Altının şifresi çözüldü

Bilim insanları, kozmostaki altının kökenine dair uzun müddettir yanıtlanamayan bir gizemi çözmüş olabilir. Yeni bir araştırma altın üzere ağır elementlerin sanılandan çok daha erken, kozmosun şimdi birinci vakitlerinde oluşmaya başladığını gösteriyor.

Araştırmanın merkezinde, güçlü manyetik alanlara sahip harikulâde ağır yıldız kalıntıları olan magnetarlar yer alıyor. Araştırmacılar, bu az nötron yıldızlarının neden olduğu devasa parlamaların bilhassa de “yıldız depremleri” olarak bilinen olaylar sırasında yayılan radyasyon patlamalarının uzaya ağır elementler fırlatabildiğini keşfetti.

Bu çığır açıcı bulgular, 29 Nisan Salı günü Astrophysical Journal Letters’da yayımlandı. Elde edilen datalar, bilim dünyasında “yüzyılın sorularından biri” olarak tanımlanan, “altın birinci nerede ve nasıl oluştu?” sorusuna ışık tutuyor.

ALTIN, KAİNATIN BEBEKLİĞİNDE OLUŞMUŞ OLABİLİR

Daha evvel bilim insanları, kara delik ve nötron yıldızı birleşmeleri üzere kozmik çarpışmaların altın üzere ağır elementleri oluşturduğunu biliyordu. 2017’de gökbilimciler, birinci sefer iki nötron yıldızının çarpışmasına şahit olmuştu. Bu olayda gözlemlenen ışık parlamasında altın ve platin izleri tespit edilmişti. Lakin bu çeşit birleşmelerin, kozmosun erken periyotlarında bilhassa Büyük Patlama’dan çabucak sonra gerçekleşemeyecek kadar uzun vakit gerektirdiği anlaşılmıştı. Bu durum, altının kökenine dair boşluk yaratıyordu.

20 YILLIK TELESKOP BİLGİLERİYLE YENİ BİR TEORİ

NASA ve Avrupa Uzay Ajansı’nın teleskoplarından elde edilen 20 yılı aşkın datayı inceleyen bilim insanları, magnetarlardan gelen dev parlamaların erken cihanda altın üretmiş olabileceğini ortaya koydu. Bu parlamalar sırasında nötron yıldızlarının dış katmanlarından fırlayan unsurlar, uzaya ağır elementler saçıyor olabilir.

NASA’nın açıklamasına nazaran, magnetarlar cihanın en eski kozmik yapılardan biri olabilir. Araştırmacılar, bu yapıların Samanyolu Galaksisi’ndeki demirden daha ağır elementlerin yaklaşık %10’unu üretmiş olabileceğini öne sürüyor.

ARAŞTIRMALAR YOLDA

2004’te Dünya’dan kaydedilen son magnetar parlaması sadece zayıf bir gama ışını olarak tespit edilebilmişti. Bilim insanları, eski kayıtları taramayı sürdürüyor ayrıyeten NASA’nın 2027’de fırlatacağı COSI teleskopu, bu dev parlamaları daha detaylı gözlemlemeyi hedefliyor.