‘Trump’a fısıldayan’ İtalya lideri Meloni, AB ile ABD arasında köprü olabilir mi?

ABD Başkanı Donald Trump’a en yakın Avrupalı başkanlardan olan, “Trump’a fısıldayan” siyasetçi diye de anılan İtalya Başbakanı Giorgia Meloni’nin gümrük vergilerini durdurmak umuduyla yaptığı flaş Washington ziyareti karşılıklı güzellikler ve iltifatlarla geçti.

Meloni’nin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Roma ziyaretini de erteleyerek 17 Nisan’da apar topar gittiği ABD’den yararlı mı borçlu mu döndüğü konusunda ise görüş birliği mevcut değil.

Ancak Avrupa ile ABD ortasındaki Atlantik üzerine gerilmiş ipte yürüyen bir ip cambazına benzetilen Meloni’nin bu sınavı “kazasız belası” atlatmasına bile bir kazanım gözüyle bakanlar var.

Meloni, Trump’ın ay başında açıkladığı ek gümrük vergileri kararından sonra Washington’ı ziyaret eden birinci Avrupalı önder oldu.

İtalya’yı da sert halde etkilemesi beklenen gümrük vergileri konusunda ulusal hükümetin hareket alanı kısıtlı. Bu yetki Avrupa Birliği’nin yürütme organı Avrupa Kurulu’nda olsa da Meloni’nin Trump ile âlâ ilgilerini müzakere emeliyle kullanması umuluyordu.

Nitekim Trump daha evvel Aralık’ta Paris’te görüştüğü Meloni’yi “çok enerjik” ve “elektrikli tel gibi” diye tanımlamış, “Çok güzel anlaştık” demişti.

Ardından Ocak ayında Florida’daki konutunda kabul ettiği İtalyan lideri “Avrupa’yı kasıp kavuran fantastik bir kadın” diye övmüştü.

20 Ocak’taki yemin merasimine katılan tek AB üyesi ülke lideri de Giorgia Meloni olmuştu.

Meloni’nin 17 Nisan’daki Washington ziyaretinden bir gün evvel ABD’den Washington Post gazetesi “Avrupa, ticaret umutlarını Trump’a fısıldayan İtalyan Meloni’ye bağladı” başlıklı bir haber yayımladı ve “Donald Trump’ın sarayına ondan daha güzel bir elçi olabilecek Avrupalı önder pek yok. 48 yaşındaki Meloni, Benito Mussolini’den bu yana İtalya’nın en sağcı hükümetine başkanlık ediyor ve Trump’ın beğendiği kısıtlı önderler listesinde yer alıyor” diye yazdı.

Perşembe günü Beyaz Saray’daki görüşmede de Trump Meloni’ye “sıradışı bir başbakan” ve “gerçek dünya başkanlarından biri” üzere iltifatlar yağdırdı.

İtalya Başbakanı da görüşmeye, ABD önderini beğenilen tutacak husus başlıklarından oluşan bir listeyle gitmiş izlenimi verdi.

Ancak Meloni’nin Avrupa Birliği ülkeleri için karşılıklı gümrük vergisi iptalleri umudu şu basamakta gerçekleşmedi.

Trump Avrupa ile ticaret mutabakatına varılacağından yüzde 100 emin olduğunu söylese de çabucak akabinde gümrük vergilerini “Bizi güçlü ediyorlar” diye savundu.

Meloni ise ABD’den daha fazla gaz ithal etme, savunma harcamalarının artırılması, İtalyan şirketlerinin ABD’de yeni yatırımlar yapması üzere kelamlar verdi.

Duyarcılık ve göç tersliği vurgusu

2022 yılındaki seçimlerle İtalya’nın 2. Dünya Savaşı’ndan bu yana birinci çok sağcı başbakanı olan Giorgia Meloni, siyasi çizgisi bakımından ABD Başkanı Trump için doğal bir müttefik olarak görülüyor.

İki lideri birleştiren hususlar arasında göç, kürtaj, LGBT hakları tersliği, bağımsız yargıdan memnuniyetsizlik, basınla problemli bir bağlantı üzere bir dizi kritik başlık sayılıyor.

