ABD’nin Suriye’ye yaptırımları kaldırmasında Türkiye ayrıntısı öne çıktı

ABD Başkanı Donald Trump, Suudi Arabistan‘da katıldığı Suudi Arabistan-ABD Yatırım Forumu’nda yaptığı konuşmada Suriye’ye yönelik ABD yaptırımlarına değindi. Yaptırımları kaldıracaklarını açıkladı. Trump, konuşmasında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ın kendisinden Suriye’ye yaptırımları kaldırmasını istediğini vurgulayarak, ” Türkiye‘nin lideri Erdoğan’ın geçtiğimiz günlerde emsal talebi oldu. Ortadoğu’daki öbür saygın arkadaşlarım da bunu söyledi. Suriye’deki yaptırımları kaldıracağız” tabirlerini kullandı.

Trump, konuşmasının devamında “Yücelmelerine bir talih tanımak için Suriye’ye yönelik tüm yaptırımların kaldırılması talimatı vereceğim. Artık onların ışıldama vakti. Hepsini kaldırıyoruz. Yeterli bahtlar Suriye, bize çok özel bir şey göster” sözlerini kullandı.

SURİYE YAPTIRIMLARININ KALDIRILMASINDA TÜRKİYE’NİN ETKİSİ

Riyad’da düzenlenen ve Erdoğan, Trump, Şara ve Selman’ı bir ortaya getiren tepenin sahibi ne kadar Suudi Arabistan gözükse de gerisinde uzun müddettir Suriye’nin memleketler arası diplomaside ön plana çıkması için gayret eden Türkiye Cumhuriyeti var. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da görüntü konferans ile katıldığı toplantıda yaptırımlar kaldırıldı.

TRUMP: “TÜRKİYE’DEN DOSTUMLA GÖRÜŞTÜM”

ABD Başkanı Donald Trump, Riyad’da gerçekleştirdiği konuşmasında Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüştüğünü söz ederek, “Türkiye’den dostumla görüştüm az evvel. Suriye’ye büyük bir baht vereceğini düşünüyorum. Suriye’ye yönelik tüm yaptırımları kaldıracağız. Bu nitekim çok düzgün olacak. Yaptırımları kaldırma kararım büyük alkış topladı” dedi.

Trump’ın Suriye’ye yönelik yaptırımları kaldıracaklarına ait açıklamasının akabinde büyük sevinç yaşayan binlerce Suriyeli, Şam, Dera, Hama, Lazkiye, İdlib, Halep ve Humus üzere büyük vilayetlerde meydanları doldurdu. Şam’daki kutlamaların adresi Emevi Meydanı oldu. Başkentteki kutlamalarda havai fişek gösterisi de yapıldı.

TRUMP TÜRKİYE’YE DİKKAT ÇEKMİŞTİ

ABD Başkanı, önceki gün Ortadoğu çeşidi öncesinde Oval Ofis’te gazetecilerin sorularını yanıtlarken de, Erdoğan’ın Suriye’ye yaptırımları kaldırmalarını istediğini belirterek, “Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Suriye konusunda da çalışmalar yapıyoruz. Pek çok kişi bana bunu sordu zira onlara (Suriye’ye) uyguladığımız yaptırımlar nitekim de pek bir başlangıç imkânı sağlamıyor. Hasebiyle bu kararı biz vereceğiz. Suriye’den yaptırımları kaldırabiliriz zira onlara yeni bir başlangıç imkânı vermek istiyoruz” demişti.

Trump’ın başkanlık koltuğuna çabucak hemen denk gelen bu gelişmeler sonrası ABD’nin Suriye’ye karşı siyasetinin ne olacağı merak konusuydu. Gelişmeler, Esad ailesinin 54 yıllık iktidarını 2024 yılının aralık ayında sona erdiren Suriye halkı için büyük bir dayanak oldu.

YAPTIRIMLAR ÖNCESİ DURUM NASILDI?

13 yıllık iç savaş nedeniyle tam manasıyla harap olmuş Suriye’nin tekrar inşaya ve bunun için de dış finansmana muhtaçlığı var. Körfez ülkelerinden, öteki Arap ülkelerinden ve yardım kuruluşlarından milletlerarası sermaye akışına imkan sağlamak için yaptırımların kaldırılması hayati önemde.

Ocak 2025’te Avrupa Birliği (AB) de, Suriye’ye karşı 14 yıldır uygulanan yaptırımlardan kimilerini gevşetme kararı almıştı. Birinci etapta güç, havacılık ve finans alanındaki yaptırımların gevşetileceği açıklanmıştı.

