ABD ile Yemen’de İran destekli Husiler arasındaki çatışma ciddi ekonomik ve askeri maliyete yol açtı

MUHAMMED SEMAİ/MEHMET NURİ UÇAR – ABD ile Yemen’deki İran takviyeli Husiler ortasında 15 Mart’ta başlayan ve Umman arabuluculuğu ile sona eren 52 günlük çatışma sürecinde her iki taraf da önemli kayıplar verdi.

Umman Dışişleri Bakanlığı, 7 Mayıs’ta yaptığı açıklamada, ABD ve Husilerle yapılan temaslar sonucunda “iki taraf ortasında ateşkes konusunda uzlaşı sağlandığını” duyurdu.

Bu açıklamadan saatler önce ABD Başkanı Donald Trump, Husilerin ABD’ye “ticari gemilere yönelik yeni ataklar düzenlemeyeceklerini” bildirdiklerini, ABD’nin de Yemen’e yönelik ataklarını durduracağını açıklamıştı.

Husiler ise ateşkesi doğrularken, bunu Yemen için bir “zafer” olarak nitelendirdi.

Husiler, ABD’nin akınları durdurma davetini kendilerinin yapmadığını ve Amerikan hücumlarına boyun eğmediklerini de vurguladı.

Ateşkes muahedesi İsrail’i kapsamıyor. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, bu durumdan rahatsız olduklarını belirterek, “Amerikalı dostlarımız olmadan da Yemen’e saldırmaya devam edeceğiz.” dedi. Husiler ise Gazze’ye dayanak operasyonlarını sürdüreceklerini ve İsrail’i cezalandıracaklarını duyurdu.

Bu sürpriz gelişmelerin akabinde, 52 günlük çatışma sürecinde ABD ve Husilerin ne kaybettiği sorusu gündeme geldi.

ABD’nin kayıpları

ABD, yaklaşık iki ay süren Husi hücumları boyunca büyük maddi kayıplar verdi. Amerikan medyasına nazaran bu kısa periyodik savaş bile önemli bir ekonomik ve askeri maliyete yol açtı.

NBC News kanalının 8 Mayıs’ta üst seviye Amerikalı yetkililere dayandırdığı haberine nazaran, ABD’nin Husilere karşı yürüttüğü savaş Mart ayından bu yana 1 milyar dolardan fazlaya mal oldu.

Yetkililer, bu süreçte Amerikan ordusunun binlerce bomba ve füze kullandığını, 7 insansız hava aracının (İHA) düşürüldüğünü ve iki savaş uçağının denize düştüğünü ileri sürdü. Trump idaresinin Husilere karşı yürüttüğü bu kampanyanın ABD’nin silah stoklarını da kıymetli ölçüde tükettiği tabir edildi.

Askeri kayıpların yanı sıra, Husilerin Kızıldeniz’deki deniz nakliyatına yönelik atakları da ABD’ye önemli ekonomik ziyanlar verdi. Fakat bu alandaki maddi kayıplara dair net bilgiler şimdi açıklanmadı.

Beyaz Saray’ın resmi internet sitesinde yayımlanan “Başkan Trump Terörle Çaba Ediyor ve Memleketler arası Ticareti Koruyor” başlıklı makaleye nazaran, Kızıldeniz’deki “yol kesme” aksiyonları büyük ekonomik sonuçlar doğurdu. Kriz öncesi yılda yaklaşık 25 bin olan deniz trafiği, 10 bin gemiye kadar düştü. Bu da yüzde 60’lık bir azalma manasına geliyor.

Ayrıca ABD ve İngiltere kontaklı gemilerin yüzde 75’i, Kızıldeniz’i kullanmak yerine Afrika kıtasını dolanmak zorunda kaldı. Bu da her seferin yaklaşık 10 gün uzamasına ve yakıt maliyetlerinin ortalama 1 milyon dolar artmasına yol açtı.

Beyaz Saray’a nazaran bu gelişmeler, global tüketim mallarında nakliyecilik maliyetlerini yükselterek 2024 yılı boyunca dünya genelinde enflasyon oranlarını yüzde 0,6 ila yüzde 0,7 ortasında artırdı.

İnsan kaybı ve askeri zayiat

6 Mayıs’ta, bir F/A-18F Harika Hornet savaş uçağı, uçak gemisine iniş sırasında durdurma sistemindeki arıza nedeniyle Kızıldeniz’e düştü. Pilotlar paraşütle atlayarak kurtarıldı ve hafif yaralarla kurtarıldılar.

Bundan evvel, 28 Nisan’da bir öteki F/A-18E tipi savaş uçağı da Husilerin muhtemel ateşinden kaçmak için yaptığı hareketler sırasında denize düştü. Bu olayda da mürettebattan biri hafif formda yaralandı.

Öte yandan, Husi güçleri 7 Mayıs’ta yayınladıkları bir raporda, ABD’ye Mart ortasından bu yana önemli kayıplar verdirdiklerini öne sürdü.

Raporda, 8 adet MQ-9 tipi büyük boyutlu İHA’nın ve bir adet F360 keşif uçağının düşürüldüğü, F-18 savaş uçakları ve hayalet uçakların da birinci defa engellendiği, bunun üzerine Amerikan savaş uçaklarının hava alanından çekilmek zorunda kaldığı ileri sürüldü.

