Hindistan, Keşmir’de 22 Nisan’da 26 turistin öldürüldüğü saldırıyı gerçekleştiren teröristlerin, Pakistan tarafından desteklendiğini argüman etti. Pakistan ise bu tezleri reddetti. Hindistan daha sonra barajları kapatarak Pakistan’a su akışını keseceğini belirtti. Pakistan ise bunu savaş ilanı sayacağını açıkladı.
İki nükleer güç ortasında daha sonra kriz derinleşti. On günden fazla bir mühlet gece vakti top, roket ve makineli tüfek atışları ile hudut çatışmasına giren Pakistan ve Hindistan kuvvetleri, Hindistan’ın 7 Mayıs’ta yaptığı hücumdan sonra daha şiddetli çatışmaya başladı.
Hindistan, füze akınları ile 100’den fazla teröristi etkisiz hale getirdiğini tez etti.
Pakistan ise ortalarında bayan ve çocukların da bulunduğu 31 sivilin öldüğünü, 50’den fazla sivilin yaralandığını ve dört askerin de yaralandığını açıkladı.
Hint füze saldırısı esnasında yaşanan hava muharebelerinde Pakistan, Çin üretimi J10-c savaş uçakları ile Hindistan’a ilişkin Fransız imali Rafael savaş uçaklarını düşürmeyi başardı. Düşürülen Fransız üretimi savaş uçakları, görsel kayıtlarla tespit edildi.
Daha sonra iki ülke ortasında hava limanlarını, barajları, askeri üsleri ve hava savunma sistemlerini karşılıklı olarak gaye alan dron akınları ve kamikaze dron atışları başladı. Birleşmiş Milletler, taraflara itidal davetinde bulundu.
Pakistan ve Hindistan ortasındaki tansiyonu, yabancı ülkelerin tansiyondaki muhtemel rolünü ve çıkarlarını, iki ülkenin ekonomik gücünün kıyasını ve krizin tarihi köklerini, gazeteci ve muharrir Kayahan Uygur ile konuştuk.
‘Pakistan, çağdaş ve çağdaş bir devlet değil’
Pakistan’ın ABD tesiriyle terör örgütleri ile ortasında bağ bulunduğunu öne süren Kayahan Uygur, ayrıyeten Pakistan’ın İsrail’e ve Ukrayna’ya silah ihraç ettiğine de dikkat çekti:
“Bence Pakistan’ın durup durduğu yerde bu türlü bir krizi, Keşmir’de 26 kişinin öldüğü bir terör hücumuyla başlatmasını mantıklı bulmuyorum. Pakistan en son mart ayında IMF’den aldığı 1,5 milyar dolara yakın bir krediyle ayakta duruyor. IMF yardımı kesse, Pakistan ödeme zahmeti içine düşüp büsbütün iflas edecek bir ülke. Önümüz yaz, su sorunu da var. Keşmir’in Hindistan’da olan kısmı, tüm oradaki ülkelerin su deposu pozisyonunda. Hindistan istediği vakit suyu kesebilir. Ben burada dediğiniz üzere bir parmak görüyorum. Doğal kimin parmağı olduğu tam olarak bilinemez. Pakistan’ın katiyetle bir parmağı var bu işte. Pakistan’da Imran Han olayında da gördüğümüz üzere yekpare bir devlet düzeneği yok. Çeşitli klikler güç gayreti içinde. Buna istihbarat ve ordu da dahil. Bunlar, birbirlerini açığa düşürmek için her şeyi yapabilir. Pakistan, çağdaş ve çağdaş bir devlet değil. Çok uzun bir müddettir yani en azından 1978’den beri terör ihraç eden ve terör sayesinde ayakta kalabilen bir devlet. Dünyamız için bir tehlike teşkil ediyor. Pakistan her ne kadar 2011’den beri siyasetini biraz ABD’den uzaklaştırmış üzere görünse de ağır bir biçimde ABD ve İngiltere tesiri altında. Pakistan’ı her ne kadar Türkiye destekliyor ve onu İslam ümmetinin dost ve kardeş ülkesi olarak görse bile, Pakistan bir yandan da İsrail’e silah satan bir ülke. Ukrayna’ya da silah satıyor. Bu türlü bir ülkeyle karşı karşıyayız. Dini kümeler açısından Hindistan’da son periyotta artan Hindu milliyetçiliği nedeniyle Müslümanlar zorluklar yaşasa da, Müslümanların Hindistan’daki durumu, Pakistan’daki Hindulara nazaran çok daha yeterli. Pakistan’daki Hindular ve Hristiyanlar, her an linç edilme veya peygambere küfür teziyle idam edilme riskiyle karşı karşıya. Bu iki ülkeyi karşılaştırırken daha dikkatli olmak gerektiğini düşünüyorum.”