ABD’nin Suriye’ye yönelik yaptırımları bilinenin bilakis 2011 yılında değil 2004 yılında ve hatta 1979’da başladı. ABD Dışişleri Bakanlığı’nın resmi internet sitesinde yer alan bilgilerde şu tabirlere yer verildi: Suriye, Aralık 1979’dan bu yana Terörizmi Destekleyen Devlet olarak tanımlanmaktadır. Mayıs 2004’te Suriye Hesap Verebilirliği ve Lübnan Egemenliğinin Yine Sağlanması Maddesi’ni (SAA) uygulayan ve Memleketler arası Acil Ekonomik Güçler Yasası (IEEPA) (50 USC 1701ve devamı ) uyarınca ek tedbirler getiren 13338 sayılı Yürütme Emri’nin yayınlanmasıyla ek yaptırımlar ve kısıtlamalar eklenmiştir.

Ayaklanmalar Mart 2011’de başladığından beri, ABD hükümeti rejimin sivillere yönelik şiddeti sürdürmesi için gereksinim duyduğu kaynaklardan yoksun bırakmak ve Suriye rejimine Suriye halkının talep ettiği demokratik bir geçişe müsaade vermesi için baskı yapmak emeliyle ağır bir halde kalibre edilmiş yaptırımlar uyguladı. Birinci adım, Nisan 2011’de Suriye yetkililerinin ve baskıyla ilgili olanlar da dahil olmak üzere insan hakları ihlallerinin işlenmesinden sorumlu başka şahısların mülklerini bloke eden 13572 sayılı Yürütme Buyruğu ile atıldı.

YAPTIRIMLAR ESAD DEVRİNDE GİDEREK SIKILAŞTIRILDI

ABD Hükümeti, Mayıs 2011’de Suriye Hükümeti’nin Suriye halkına karşı şiddet hareketlerini artırmaya devam etmesiyle ilgili olarak 13573 sayılı Yürütme Buyruğu aracılığıyla ek adımlar attı. Bu Yürütme Buyruğu, Hazine Bakanlığı’nın Dışişleri Bakanlığı’yla istişare ederek öbür kriterlerin yanı sıra, ek Suriyeli yetkililerin (Cumhurbaşkanı Beşşar Esad dahil) ve Suriye Hükümeti’nin üst seviye yetkilisi olduğu belirlenen rastgele bir kişinin mal varlığını bloke ediyor.

Ağustos 2011’de Suriye rejiminin bölgede uyguladığı şiddet ve baskıya cevap olarak Lider, Suriye Hükümeti’nin mal varlığını bloke eden, şahısları ve kuruluşları belirlemek için ek yetkiler sağlayan, ABD vatandaşları tarafından Suriye’ye yeni yatırımlar yapılmasını yasaklayan, ABD vatandaşları tarafından Suriye’ye hizmet ihracatını yahut satışını yasaklayan, Suriye menşeli petrol yahut petrol eserlerinin ithalatını yasaklayan ve ABD vatandaşlarının Suriye petrolü yahut petrol eserleriyle ilgili süreçlere katılmasını yasaklayan 13582 sayılı Yürütme Buyruğunu yayınladı.

İŞTE SURİYE’YE YILLAR BOYUNCA UYGULANAN YAPTIRIMLARIN ÖZETİ

• İlk yaptırım ABD tarafından, Suriye’nin terör örgütlerini desteklediği; HAMAS, Filistin İslamî Cihat Örgütü üzere örgütlerin Suriye’de karargâh kurmalarına onay verdiği gerekçesiyle uygulanmış ve Suriye, terörü destekleyen devletlerden biri sayıldı.
• İkinci yaptırım Avrupa Ekonomik Topluluğu’nca uygulanmıştır. Yaptırım münasebeti Londra’dan kalkan bir uçağa bomba yerleştirme işine karışmaktı. Bu münasebetten ötürü kısmi ticarî yaptırım ve silah ambargosu uygulandı. Yaptırım 1986’da uygulanmış 1994 yılında kaldırıldı.
• 2011 yılında Kanada tarafından ticarete kısmi ambargo uygulandı ve iki ülke ortasında seyahat yapılması engellendi.
• İç savaş sonrasında Avrupa Birliği, Suriye petrol bölümüne yaptırımlar uyguladı. Bunun yanı sıra Suriyeli yetkililerin Avrupa’daki mal varlıkları donduruldu, silah ambargosu koyuldu. Ayrıyeten kimi Suriyeli yetkililerin Avrupa Birliği üye ülkelerine girişi yasaklanmış olsa da daha sonraları yasak gevşetilmiştir.
• 2011 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nce cumhurbaşkanı Esad’a ve belirlenmiş Suriyeli yetkililere şahsî yaptırım uygulandı, mal varlıkları donduruldu ve ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Esad’ın istifa etmesi gerektiğini ya da iktidar değişimine önderlik etmesi gerektiğini belirtti.
• Arap Birliği’nce, hükûmetin yurttaşların aksiyonlarına karşı uyguladığı baskıcı siyasetlerine reaksiyon olarak yaptırımlar uygulandı.