AB ve ABD’den Suriye için yeni dönem

Avrupa Birliği (AB) ve ABD başta olmak üzere son devirde Suriye’ye yönelik Beşşar Esed rejiminden kalan yaptırımların kaldırılması istikametinde adımlar atılması dikkati çekiyor.

Suriye’deki siyasi ve toplumsal dönüşüm süreciyle birlikte bölgesel ve global aktörler de Suriye siyasetlerini tekrar şekillendiriyor.

Ülkede 61 yıllık Baas rejiminin çökmesinin ve yeni bir hükümetin kurulmasının akabinde Batılı ülkelerin uyguladığı yaptırımlar manasını yitirirken, yaptırımların kaldırılması Suriye’nin tekrar inşası için büyük ehemmiyet taşıyor.

ABD ve AB’den yaptırımların kaldırılacağına dair gelen açıklamalar Suriye’nin ekonomik toparlanma sürecinde değerli bir adım olarak görülüyor.

AB, SURİYE’YE YAPTIRIMLARI KALDIRIYOR

Suriye’ye uygulanan yaptırımlara ait son karar dün Brüksel’de yapılan AB Dışişleri Bakanları toplantısında alındı.

AB Dış Bağlar ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, Suriye’ye yönelik ekonomik yaptırımların kaldırılmasına karar verildiğini bildirdi.

“Bugün Suriye’ye uyguladığımız ekonomik yaptırımları kaldırma kararı aldık.” iletisini paylaşan Kallas, “Suriye halkının yeni, kapsayıcı ve barışçıl bir Suriye inşa etmesine yardımcı olmak istiyoruz.” tabirini kullandı.

Yeni adım kapsamında AB, üyesi ülkelerinin Suriye’nin savunma ve içişleri bakanlıklarına yine yapılanma, kapasite geliştirme, terörle gayret ve göç üzere hususlarda işbirliği için fon sağlamalarına müsaade vermesi, Suriye Merkez Bankası’na yönelik yaptırımların da kalkması ve bankanın fonlarının hür bırakılarak memleketler arası faaliyetlere yine başlaması bekleniyor.

İLK ETAPTA YAPTIRIMLAR ASKIYA ALINDI

AB, Suriye’ye uygulanan yaptırımlar konusunda olumlu olarak nitelendirilebilecek tarafta birinci adımı şubat ayında atmıştı.

AB ülkelerinin dışişleri bakanları 24 Şubat’ta Brüksel’de gerçekleştirdikleri toplantıda, Suriye’ye yönelik bankacılık, güç ve ulaşım üzere bölümleri maksat alan yaptırımları askıya almaya karar vermişti.

Yaptırımların kalkması konusunda son bir karar alınmazken her an geri dönülmesine açık kapı bırakan “askıya alma” teriminin kullanılması dikkati cazibeli olmuştu.

AB, bu kademede Suriye’de petrol, gaz ve elektrik dahil güç ile ulaştırma kesimlerindeki tedbirlerin askıya alınmasını kararlaştırdı.

Sanayi Bankası, Tanınan Kredi Bankası, Tasarruf Bankası, Tarım Kooperatif Bankası ve Suriye Arap Havayolları yaptırım listesinden çıkarılırken, Suriye Merkez Bankası’na da fon ve ekonomik kaynakların sağlanmasına müsaade verilmişti.

Avrupa ile Suriye bankaları ve finans kuruluşları ortasında bankacılık alakaları kurulması yasağına belli muafiyetler getirilirken, bilhassa güç ve ulaştırma dallarıyla alakalı süreçlerle insani yardım ve tekrar inşa emelleri için gereken süreçlere müsaade verilmesi kararı alınmıştı.

Burada, şahsî kullanıma yönelik lüks eser ve malların Suriye’ye ihracına da müsaade verilirken, Beşşar Esed rejimi periyodundan yöneticilere, kimyasal silah ve yasa dışı uyuşturucu ticaretiyle silah ticareti üzere çeşitli alanlardaki yaptırımların devamına karar verilmişti.

AB’NİN SURİYE’YE YAPTIRIMLARI 14 YIL SÜRDÜ

AB ülkeleri, yaklaşık 14 yıl evvel Baas rejiminin sivillere yönelik şiddet uygulamasını sonlandırmak, rejimi ıslahat konusunda harekete geçirmek, insan hakları ihlallerini durdurmak ve barışçıl bir siyasi geçiş sürecini teşvik etmek için çok sayıda kısıtlayıcı önlemi uygulamaya başlamıştı.