‘Arabuluculuk ile kriz buzdolabına kaldırılabilir’
İki ülkenin de talepleri bulunduğunu vurgulayan Kayahan Uygur, arabuluculuk ile krizin rafa kaldırılabileceğini belirtti:
“Pakistan’ın elinde bulunan Keşmir kısmında Şii bir topluluk var. O Şii topluluk sahiden büyük eza içinde. Daha bugün İran ve Hindistan ortasında karşılıklı ticaret mutabakatı imzalandı. İran ile Hindistan’ın ortası çok âlâ. Doğal tüm bunlar taraflardan birini desteklemek için neden teşkil etmiyor. Aslında ben de olayların fazla büyüyeceği kanısında değilim. ABD ve Rusya, her iki devlet de, hem Hindistan’da hem Pakistan’da değerli nüfuza sahip. Bunlar bu hususla daha fazla ilgilenirse, kıza vakit içinde sorunu tahlile bağlar. Pakistan’ın Hindistan’dan istediği su garantisi var. Hindistan da Pakistan’dan terör yuvalarının kaldırılmasını ve memleketler arası gözlemcilerin işe karışmasını istiyor. Bunlar yerine getirilirse, bu hususun en azından buzdolabına kaldırılma evresine gelebileceği kanaatindeyim. Natürel şunu da gözden kaçırmamak lazım: Çin’in Pakistan’da büyük yatırımları var. Pakistan’da birtakım çevreler, Çin’in kendilerine yardım edeceği görüşünde olabilir lakin Çin bu işe karışmayacaktır.”
‘Bugün Hindistan’ın iktisadı, Pakistan’dan 10 kat büyük’
Günümüzde Hindistan ve Pakistan ortasında çok önemli bir ekonomik güç farkı bulunduğuna dikkat çeken Uygur, Pakistan’ın da bu sebeple askeri çatışmayı tırmandırmaktan kaçındığı değerlendirmesinde bulundu:
“Keşmir sorunu ortaya çıktığı zamanki Pakistan-Hindistan istikrarıyla şimdiki istikrar ortasında dehşetli bir fark var. O devir Pakistan’ın GSMH’sı, nüfusuna karşın Hindistan’dan fazlaydı. Artık Hindistan’ın onların on misli. Kişi başına düşen ulusal gelirde de Hindistan, 2 ile 2,5 kat fark yapıyor. Bir devle bir cüce durumuna düştü Hindistan-Pakistan istikrarı. Gerçekçi olmak gerekir. Eski problemler yeni tahliller gerektirebilir. İki ülke aşağı üst birebir durumdayken bulunan tahlillerin şimdiki denklemde değişmesi gerekebilir. Hindistan şu anda dünyanın en büyük ekonomilerinden ve muhteşem güçlerinden birisi. Rusya istese Hindistan’ı durdurabilir buna karşın. Hindistan’ın petrolünün birden fazla Rusya’dan geliyor. Güç santralleri Rus bölümüyle alaka kuruyor. Amerika aslında Hindistan ile ynei yen bağ kurmak isteyen bir ülke. Başka ülkeler açısından bakarsak, ABD, Rusya yahut Çin’in bu tansiyondan bir çıkar sağlayacağını zannetmiyorum. Demin İngiltere’ye değindiniz. Klâsik olarak bu cins kaosları İngiltere çıkarır ve sonunda kendisine bir kesim ayırarak, bu karışıklığa da son verir. Her vakit o denli olmuştur. Amerika ile 2. Dünya Savaşı’ndan sonra düzgün polis makûs polis rolünü oynayan bir ülke. Yabancı bir parmak arıyorsak orada arayabiliriz. Ben Hindistan’ın da Pakistan’ın da bu işten büyük bir çıkar sağlayabileceğini düşünmüyorum. Savaş bir iktisat ve ekonomik güç sorunudur. Hindistan’ın bu savaşı kazanacağı açık. Pakistan’ın konuşmalarından da bunu anlıyoruz. Pakistan tehditvari konuşsa da ‘Biri gelip bizi ayırsa’ der üzere. Ben o denli hissediyorum. Sonunda da biri gelip hengameyi ayıracak diye düşünüyorum.”
