Aldrich Ames’in İhaneti

Aldrich Ames, neredeyse 10 yıl boyunca Sovyetler Birliği’ne bilinmeyen bilgiler sattı, 100 bâtın operasyonu etkiledi ve 10 Batılı istihbarat irtibatının vefatına yol açtı. İkili casus 28 Nisan 1994’te ömür uzunluğu mahpusa mahkum edildi. BBC o yılın Şubat ayında Ames’in ihanetine uğrayan ve sağ kalan casuslardan biriyle konuşmuştu.

1985’te CIA’ye çalışan Sovyet casusları birden ortadan kaybolmaya başladı. Batı’nın istihbarat kaynakları teker teker Sovyet istihbarat servisi KGB tarafından gözaltına alınıyor, sorgulanıyor ve sıklıkla da infaz ediliyordu.

Oleg Gordiyevski bu ikili casuslardan biriydi. KGB’nin Londra istasyon şefi olarak yıllardır İngiliz dış istihbarat servisi MI6 ismine çalışıyordu. Ancak bir gün kendisini Moskova’da uyuşturucu verilmiş ve beş saat süren sorgulamadan sonra tükenmiş bir halde bulmuştu. İdam mangası tarafından infaz edilmesi önemli bir ihtimaldi. Gordievski MI6’in kendisini gizlice bir arabanın bagajında Sovyetler Birliği dışına kaçırmasıyla sağ kalabildi.

Daha sonra Gordievski kimin kendisini ele verdiğini çözmeye çalıştı.

Gordievski 28 Şubat 1994’te BBC’de yayımlanan Newsnight programında “Neredeyse dokuz yıl boyunca bana ihanet edenin kim olduğunu kestirim etmeye çalıştım ve bir cevabım yok” demişti.

Gordievski iki ay sonra deneyimli CIA yetkilisi Aldrich Ames ABD’deki bir mahkeme salonunda yargılanırken cevabı bulacaktı. Ames “CIA’in ve başka Amerikan ve yabancı servislerin neredeyse tüm Sovyet casuslarını ele verdiğini” itiraf etmişti.

28 Nisan 1994’te Ames, Batı ismine casusluk yapan 30’dan fazla casusun kimliklerini ve 100’den fazla saklı operasyonu Sovyetlere bildirdiğini kabul etti. KGB’de takma ismi Kolokol (Çan) diye biliniyordu.

Ames’in ihaneti CIA’in en az 10 istihbarat kaynağının infaz edilmesiyle sonuçlandı Ortalarında 20 yıldan uzun müddettir Batı’ya bilgi sağlayan Sovyet ordusu istihbaratındaki üst seviye yetkili Dimitri Polyakov da vardı. ABD tarihindeki en çok ziyan veren KGB köstebeği Ames, karar giydi ve kurallı tahliye hakkı olmaksızın ömür uzunluğu mahpus cezası aldı.

Tıpkı 1960’ların sonlarında İngiliz casusu Kim Philby’nin Sovyet casusu olduğunun belirlenmesiyle, İngiltere’de yaşanan sarsıntıyı yaşama sırası ABD’ye gelmişti.

Ames, CIA’in Sovyetler karşı istihbarat dairesinin lideriydi ve bu rolü nedeniyle bu kadar büyük bir hasara yol açtı. Misyonu gereği ABD’nin Sovyetler’deki zımnî operasyonlarıyla ilgili bilgilere ve daha da kıymetlisi alandaki casusların kimliklerine sınırsız erişimi vardı. Ames vazifesi nedeniyle başka Batılı istihbarat örgütlerinin bilgilendirme toplantılarına da katılabiliyordu. Ames bu biçimde, İngiltere’nin en kıymetli ikili casusu, KGB Albayı Gordiveski’yle temas etti. Böylelikle KGB’deki en üst seviye ikili casusla, en üst seviye KGB köstebeği bir ortaya geliyordu.

