Kayıp tektonik levha yeniden ortaya çıkıyor…

Utrecht Üniversitesi’nden jeolog Suzanna van de Lagemaat, Pasifik Okyanusu’nun dörtte biri büyüklüğündeki, uzun müddettir kayıp olduğu düşünülen devasa bir tektonik plakayı dijital ortamda yine ortaya çıkardı.

sciencepost.fr’nin haberine nazaran araştırmacılar, Dünya’nın manto katmanındaki anomalik sıcaklık ve bileşim izlerini inceleyerek bu “Pontus Plakası”nın varlığını on yıldan fazla evvel öngürmüştü.

Son saha çalışmaları ve gelişmiş jeolojik modellemeler, Filipinler’i çevreleyen eski dalma bölgesinin izlerini takip ederek, kayıp plakanın evvelki haritalarda yer almayan sonlarını netleştirdi.

Tektonik plakalar, Dünya’nın dış kabuğunu oluşturan dev bloklar olarak, konveksiyon akımlarıyla hareket eder; bu hareketler yerkabuğunda sarsıntılardan volkanizmaya kadar pek çok jeolojik olayı tetikler. Bununla birlikte, tarih boyunca kimi büyük okyanus levhaları dalma zonlarında mantoya gömülerek “kaybolmuş” ve geride sadece metamorfik kayaçlardan ve dağ sıralarından ibaret izler bırakmıştı.

Van de Lagemaat ve grubu, Japonya’dan Yeni Zelanda’ya kadar uzanan geniş bir coğrafyada topladıkları sismik ve kayaç datalarını, gelişmiş bilgisayar dayanaklı haritalama araçlarıyla bir ortaya getirdi.

Çalışma, batık levhaların mantoda oluşturduğu sıcaklık anomalilerinin ve mikroskobik kimyasal izlerin, kayıp bir megaplakanın gerçekliğini belgelediğini gösterdi. Elde edilen bulgular, Pontus Plakası’nın kalıntılarını Kuzey Borneo, Palawan Adası ve Güney Çin Denizi’ndeki mantodan modüller halinde “geri kazandıklarını” ortaya koydu. Bu keşifle birlikte, bölgenin Panthalassa ve Tethys okyanuslarını nasıl şekillendirdiğine dair jeolojik öykü kıymetli bir eksikten kurtulmuş oldu.

Sonuçları Gondwana Research mecmuasında yayımlanan bu çalışma, yerkabuğunun derin tarihine ışık tutarken, kaybolmuş plakaların izini sürmenin hem dijital hem de saha metotlarının nasıl birleşerek çığır açıcı sonuçlar verdiğini de gözler önüne seriyor.