Husiler ayrıyeten, USS Harry S. Truman uçak gemisinin 24 defa gaye alındığını, bu taarruzların gemiyi Kızıldeniz’in kuzeyine çekilmeye zorladığını ve ona takviye için USS Vinson uçak gemisinin bölgeye sevk edildiğini belirtti

Açıklamada, Truman’ın “ABD’nin başarısızlığının sembolü” haline geldiği söz edildi.

Husilere nazaran, Kızıldeniz’deki deniz ulaşımının sekteye uğramasından kaynaklanan ziyanlar da dahil edildiğinde ABD’nin savaş maliyeti 3 milyar doları aşarken, direkt askeri kayıpların maliyeti 1 milyar dolardan fazla oldu.

Husilerin kayıpları

Husiler, ABD ve İsrail’in hava akınları nedeniyle önemli maddi kayıplar verdi. Lakin toplam ziyana ait net bir istatistik bulunmamakta. En büyük ziyan, geçtiğimiz 7 Mayıs’ta İsrail’in düzenlediği hava taarruzuyla Sana Havalimanı’nın büsbütün tahrip edilmesiyle yaşandı.

El-Mesira televizyonunun aktardığına nazaran, Husilerin kontrolü altındaki Sana Havalimanı Müdürü Halid eş-Şayif, İsrail’in hava saldırısının verdiği zararın yaklaşık 500 milyon dolar olduğunu söyledi.

Şayif, hücum sonucu havalimanındaki tüm salonların, aygıtların ve ekipmanların yok edildiğini, ikmal binasının büsbütün yıkıldığını ve 3’ü Yemen Havayolları’na ilişkin olmak üzere toplam 6 uçağın tahrip edildiğini belirtti.

5 Mayıs’ta ise Yemen’deki stratejik Hudeyde Limanı’na düzenlenen İsrail saldırısı nedeniyle liman faaliyeti süreksiz olarak durduruldu. Husi yetkililer, 8 Mayıs’ta limanın tekrar faaliyete geçtiğini duyurdu.

17 Nisan’da ise ABD’nin Hudeyde vilayetindeki Ras İsa petrol terminaline düzenlediği hava akınlarında 80 kişi hayatını kaybetti, 150 kişi yaralandı. Bu hücumlar, yakıt depolama ve transfer tesislerini yok etti ve Husi denetimindeki bölgelerde günlerce süren bir yakıt krizine yol açtı.

Ayrıca, Hudeyde’deki Bacel Çimento Fabrikası ve kuzeydeki Amran Çimento Fabrikası İsrail hava akınlarında gaye alındı. Lakin bu akınların mali boyutu şimdi açıklanmadı.

Askeri ve sivil kayıplar

Husiler, akınların askeri kapasitelerini etkilemediğini argüman etse de, ortalarında üst seviye de olmak üzere birçok Husi mensubu için cenaze merasimleri düzenlendiği bildiriliyor. Lakin ölen bireylerin sayısına dair resmi bir açıklama yapılmadı.

AA muhabirinin Husi kaynaklardan edindiği datalara nazaran, sivil kayıplar da epey yüksek. ABD ve İsrail hücumlarında Yemen’in çeşitli vilayetlerinde yaklaşık 280 sivil hayatını kaybetti, yüzlercesi yaralandı.

ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığı (CENTCOM) ise 25 Nisan’da yaptığı açıklamada, düzenlenen ataklarda yüzlerce Husi mensubu ve birtakım önderlerinin öldürüldüğünü belirtti.

CENTCOM açıklamasına nazaran, ataklar sonucunda Husi güçlerinin balistik füze fırlatma kapasitesi yüzde 87, tek istikametli insansız hava aracı akınları ise yüzde 65 oranında azaldı.

Hava saldırıları

Husilerin lideri Abdülmelik el-Husi, 7 Mayıs’ta yaptığı imajlı konuşmada, 15 Mart ile 7 Mayıs ortasında İsrail’in soykırımına karşı Gazze’ye takviye maksadıyla 253 balistik, seyir ve hipersonik füze ve İHA’lar ile 131 operasyon düzenlediklerini duyurdu.

Bu ağır operasyonların, Yemen’e yönelik Amerikan taarruzlarına karşın yürütüldüğüne dikkat çekti.

Husi ayrıyeten, ABD’nin 15 Mart’tan bu yana Yemen’e yönelik hava ve denizden gerçekleştirdiği toplam hücum sayısının bin 712’yi bulduğunu söz etti.

Öte yandan, ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) 29 Nisan’da yaptığı açıklamada, 15 Mart’tan bu yana Yemen’de Husi maksatlarına yönelik yaklaşık 1000 hava saldırısı düzenlendiğini, bu ataklarda çok sayıda Husi mensubu ve kumandanının öldürüldüğünü ve Husi askeri kapasitesinin önemli formda zayıflatıldığını bildirdi.

Husiler, Mart ortasında İsrail’in Gazze’ye yönelik ataklarını tekrar başlatmasına karşılık olarak Kızıldeniz üzerinden İsrail’e giden gemileri ve İsrail içindeki amaçları yine vurmaya başladı.