Gordiveski “Amerikalılar çok kapsamlı çalışıyordu ve bilgilendirme toplantılarında çok güzeldiler. Ben de hevesliydim. Amerikalıları seviyordum. Bilgilerimi onlarla paylaşmak istiyordum. Şimdiyse Ames’ni de orada oturduğunu fark ediyorum. Bu da her şeyin, verdiğim bilgilerin KGB’ye iletildiği manasına geliyor” demişti.

Alkol ve boşanma

Ames, casusların dünyasına küçük yaşta girmişti. Babası bir CIA analistiydi ve üniversite eğitimini bıraktıktan sonra oğlunun kuruluşta iş bulmasına yardımcı olmuştu. Lakin Ames’in daha sonra CIA’e ihanet etme kararı, ideolojik korkularından değil, paraya duyduğu muhtaçlıktan kaynaklanmıştı.

Ames başta bir karşı istihbarat yetkilisi olarak umut vaat ediyordu. Birinci olarak tekrar CIA casusu olan eşi Nancy Segebarth ile birlikte 1960’lı yılların sonunda Türkiye’ye atandı. Vazifesi yabancı casusları CIA’e kazandırmaktı. Ancak 1972’de üstleri, saha casusu olmaya müsait olmadığını düşünerek Ames’i CIA karargahına geri çağırdı. ABD’ye döndüğünde Rusça okudu ve Sovyet casuslarına karşı saha operasyonları planlamakla görevlendirildi.

Babasının alkol bağımlılığı CIA mesleğinde ilerlemesini engellemişti. Misal bir formda Ames de ağır alkol almaya başladı. 1972’de bir diğer CIA casusu tarafından, bayan bir CIA çalışanıyla sarhoş ve uygunsuz bir vaziyette yakalandı. Ames’in işine karşı gevşek tutumu da duruma yardımcı olmadı. Bir seferinde saklı evraklarla dolu bir çantayı 1976’da metroda unutmuştu.

Ames mesleğini yoluna koymak için 1981’de Mexico City’deki ikinci dış vazifesine atanmayı kabul edildi. Lakin hali ve çok alkol alması nedeniyle bir CIA yetkilisi olarak kendisini göstermeyi başaramadı. 1981’de Mexico City’de trafik kazası yaptı. Ancak o kadar sarhoştu ki polisin sorularına karşılık veremedi. Hatta kendisine yardım için gönderilen ABD Büyükelçiliği yetkisini bile tanıyamadı. Bir defasında de büyükelçilikteki bir diplomatik resepsiyon sırasında Kübalı bir yetkiliyle küfürlü bir tartışmaya girdi. Üstleri, alkol bağımlığı nedeniyle Ames’in incelenmesini tavsiye etti.

Ames evlilik dışı ilgilerine de devam etti. Bu da bir dönüm noktası olacaktı. 1982’nin sonlarına gerçek CIA ismine çalışan Kolombiyalı kültür ataşesi Maria del Rosario Casas Dupuy’la alakaya başladı. İlgi gitgide önemli bir hal alınca Ames birinci eşinden boşanmaya, Rosario ile evlenmeye ve kendisiyle birlikte ABD’le götürmeye karar verdi.

CIA’deki pek parlak olmayan mesleğine rağmen, Ames basamakları tırmandı. 1983’te CIA merkezine geri döndüğünde Soyvetler Birliği’ne yönelik karşı istihbarat operasyonlarının başına getirildi. Böylelikle CIA’in bâtın faaliyetleri konusundaki bilgilere erişim sağladı.

Ames, Nancy’den boşanmasında vardı mutabakatta evli geçirdikleri yıllarda biriken borçları ve nafaka ödemeyi kabul etti. Rosario’nun kıymetli şeylere merakı, alışveriş tutkusu ve Kolombiya’daki ailesiyle sık sık yaptığı telefon görüşmeleriyle Ames’in para sorunu denetimden çıktı. Daha sonra Arizona Senatörü Dennis DeConcini’ye yaptığı açıklamada artan borçları nedeniyle erişimi bulunan sırları satmayı düşünmeye başladığını söyledi. Ames “Büyük bir mali baskı hissediyordum. Artık baktığımda buna çok bir reaksiyon verdiğimi söyleyebilirim” dedi.

