Anksiyete nedir, nasıl mücadele edebiliriz?

Kaygı, insanın en temel hislerinden birisi.

Tehdit edici yahut zorlayıcı olarak algılanan durumlara karşı doğal bir reaksiyon olarak ortaya çıkıyor.

Zaman vakit yaşanan telaş, bizi mümkün tehditlerle yüzleşmeye hazırlayan hayatın olağan bir modülü.

Ancak çok, daima, denetim edilmesi sıkıntı yahut orantısız olduğunda meselelere yol açabiliyor. Bu dert bozukluğuna anksiyete ismi veriliyor.

Kaygının farklı formlarda ortaya çıkma biçimlerini anlamak, onu yaşayan beşerler ve verilebilecek dayanak için çok değerli.

Anksiyete nedir?

Anksiyete ruhsal açıdan dehşet ve huzursuzluk hissi olarak isimlendirilebilir.

Tehlike beklentisinden kaynaklanan kaygı, gerginlik yahut tedirginlik olarak da tanımlanabilir.

Bu durum kendi niyetlerimizden yahut etrafımızdaki olaylardan kaynaklanabilir.

Vietnam ve ABD’de psikoloji ve eğitim alanlarında çalışan Dr. Phuong Le’ye göre, “Kaygı bazen o kadar güçlü olur ki bunu yaşayanlar fizikî acıya benzetebilir. Bu da akıl sıhhati üzerindeki tesirinin boyutunu gösteriyor”.

Dr. Phuong Le, daha hafif formlarında telaşın yararlı olabileceğini, potansiyel tehlikelere karşı farkındalığı artıran ve hazırlık ve dikkati destekleyen bir ikaz sistemi misyonu görebileceğini söylüyor.

Ancak gelecekteki olaylara dair kaygı çoka kaçtığında olağan fonksiyon görme yeteneğimizi engellediğinde bu bir ruhsal bozukluğa işaret edebilir.

Anksiyetenin gerilimden farkı ne?

İşle ilgili yetiştirilmesi gereken şeyler yahut ailevi sıkıntılar üzere yeni zorluklardan kaynaklanan gerilim, bu durumlar çözüldüğünde ekseriyetle azalır.

Ancak anksiyete birçok vakit besbelli bir nedene bağlı olmadan, içsel fikirler tarafından yönlendirilerek ortaya çıkar ve gerilimden daha uzun sürer.

Anksiyete; endişe, tedirginlik, tasa ve çok tasa hislerini içerir.

Anksiyete bizi nasıl tesirler?

Anksiyete, uzun müddet devam ettiği için genel ömür kalitesini ve ruh halini etkileyebilir.

Dr. Phuong Le, uzun vadeli yahut kronik gerilimin tasa bozukluklarının kıymetli bir tetikleyicisi olabileceğini söylüyor:

“Uzun bir mühlet boyunca fazla gerilim yaşamak, ruh halini düzenlemekten sorumlu olan beyindeki nörotransmiterlerin (sinir taşıyıcısı) hassas istikrarını bozabilir.

“Bu daima baskı, sonunda hem ruh hali hem de anksiyete bozuklukları dahil olmak üzere uzun vadeli sıhhat sıkıntılarına yol açabilir.”

Günlük ömrün tasayı tetikleyebildiğini anlatan Dr. Phuong Le şöyle devam ediyor:

“Araştırmalar ayrıyeten gerilimli olayların uzun vadede telaş hassaslığındaki artışlarla bağlı olduğunu ve uzun vadeli gerilimin bireyleri anksiyete semptomları yaşamaya karşı daha savunmasız hale getirebileceğini gösteriyor.

“Bu nedenle, telaş bozuklukları ve öbür olumsuz ruh sıhhati sonuçları geliştirme potansiyelini azaltmak için gerilimi tesirli bir formda yönetmek çok değerlidir.”

Anksiyete bedenimize neler yapar?

Devam eden tasa, genel sıhhat üzerinde büyük bir tesire yol açabilir.

Dr. Phuong Le, kronikleşen telaşın kalp hastalığı, kalp krizi, yüksek tansiyon ve felç üzere kardiyovasküler (kalp ve damarla ilgili) problemlerin riskinin artmasıyla ilişkili olduğunu söylüyor.

Anksiyete ayrıyeten, huzursuz bağırsak sendromu (IBS), ülser, mide bulantısı, ishal ve kabızlık üzere sindirim meselelerine da yol açabilir.

Kronik korku, bağışıklık sistemini zayıflatarak bizi enfeksiyonlara ve hastalıklara karşı daha hassas hale getirebilir.

