Amasra’da Ağaç Oymacılığı Geleneğini Yaşatan Usta: Ali Rıza Vatandaşlar
Bartın’da babasından devraldığı ağaç oymacılığı mesleğinde fotoğraflık, çerez ekipleri, bardak çeşitleri ve kuş figürleri üzere ikramlık eşyalar yapan 67 yaşındaki Ali İstek Vatandaşlar, yarım asırdan fazla müddettir tutkuyla yaptığı işini yaşatmaya çalışıyor.
Tarihi 17. yüzyıla dayanan, tarihi ve turistik ilçe Amasra merkez ile köylerinde devam eden ağaç oymacılığının son temsilcilerinden Vatandaşlar, tarihi Çekiciler Çarşısı’nda ıhlamur, şimşir, dişbudak, ceviz, kızılcık ve kiraz ağaçlarına torna tezgahında hal veriyor.
İlkokul yıllarında babasının yanında öğrendiği mesleği 10 metrekarelik dükkanına kurduğu tezgahında sürdüren Kültür ve Turizm Bakanlığı Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcısı evrakına sahip Vatandaşlar, 55 yıldır yazılı levha, isimlik, anahtarlık, fotoğraflık, çerez-salata tabakları, bardak çeşitleri, hayvan figürleri üzere ikramlık eşyaları ilçeyi ziyaret eden yerli ve yabancı turistlere satıyor.
Yaz kış demeden erken saatlerde atölyesini açıp güne başlayan Vatandaşlar, ağaç kokusu ve saçlarını saran ağaç tozu içerisinde ilerleyen yaşına karşın kaybolmaya yüz tutan mesleğini yaşatmaya çalışıyor.
Vatandaşlar, AA muhabirine, çocukluk yıllarında babasının ısrarıyla atölyeye gittiğini, yaptığı kimi eserlerin satılmasıyla kendine itimat ve cüret geldiğini anlattı.
Babasının, zanaatı öğrendikten sonra eserlerinden elde edilen geliri bankaya yatırdığını ve bir mühlet sonra kendisine dükkan aldığını aktaran Vatandaşlar, “Babam bana mesleği sevdirdi. Babam yapıp sattığım eserin parasını alıp cebine koysaydı, tahminen sevemezdik. 4-5 sefer maden personeli olarak işe girme imkanım oldu lakin girmedim.” dedi.
Vatandaşlar, mesleği sayesinde okuttuğu 2 çocuğundan birinin bilişim mühendisi, başkasının de İngilizce öğretmeni olduğunu, kendisine ve çocuklarına mesken aldığını söyledi.
Gençliğinde tarihi Çekiciler Çarşısı’nda 40-50 ustanın bulunduğuna dikkati çeken Vatandaşlar, “Şu anda neredeyse tamamı dışarıdan gelen eserler doldu. Eski özelliğini kaybetti. Üzülüyorum, çırak gelmiyor, yetişmiyor. Sanat kaybolmasın, bizimle mezara gitmesin.” diye konuştu.
“Ağacın lisanından de anlamak lazım”
Vatandaşlar, çocuklarını çırak olarak vermeye gelen ebeveynlerin “Çocuğuma ne kadar fiyat vereceksin?” sorusunu sormasına üzüldüğünü lisana getirerek, evvelce olduğu üzere anne babaların çocuklarının meslek ve zanaat öğrenmesi için yeteri çabayı göstermediğini söyledi.
Zaman vakit eserlerin el üretimi olduğunu ve kendisinin yaptığını gelen turistlere inandırmakta zahmet çektiğini belirten Vatandaşlar, “Tornaya ağaç bağlıyorum fakat o denli ikna edebiliyorum. Beşerler o kadar hipnoz olmuş ki, Çin malı, Uzak Doğu malı sanıyor. Meslek o derece kayboluyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Üretip meskene gittiğinde başını yastığa rahatça koyduğunu, boş geçirdiği gün ise hayıflandığını aktaran Vatandaşlar, şöyle devam etti:
“Bu sanat bana huzur veriyor, ağacın kokusu, tozu beni hipnoz etmiş. Ben bunu yapmazsam rahat edemiyorum. Bugün ülkemizde de dünyada da ruhsal problemler var. Beşerler ruhen, maddi manevi daralmış vaziyette. Bir insan eline çakı alsın, bir ağaç kesimi alsın, ağaca taraf versin. Lakin bir sandala lakin bir kuşa benzetmeye çalışsın, inanır mısın rahatlar. Ruhen o darlığı üzerinden masraf. İnsan bir çakıyla bir kol modülü alsın, hal versin, onun için terapi olur.”
Ağaçlarla bağlantı ve içsel bağ kurduğunu vurgulayan Vatandaşlar, “Ağaç bana emreder. Elime bir ağaç aldığımda ‘Benden vazo yapacaksın’ der, bana kendini anlatır. Ağaçla konuşmak, bağlantıya geçmek çok başka bir şey. Ağaçla anlaşamazsan randımanlı iş çıkmaz. O bana der ki, ‘Benden çok hoş hayvan figürü olur, leylek olur, geyik olur yahut bardak olur’, kendisini bana anlatır. Ağacın lisanından de anlamak lazım.” tabirini kullandı.