Ülkesine ihaneti

Ames’in tutuklandığı operasyonda rol alan FBI casusu Leslie G Wiser BBC’ye 2015’te yaptığı açıklamada “Bütün problem paraydı ve kimseyi paradan öteki bir şey olduğuna inandırmaya çalıştığını düşünmüyorum” dedi.

Ames 16 Nisan 1985’te hamasetini toplamak için birkaç içki içip, direkt başşehir Washington’daki Rus Büyükelçiliği binasına girdi. İçeri girdikten sonra resepsiyon görevlisine kimi ikili casusların isimleri, CIA’deki vazifesine dair dokümanlar ve 50 bin dolar talep eden bir not bulunan bir zarf verdi. Başta mali sıkıntılarından kurtulmak için tek seferlik bir alışveriş yaptığını düşünse de kısa müddet sonra “çizgiyi aştığını ve bir daha asla geri dönemeyeceğini” fark etti.

Sonraki dokuz yıl boyunca, Ames KGB’ye çok zımnî dokümanlar sağlayıp, para aldı. Moskova’nın uzay tesisinden, Sovyet nükleer savaş başlıklarını sayabilen son teknolojiye dair detaylara dek bâtın evrakları alıyor, plastik torbalara sarıyor ve CIA binasının dışına götürüyordu. Misyonuna Rus diplomatlarla resmi toplantılar da dahil olduğundan, Sovyet ilişkileriyle kuşku uyandırmadan buluşabiliyordu. Daha evvelden üzerinde anlaşılmış noktalara zımnî evraklar de bırakıyordu.

Wiser “Böyle bir teslimat yapacaksa, örneğin bir posta kutusuna tebeşirle işaret koyuyor ve Ruslar bu işareti görüyordu. Böylelikle dokümanlar bırakıldığını biliyorlardı” diyor.

“Daha sonra da evrakları aldıklarında, tebeşirle yapılan işareti siliyorlardı ve böylelikle Ames teslimatın inançla yapıldığını biliyordu.”

Ames’in kapalı bilgileri sızdırmasıyla, KGB Soyvetler Birliği’ndeki neredeyse tüm CIA casuslarını tespit etti. Fiilen ABD’nin Rusya’daki zımnî operasyonları bitmişti.

Wiser “ABD’de böylesine çok insan ömrü ve istihbarat kaynağının kaybına yol açan bir öteki casus ya da köstebek bilmiyorum” diyor.

Çok sayıda CIA casusunun ortadan kaybolması dikkat çekti ve 1986’da CIA’deki köstebeğin kimliğini tespit etmek için araştırma başlatıldı. Lakin Ames yıllarca kuşku çekmemeyi başardı.

İhanetine uygun bir maddi karşılık da almıştı. Sovyetler Birliği’nden 2,5 milyon dolar para aldı. Ames, bu yeni servetini saklamaya da çalışmadı. Yıllık maaşının 70 bin doları hiç geçmemesine rağmen, nakit parayla 540 bin dolara yeni bir mesken aldı, konutun tadilatına onbinlerce dolar harcadı ve Jaguar marka bir araba satın aldı. Ames’i ele veren ve Wiser’ın içinde bulunduğu FBI grubuna 1994’te yakalanmasına yol açan da bu lüks ömrü olacaktı.

Ames, FBI tarafından gözaltına alındıktan sonra yetkililerle işbirliği yaptı. Eşi Rosario’ya daha hafif bir ceza verilmesi karşılığında tüm casusluk faaliyetlerini anlattı. Rosario nakit ödemeleri ve Soyvetlerle buluşmaları bildiğini itiraf etmişti. Beş yıl sonra özgür kaldı. Şimdiye dek ikili casus olduğu anlaşılan en üst seviye CIA yetkilisi olan Ames, ömür uzunluğu mahpus cezasını Terre Haute, Indiana’daki bir federal hapishanede çekmeye devam ediyor.

Ames, bugüne kadar yaptıklarından pişman olduğunu pek söylemedi. Wiser “Kendisine hayrandı. Yakalandığına pişman, casus olduğuna değil” diyor.