Uyku problemlerine neden olabilir ve bu da daha fazla dert yaratır.

Baş ağrıları ve kronik ağrılar çoklukla korkulu olduğumuzda ortaya çıkar ve kronik korkuyla otoimmün meselelerin gelişmesi ortasında bir ilişki olabilir. Bu problemler enfeksiyonlarla savaşma yeteneğimizi azaltır.

Anksiyete, depresyon ve uyuşturucu bağımlılığı üzere öbür ruh sıhhati bozukluklarının gelişme riskini artırır.

Sonuç olarak, anksiyete ömür kalitesini kıymetli ölçüde düşürebilir ve günlük hayatta, işte ve ferdî bağlarda zorlukları artırabilir.

Şiddetli hadiselerde, insanların intihar riskini artırabilir.

Anksiyete ile nasıl başa çıkabiliriz?

Genel İdare Teknikleri:

Semptomları tanımak ve yönetmek için günlük hayatta çeşitli teknikler kullanabiliriz.

Yargılamadan şimdiki ana odaklanan farkındalık uygulamaları, kaygıyı azaltmada ve bizi buraya ve şimdiye geri getirmede epeyce tesirlidir.

Yavaş ve derin nefes alma, kademeli kas gevşetme ve kimi manzaralar hayal etme üzere gevşeme teknikleri, bedenin gerilim yansısını sakinleştirmeye ve gerginliği hafifletmeye yardımcı olabilir.

Vücudun diyaframını kullanarak yanlışsız nefes alma tekniklerini uygulamak, tasanın yaygın bir fizikî belirtisi olan hiperventilasyonu (gerekenden daha süratli ve/veya daha derin nefes alma) önlemeye yardımcı olabilir.

Küçük, ulaşılabilir adımlarla kaygılarla kademeli olarak yüzleşmek, bireylerin dertlerini test etmelerine ve özgüven oluşturmalarına yardımcı olabilir.

Bazı beşerler, dertlerin öteki vakitlerde denetimi ele geçirmesini önlemek için gün içinde muhakkak bir “endişe zamanı” planlamayı faydalı buluyor.

Kaygının ne vakit ortaya çıktığını takip etmek ve muhtemel tetikleyicileri belirlemek için bir günlük tutmak yararlı olabilir.

Güvendiğiniz arkadaşlarınızla, aile üyelerinizle yahut ruh sıhhatiyle ilgili yardım çizgileriyle hisleriniz hakkında konuşmak takviye ve duyulma hissi sağlayabilir.

Destek kümeleri, tecrübeleri paylaşmak ve misal zorluklarla karşılaşan insanlardan öğrenmek için inançlı bir alan yaratabilir.

Keyifli ve rahatlatıcı hobiler de tasayı azaltabilir.

Bilişsel Davranışçı Terapi Teknikleri:

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), korkuyu yönetmek için teknikler sunar ve yardımcı olmayan niyet kalıplarını belirlemeye ve bunlara meydan okumaya odaklanır.

Bu, istikrarlı bir bakış açısı kazanmak için olumsuz niyetler lehine ve aleyhine ispatları incelemeyi içerir.

Farkındalık, ekseriyetle yargılanmadan fikirleri gözlemlemeye yardımcı olmak ve duygusal düzenlemeyi düzgünleştirmek maksadıyla kullanılır.

Bu, ruh halinizi uygunlaştırmak ve korkuyu azaltmak için ödüllendirici ve manalı aktivitelere odaklanan bir BDT tekniğidir.

Kaygı bozuklukları için BDT’nin temel bir ögesi olan maruz bırakma terapisi, kaçınma davranışını azaltmak ve tolerans oluşturmak için korkulan durumlar, kanılar, duyu ve hislerle denetimli bir halde kademeli olarak yüzleşmeyi içerir.

Bilişsel davranışçı terapi, hudut sistemini sakinleştirmeye ve genel korkuyu yönetmeye yardımcı olmak için çeşitli rahatlama ve gerilim azaltma tekniklerini içerir.

Bir günlük yahut niyet kaydı tutmak, olumsuz hisleri izlememize ve kalıpları belirlememize yardımcı olabilir.

Bilişsel yine yapılandırma – yahut “yeniden çerçeveleme” – olumsuz fikir kalıplarına yakından bakmayı ve bunları daha faydalı ve gerçekçi bir formda yine düşünmeye çalışmayı içerir.

Anksiyete ilaçları tasayı nasıl azaltır?