‘Trump, Çin’i kıymetsiz ve güçsüz göstermek istiyor’
Pakistan ve Hindistan tansiyonunun Trump tarafından Çin tersi propagandaya dönüştürülebileceğini belirten Uygur’a nazaran Trump, Asya’da Çin aleyhinde algı yaratmayı hedefliyor olabilir:
“Trump’ın kısa vadede bu tansiyondan çıkarı var. Çin’in müdahale edemediğini ve memleketler arası satrançta bir kıymet taşımadığını Pakistan’a göstermiş oluyor. Ayrıyeten kendisinin değerini ortaya koyuyor ve Güney Asya’yı şekillendirmek için ABD’nin kaçınılmaz olduğunu söylüyor. Hem Hindistan hem Pakistan, Şanghay İşbirliği Örgütü’nde. Trump, ‘ŞİÖ işe yaramıyor’ imajı vermek istiyor olabilir. Bu çeşit süreksiz olaylar, taktik çatışmalar, taktik konum alma durumları olabilir. Lakin dünyadaki genel gelişmede ABD ve Rusya birbirine yaklaşıyor. Çin’i dışarıda bırakabilirler. Çin, Avrupa’ya yaklaşmaya çalışsa da Avrupa son kertede ABD’yi terk edemez diye düşünüyorum. Son tahlilde gidiş daha çok ABD ve Rusya ortasındaki yaklaşım gidişiyken, şu anda Hindistan ve Pakistan ortasındaki savaşın ön plana çıkarılmasının pek bir esprisi yok. Tahminen Trump’ın kısa vadeli uğraşları, tahminen de İngiltere’nin parsa toplamak için yaptığı taktik hareketler olabilir.”
‘Türk dış siyaseti İngiltere ile paralellik gösteriyor’
Türkiye’nin son devirdeki dış siyasetinin İngiltere ile paralellik gösterdiğini belirten Uygur, şunları kaydetti:
“Türkiye tam olarak değilse bile büyük ölçüde Pakistan’ın yanında yer aldığı imajını veriyor. Bu da önümüzdeki on yıllarda, dünyada çok değerli bir rol oynayacak Hindistan’ı gücendirir. Bu, çok akıllı bir siyaset değil. Türkiye’nin Hindistan ile ilgilerini ayakta tutması lazım. Türkiye’nin Çin ile yeterli bağlar kurması aslında imkansız üzere görülürken, Hindistan ile de ortayı bozması hakikaten akıl alır üzere değil. Buradan ne üzere bir çıkar umduklarını anlamış değilim. Türkiye’nin Ortadoğu’daki ve birçok bölgedeki siyasetlerine, iktisadına ve son devirdeki gidişine açık dayanak veren tek ülke İngiltere. İngiliz siyasetleri ile belirli bir paralellik var. Türkiye Dışişleri Bakanlığı’nın uygulamaları, daima İngiltere ile belirli bir paralellik içinde. Bu halde bir siyasete devam ediliyor. Buradan pek fazla ileri gidileceğini zannetmiyorum. Türkiye’nin son devirdeki siyasetleri ülke çıkarlarına ziyan veriyor. Hükümetin de çıkarlarına ziyan veriyor. Ne olduğunu anlamak mümkün değil. Tahminen de ortak bir siyaset yok hükümet içinde. Onu bile düşünüyorum bazen. Sahiden bir siyaset var mı? Bu uçakta bir pilot var mı? Türkiye’nin dış siyaseti hakkında bu bile sorulabilir. Dünyadaki ülkeler ortası gelişmelerden yani ABD, Avrupa, Rusya gelişmelerinden, Trump’ın yeni siyasetlerinden sonra Türkiye’nin AB ile bağlantılarını geliştirmek ve AB üyeliği sürecini tekrar yerine koyma imkanı vardı. Bunu kendisi istemedi ve tepti. Bu biçimde kendi çıkarlarına ziyan verdi. Hem hükümetin siyasi çıkarlarına hem de Türkiye’nin çıkarlarına ziyan verildi. Birebirini Hint-Pakistan tansiyonunda yapmamak gerekirdi ancak maalesef yapıyorlar.”
