.
Söz konusu adımların Google’ın pazarlık gücünü zayıflattığının altını çizen Köksal, bunun öbür platformlara da güçlü sinyaller gönderdiğini söyledi.
Google davası partiler üstü bir uzlaşmanın ürünü
Köksal, sürecin sadece türel değil, tıpkı vakitte siyasi bir art planı olduğuna dikkati çekerek, şöyle devam etti:
“Dava birinci kere Trump idaresi tarafından açılmıştı, Biden idaresinde sürat kazandı ve Trump’ın ikinci periyodunda de tam sürat devam ediyor. Bu süreklilik, ABD’de teknoloji devlerine karşı ‘sert tutumun’ artık ideolojik hudutları aştığını gösteriyor. 20 Ocak’ta Trump’ın yemin merasiminde Google, Meta, Amazon, Apple üzere büyük teknoloji şirketlerinin işverenlerinin ön sıralarda görüntülenmesi, Beyaz Saray’ın teknoloji sanayisiyle iç içe alakasını yansıtırken, tıpkı anda yürütülen antitröst davaları da sahnenin öteki yüzünü oluşturuyor.”
Mahkemenin kesin kararı bu yılın ortasında açıklayacağını belirten Köksal, “Mahkemenin tercih edeceği tahlil yolu, sırf Google’ın geleceğini değil, tüm dijital piyasaların işleyişini yine şekillendirebilir. Bu karar ise dijital pazarlarda rekabet hukukunun gelecekteki tarafını belirleyecek nitelikte görünüyor.” diye konuştu.
Türkiye’de düzenlemeler sürat kazanabilir
Köksal, Türkiye’de de Google’a yönelik çeşitli soruşturmaların yürütüldüğünü ve birtakım durumlarda cezai yaptırımlar uygulandığını hatırlatarak, klasik rekabet hukuku araçlarının dijital pazarlarda tesirini yitirmeye başladığını söyledi.
“Yıllar süren soruşturmalar ve sonrasındaki uzun yargı süreçleri, dijital iktisatta geri dönüşü olmayan ziyanları önlemekte yetersiz kalabilmektedir.” değerlendirmesini yapan Köksal, bu nedenle birçok ülkede proaktif ve önleyici düzenlemelerin gündeme alındığını aktardı.
Köksal, Avrupa Birliği’nde yürürlüğe giren “Dijital Piyasalar Yasası”nın Türkiye’deki düzenleme sürecine de ilham verdiğini tabir ederek, “Yaklaşık iki yıldır hazırlıkları süren ve ‘önemli pazar gücüne sahip’ platformları hedefleyen Rekabet Kanunu değişikliğinin yakın vakitte yasalaşması bekleniyor.” dedi.
ABD mahkemesinin vereceği kararın Türkiye’deki yasa değişikliğinin Meclis gündemine alınmasını hızlandırabileceğine işaret eden Köksal, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Bu zamanlama, Meclis görüşmelerinde ABD’deki taze kararın referans alınmasına ve düzenleme taslağının bu doğrultuda şekillendirilmesine de imkan sağlayabilir. ABD mahkemesinin tercih edeceği tahlil modeli ister davranışsal ister yapısal olsun Türkiye’deki düzenlemenin yasal çerçevesini direkt değiştirmese de uygulama evresinde çıkarılacak ikincil mevzuatı ve düzenlemenin kapsamını şekillendirmesi kaçınılmaz görünüyor.”