Sertralin (Lustral bunu içeren markalardan biridir) ve Fluoksetin (Prozac bunu içeren markalardan biridir) üzere seçici serotonin geri alım inhibitörü (SSRI) ilaçları beyindeki serotonin düzeylerini dengelemeye yardımcı olur.

Serotonin, ruh halini ve hisleri etkileyen bir kimyasaldır.

Düşük düzeyler telaş ve depresyonla irtibatlıdır.

SSRI’lar, beynin serotonini çok süratli bir biçimde yine emmesini önleyerek, ruh halini güzelleştirmek ve korkuyu azaltmak için daha fazlasını mevcut tutarak çalışır.

Phuong Le, ilaçların öbür metotlarla birlikte kullanılması gerektiğini öneriyor:

“Bunlara bilişsel davranışçı terapi (BDT) üzere terapi, idman ve diyet ayarlamaları üzere ömür biçimi değişiklikleri, farkındalık ve rahatlama teknikleri ve gerilim idaresi stratejileri dahildir.”

Ancak Phuong Le ilaçların herkese yarar sağlamayabileceğini söylüyor:

“Birçok kişi için, antidepresanlar (SSRI’lar dahil) üzere reçeteli ilaçlar ruh hallerini ve başa çıkma maharetlerini düzgünleştirmeye yardımcı olabilir.

“İlacın sizin için yanlışsız seçenek olup olmadığını anlamak için bir tabiple görüşmeniz kıymetlidir, size ilacın nasıl çalıştığını, mümkün yan tesirlerini açıklayabilir ve kişisel gereksinimleriniz için en düzgün yaklaşımı bulmanıza yardımcı olabilirler.”

Anksiyete hakkında yanlış bilinenler

Phuong Le, genç jenerasyonlar ortasında artan telaşın ekseriyetle zayıflık olarak algılandığını söylüyor.

Ancak olumlu bir adım olarak, farkındalığın ve yardım alma isteğinin artmasıyla bildirilen hadise sayılarının da arttığını söylüyor.

Bilgi fazlalığı, toplumsal medya, akademik gerilim ve değişen toplumsal dinamikler bilhassa gençleri etkiliyor.

Phuong Le, tasa hakkındaki yanlış anlamaların gerçeklerle ele alınması gerektiğini vurguluyor.

Yaygın bir efsanenin tasanın çok reaksiyon vermek yahut çok fazla endişelenmek olduğunu söyleyen Phuong Le şöyle devam ediyor:

“Gerçek şu ki telaş bozuklukları, süreksiz tasa yahut endişeden daha fazlasını içeren önemli tıbbi durumlardır; beyin işlevlerinde ve yapısında gerçek değişikliklere yol açabilirler.”

Bir öbür yanlış anlaşılma ise yalnızca zayıf insanların kaygılanabileceği niyeti.

Aslında telaş bozuklukları herkesi etkileyebilir ve sıklıkla biyolojik, çevresel ve genetik faktörlerden kaynaklanır.

Kaygının bizatihi geçeceği kanısının de birçok kişi için yanlış olduğu konusunda uyaran Phuong Le şunları söylüyor:

“Tedavi olmadan anksiyete devam edebilir ve hatta vakitle berbatlaşabilir, fakat semptomları kıymetli ölçüde güzelleştirmek için tesirli tedaviler mevcuttur. İlaç bir seçenek olsa da, bunun tek tesirli tedavi olduğu efsanesi yanlıştır.

“Psikoterapi, ömür stili değişiklikleri ve çeşitli bütünsel uygulamalar da dahil olmak üzere birden fazla tesirli yaklaşım bulunuyor.

“Kaygı hakkında konuşmanın onu daha da kötüleştirdiğine dair inancın bilakis, açıkça tartışmak aslında anlayış ve dayanağı teşvik edebilir, bireyleri yardım aramaya yöneltebilir ve izolasyon hislerini azaltabilir.”

Phuong Le’ye nazaran, bir başka efsane de tasa bozukluklarının ender olduğu.

Kaygının en yaygın zihinsel bozukluk kategorisi olduğunu ve tüm bedeni etkileyen çok çeşitli fizikî semptomlara neden olduğunu söylüyor.

Özetle, tasa değerli ruhsal ve biyolojik boyutları olan karmaşık bir olgu.

Belirli durumlarda performansımızı artırabilse de, çoklukla bir dizi teknik ve vakit zaman ilaçla müdahale etmeyi gerektiren bir bozukluğa dönüşebilir.

Bu haber, BBC gazetecileri tarafından hazırlandı ve denetim edildi. Bir pilot proje kapsamında çevirisi için yapay zekadan da faydalanıldı.