Suriye’de şiddetin tırmanması ve insan hakları ihlallerinin ayyuka çıkmasının akabinde Mayıs 2011’de Suriye’deki hükümet ve destekçileriyle tüm ikili işbirliklerini askıya alarak yaptırımlara başlayan AB, Suriye’ye yönelik çeşitli ekonomik yaptırımları hayata geçirmiş ve silah ambargosu uygulamaya almıştı.

Rejimle kontaklı, insan hakları ihlallerinden sorumlu tutulan şahıslara yönelik seyahat yasakları, mal varlıklarının dondurulması üzere ferdî kısıtlayıcı önlemler de alınmıştı.
Beşşar Esed’den bakanlara, rejimin iç çemberinde yer alan kritik isimler yaptırım listesinde yer almıştı.

Suriye’ye sektörel yaptırımlar da uygulayan AB, rejimin finans ağının kalbinde yatan kesimleri gaye almıştı. Bu çerçevede ham petrol ve petrol eserlerinin ithalatı, hem askeri hem sivil maksatlı kullanılabilen malların ve birtakım bağlantı ekipmanının ihracatı kısıtlanmıştı.

Suriye Merkez Bankası’nın AB’deki varlıkları dondurulurken, Suriye’deki banka ve finans kuruluşlarının AB’de şube yahut yan kuruluş açmasına, Avrupa finans kurumları ile süreç yapmalarına müsaade verilmemişti.

Suriye’nin kültürel mirasının modülü sayılabilecek eserlerin ticareti yasaklanırken ülkeyle altın, değerli metaller ve elmas ticareti de yasak kapsamına girmişti.

TRUMP İDARESİNDEN YAPTIRIMLARI KALDIRMA KARARI

ABD Başkanı Donald Trump da geçen hafta Körfez tipi kapsamında Riyad’da katıldığı Suudi Arabistan-ABD Ortak Yatırım Forumu’nda, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüşmelerini anımsatarak, Suriye’ye yönelik yaptırımları kaldıracaklarını duyurdu.

Trump, Suriye halkının çok büyük külfetler, sefalet ve mevt yaşadığını belirterek “Yeni hükümetle umarım ülkeyi istikrarlı ve barış içinde tutabilir. Suriye’de görmek istediğimiz budur.” değerlendirmesinde bulundu.

Ayrıca Trump, geçen hafta Körfez İşbirliği Kurulu (KİK)-ABD Doruğu’ndan evvel Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara ile bir ortaya geldi. Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ın da iştirak ettiği toplantıya, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan çevrim içi katıldı. Bu görüşme, ABD ile Suriye ortasında 25 yıl sonra başkanlar seviyesindeki birinci temas oldu.

ABD Başkanı Trump’ın yaptırımların kaldırılacağını duyurmasının ardından ABD Hazine Bakanı Scott Bessent, Suriye’nin “istikrara kavuşması ve barışa hakikat ilerlemesi” için yaptırımların hafifletilmesini sağlamaya yönelik adımlar attıklarını belirtti.

ABD Hazine Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada da Suriye yaptırımları konusunda Lider Trump’ın talimatlarının yerine getirilmesi için Hazine’nin Dışişleri Bakanlığı ve Ulusal Güvenlik Kurulu ile birlikte çalıştığı aktarıldı.

Açıklamada, “Suriye’ye yeni yatırım gelmesi için kritik ehemmiyete sahip gerekli yetkilendirmeleri uygulamayı dört gözle bekliyoruz. Hazine’nin hareketleri Suriye’nin iktisadını, finans kesimini ve altyapısını yine inşa etmeye yardımcı olabilir ve ülkeyi parlak, müreffeh ve istikrarlı bir geleceğe gerçek yola koyabilir.” ifadeleri kullanıldı.

ABD Başkanı Trump’ın Körfez turu kapsamında Suudi Arabistan ve Katar’ı ziyaret etmesinin akabinde Dünya Bankası’ndan da Suriye’nin borcunun ödendiği haberi geldi.

Dünya Bankası’ndan geçen hafta yapılan açıklamada, Suriye’nin bankaya olan 15,5 milyon dolar borcunun Suudi Arabistan ve Katar tarafından ödendiği bildirildi.