Meloni de Perşembe günü Beyaz Saray’da Trump’ın yanında gazetecilere konuşurken bu ortak noktaları vurgulamaya itina gösterdi.

Ayrımcılık zıddı toplumsal adalet hareketleri için terslerinin kullandığı “duyarcı kültürü” aksisi iletiler verdi:

“İkimizin de ortak bir uğraş içinde olduğunu hatırlatmak istiyorum. Tarihimizi silmek isteyen duyarcı ideolojisine karşı gayret.

“Yasadışı göçle çaba, sentetik uyuşturucularla uğraş konusunda da birçok ortak noktamız olduğunu biliyorum.”

Meloni emsal bildirileri geçen Şubat’ta Trump’ın da katıldığı ABD’deki Muhafazakar Siyasi Aksiyon Konferansı’nda (CPAC) da vermiş, “elit küreselcileri”, “iptal kültürü virüsünü” ve “duyarcı ideolojisini” maksat almış, “medeniyetimizin yok olmasına karşı” birlikte çabanın kıymetinden kelam etmişti.

Batı milliyetçiliği projesi

İtalya Başbakanı geçen Perşembe günü de, Trump’ın “Amerika’yı tekrar yücely” sloganını ortak projeye dönüştürmek için “Birlikte Batı’yı tekrar yüceltme” teklifiyle geldi.

Bazılarının kendisini “Batı milliyetçisi” diye tanımladığını söyleyen Meloni, bundan ne kast ettiğini şöyle açıkladı:

“Batı derken coğrafik bir alandan bahsetmiyorum, bir medeniyetten bahsediyorum. Ve bu medeniyeti daha güçlü hale getirmek istiyorum…

“Benim için gaye Batı’yı tekrar yüceltmek ve bunu birlikte başarabileceğimizi düşünüyorum.”

Meloni’nin başlıklara çıkan bu “Batı milliyetçiliği” projesini tahlil eden sol çizgideki Vilayet Manifesto gazetesi “Batı milliyetçiliğinin klasik milliyetçilikten farklı olduğu doğru” dedi ve klasik milliyetçiliklerin iki dünya savaşının sebeplerinden olduğunu hatırlattı.

Gazete şöyle devam etti:

“Ama bu, (Batı milliyetçiliğinin) telaşa yol açmaması gereken, güzel huylu, uysal bir siyasi fikir olduğu manasına gelmiyor.

“Batı medeniyetini ‘ötekilerin’ tehdidinden muhafaza ve onarma gereksinimi, Amerikan İç Savaşı’ndan bu yana beyaz üstünlüğünün bir teması olmuştur.”

Meloni ve Trump’ın “Batı medeniyeti” ile neyi kastettikleri İtalya’da muhalefet tarafından da sorgulandı.

Merkez soldaki Demokratik Parti’den milletvekili Laura Boldrini, “Meloni ‘Batı’yı yine yüceltelim’ derken hangi Batı’dan bahsediyor?” dedi ve ekledi:

“Üniversiteleri sansürleyen, Trump’ı eleştirmeye yürek edenlere vize vermeyen, LGBT+ bireylere karşı ayrımcılık yapan ve ABD’nin birçok eyaletinde olduğu üzere kürtajı yasadışı hale getirmek isteyen Batı mı?

“Göçmenleri zincire vurarak hudut dışı eden ve çocuklarını avlayan mı? Hangi medya organlarının kabul edilip hangilerinin edilmeyeceğine karar veren mi?”

Boldrini, bu “Batı” anlayışının “özgürlük, uygar ve toplumsal haklar, kapsayıcılık, dayanışma ve toplumun en savunmasız bölümlerinin korunmasına dayanan Batı” açısından kaygı verici olduğunu söyledi.

‘Avrupa Birliği’ tabu terim mi

Meloni “Batı medeniyetini” güçlendirmek için “Atlantik’in iki kıyısı ortasında birtakım sıkıntılar olsa bile, masaya oturup tahlil aranması” gerektiğini söyledi ve bunun için Trump’ı Roma’ya davet ettiğini, ABD Lideri’nin da daveti kabul ettiğini açıkladı.