ABD, KİMİ MUAFİYETLER SAĞLAMIŞTI

ABD Hazine Bakanlığı, 6 Ocak’ta, Suriye’ye insani yardımların ulaştırılmasını kolaylaştırmak hedefiyle devlet kurumlarıyla yapılan süreçlerin yanı sıra birtakım güç ile havale hareketlerine müsaade veren 6 ay periyodik muafiyet sağlandığını açıklamıştı.

Yabancı Varlıkları Denetim Ofisi’nin (OFAC) yayımladığı lisans ile Suriye’deki idare kurumlarıyla yapılan süreçlerin yanı sıra ülkeye yahut ülke içinde petrol, petrol eserleri, doğal gaz ve elektrik dahil gücün satışı, tedariki, depolanması yahut bağışlanmasının desteklenmesine yönelik faaliyetler ile Suriye Merkez Bankası aracılığıyla yapılan süreçlerin de kapsama alındığı ticari olmayan, ferdî para hareketlerine 7 Temmuz’a kadar müsaade verilmişti.

ABD Hazine Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, sağlanan yaptırım muafiyetleriyle elektrik, güç, su ve sanitasyon dahil Suriye genelinde temel hizmetlerin ve idare fonksiyonlarının sürekliliğinin sağlanmasının hedeflendiği, Esed ve etrafı, Suriye Hükümeti, Suriye Merkez Bankası ve Heyet Tahrir Şam’a (HTŞ) yönelik yaptırımların kaldırılmadığı aktarılmıştı.

DÜNYANIN EN KAPSAMLI EKONOMİK KISITLAMALARI ABD’YE AİT

ABD’nin Suriye’ye yönelik yaptırımları, Aralık 1979’da ülkenin “teröre takviye veren devlet” ilan edilmesiyle başlarken, bu durum, savunma ihracatı ve satış yasağını, sivil ve askeri olmak üzere çift kullanımlı eserlerin ihracatına yönelik makul denetimleri ve çeşitli finansal kısıtlamaları beraberinde getirmişti.

Suriye’de 2011’de iç savaşın patlak vermesiyle yaptırımlar çok daha kapsamlı hale gelirken, Esed rejimine gelir sağlayan güç ve finans kesimlerine yönelik ticaret yasakları, üst seviye yetkililerin mal varlıklarının dondurulması ve Amerikan şirketlerinin Suriye ile iş yapmasının engellenmesi bu yaptırımların en önemli unsurları olmuştu.

ABD Başkanı Donald Trump tarafından Aralık 2019’da imzalanan ve Haziran 2020’de yürürlüğe giren “Sezar Suriye Sivil Muhafaza Yasası” (Caesar Syria Civilian Protection Act) ya da kısa ismiyle “Sezar Yasası” yaptırımları daha da genişletmişti. Esed rejiminin yanı sıra yabancı kişi ve kuruluşları da hedefleyen yasa ile Esed rejimine daha fazla yüklenilmesi ve dünya sisteminden dışlanması amaçlanmıştı.

Esed rejiminin finansman kabiliyetini engellemek emeliyle hükümete uygulanan yaptırımların gayesinde Suriye Merkez Bankası da yer almıştı.

ABD’nin Suriye’ye uyguladığı yaptırımlar, dünyanın en kapsamlı ekonomik kısıtlamaları ortasında bulunuyor. Ekonomik kısıtlamalar, mal varlığı dondurmaları, bölüm gayeli yaptırımlar, yabancı kişi ve kuruluşlara yaptırımlar, ABD’nin Suriye’ye uyguladığı yaptırımların temel ögeleri olarak öne çıkıyor.

İNGİLTERE DE SURİYE’NİN 12 KURUMUNA YAPTIRIMLARI KALDIRDI

İngiltere idaresi de 24 Nisan’da Suriye’de savunma ve içişleri bakanlıkları da dahil olmak üzere birtakım kurum ve kuruluşlara yönelik yaptırımları kaldırdı.

Hazine Bakanlığı’nın açıklamasına nazaran, ülkede 12 kurum ve kuruluşa yönelik yaptırımların kaldırılması kararı alındı.

Yaptırımların kaldırılmasıyla, kelam konusu kurum ve kuruluşlar artık mal varlığı dondurulmayan kurum ve kuruluşlar ortasına girdi.