İki önderin ortak açıklamasında da “yakın gelecekte” planlanan bu ziyarette “ABD ile Avrupa ortasında bir toplantı düzenlenmesi de düşünülüyor” denildi.

İtalya basınına nazaran AB ile ABD ortasındaki gümrük vergisi krizini çözme maksatlı toplantının, Temmuz ayında Trump’ın 90 günlük “molası” dolmadan evvel, muhtemelen Mayıs ayı içinde organize edilmesi amaçlanıyor.

Öte yandan Meloni’nin Trump’la görüşmesinin en önemli maksadı Avrupa Birliği’ne yönelik gümrük vergilerinden vazgeçirmek olsa da iki başkan görüşme sonrası yaptıkları konuşmalarda da ortak bildirilerinde de “AB” sözünü kullanmadı, bunun yerine “Avrupa” ya da “Avrupa’nın tamamı” denildi.

Trump, daha evvel argo bir söz kullanarak AB’nin ABD’yi “mahvetmek” için kurulduğunu söylemişti. Kimi analistler, ABD Lideri’nin AB’ye yaklaşımının “böl ve yönet” formunda olduğunu söylüyor. Trump’ın, AB’nin gümrük vergileriyle ilgili kararları alabilecek organı Avrupa Komisyonu’nun Başkanı Ursula von der Leyen yerine üye ülke önderleriyle görüşmeyi seçmesi de bunun ispatlarından biri olarak gösteriliyor.

İktidara gelmeden evvel AB zıddı iletiler veren Giorgia Meloni ise, başbakanlık koltuğuna oturmasının akabinde tonunu yumuşattı, dış siyasette İtalya’nın klâsik çizgisinden uzaklaşmamayı seçti.

İtalya’nın AB ile tansiyondan kaçınmasında, pandemi sonrası fonlardan en büyük hissesi alan ülkelerden biri olması da tesirli görülüyor.

Ayrıca Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’ın Meloni hükümetinin tartışmalı göç siyasetlerine dayanak vermesi de bu yakınlaşmayı mümkün kıldı.

Bu ay AB ülkeleri Trump’ın gümrük vergilerine karşılık verme oylaması yaptığında, sırf Macaristan bu karara karşı çıktı, İtalya öbür 25 ülkeyle birlikte oy kullandı.

Öte yandan ABD Lider Yardımcısı J.D. Vance’in AB’yi yerden yere vuran ve Avrupa başşehirlerinde önemli kaygı yaratan Şubat’taki Münih konuşmasına Meloni takviye çıktı.

Başbakan Meloni artık hem Washington hem de Brüksel ile alakalarını raydan çıkarmamaya, üstüne iki taraf ortasında arabuluculuk yapmaya çalışıyor üzere görünüyor.

Meloni’nin “güçlü Batı” bildirileri da, hem AB’ye hem de ABD’ye gereksinim duyan bir İtalya için ikisinden birini seçmenin zorluğunu yansıtıyor.

Roma’daki Memleketler arası İlgiler Enstitüsü’nden (IAI) transatlantik bağlar uzmanı Riccardo Alcaro, “Meloni’yi Washington’a ani ziyaretinde bekleyen misyon klasik bir istikrar oyunu. Meloni’nin birebir anda hem İtalya’nın ticari çıkarlarını savunması, hem İtalya’nın ABD’ye yakınlığını vurgulaması, hem de AB içinde bir iç kırılma yaratmaktan kaçınması gerek. Bunlar ulaşılması güç hedefler” dedi.

Alcaro, IAI mecmuasındaki tahlilinde, Meloni’nin bu rolüne “imkansız görev” (mission impossible) benzetmesi yaptı.

Ziyaret sonrası yapılan tahlillerden birinde Vilayet Post haber sitesi de şöyle dedi:

“Meloni’nin Trump’tan çok sayıda iltifat dışında ne aldığı meçhul. Lakin Başbakan’ın en büyük kazanımı görüşmeyi kazasız atlatmak oldu.”