Biyoteknolojide yenilikçi çözümler için düğmeye basıldı

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının “2030 Sanayi ve Teknoloji Stratejisi bilgilerine nazaran Türkiye, biyoteknolojik ve genomik araştırmaların desteklenmesiyle global ilaç piyasasında kıymetli bir oyuncu olma potansiyeli taşıyor.

Pandemide aşı geliştirme süreçlerinde erişilen sürat, biyoteknolojik ilaçların kıymetini daha fazla ön plana çıkarıyor. 2019’da global ilaç satışlarının yüzde 31’i biyoteknolojik ilaçlardan oluşurken bu oran, Kovid-19 aşılarının tesiriyle 2021’de yüzde 39’a, 2023’te yüzde 41’e yükseldi. Biyoteknolojik ilaç hissesinin, hücre ve gen tedavileri ile biyobenzerleri de içerecek formda 2028 yılında yüzde 46’ya çıkması bekleniyor.

Türkiye ilaç pazarı, 9,35 milyar dolarlık pazar büyüklüğüyle dünya ilaç pazarı sıralamasında birinci 20’de yer alıyor, biyoteknolojik eserler bu pazarın yüzde 17,6’sını oluşturuyor. Türkiye İlaç ve Tıbbi Aygıt Kurumunca ruhsatlandırılmış 374 biyoteknolojik ilaç ve 103 biyobenzer ilaç bulunuyor. Bunlardan 33 biyobenzer ilacın üretimi ise Türkiye’de yapılıyor.

Hücre kültüründen itibaren Türkiye’de geliştirilen yerli bir biyoteknolojik ilaçla birlikte, kelam konusu alan üst siyaset, strateji ve teşviklerle önceliklendiriliyor. Bölüme bugüne kadar sağlanan 1,1 milyar dolarlık yatırım teşviki dayanağıyla, ilaç endüstrisinin son 7 yılda biyoteknolojik ilaçlar içindeki imal ilaç hissesini kutuda yüzde 8 düzeyinden yüzde 33’e, bedeldeki hissesini ise yüzde 1’den yüzde 9’a çıkardığı görülüyor.

OMİKS PLATFORMU KURULACAK

Türkiye’de sıhhat teknolojileri alanında atılan adımlar, ekonomik büyüme ve rekabetçiliğin yanı sıra stratejik özerklik ve ulusal güvenlik açısından da büyük değer taşıyor. Bu çerçevede hücreyi, molekülleri ve organizmayı kapsamlı ve ayrıntılı biçimde araştırabilmeyi söz eden “Omiks” teknolojileri de hastalıkların moleküler seviyede anlaşılması, erken teşhis, sürecin takibi ve şahsileştirilmiş tedavi stratejilerinin geliştirilmesinde kritik rol oynuyor.

Kurulması planlanan “Ulusal Omiks Platformu” da büyük data setlerinin emniyetli ve sistematik formda toplanmasını, depolanmasını ve tahlil edilmesini sağlayarak biyoteknoloji ve tıp alanlarında çağdaş tahliller sunmayı amaçlıyor. Ulusal Omiks Platformu, yapay zeka ve şahsileştirilmiş tıp ile entegre edilerek sistem biyolojisinin merkezde olduğu akıllı sıhhat sistemlerinin temelini oluşturacak çok istikametli bir altyapı sunma potansiyeline sahip bulunuyor.

Platformun, akademik ve endüstriyel paydaşlar ortasında işbirliğini geliştirerek biyoteknoloji alanında yenilikçi ve öncü çalışmaların önünü açması bekleniyor. Böylelikle platformun, kanser tedavilerinden metabolik hastalıkların denetim altına alınmasına kadar geniş yelpazede biyomedikal uygulamalara kıymetli katkılar sağlaması öngörülüyor.

“YERLİ İLAÇ ÜRETİMİ DESTEKLENECEK”

“Biyoteknoloji Üretim Programı” ile de Türkiye’nin yüksek seyreden biyoteknolojik ilaç ithalatının azaltılması ve uzun vadede net ihracatçı pozisyonuna geçiş yapılması hedefleniyor. Bu kapsamda TÜBİTAK, üniversiteler ve Sağlık Bakanlığı işbirliğiyle, biyoteknoloji araştırma altyapılarının yetkinliklerinin artırılması, kamu alımlarının kaldıraç olarak kullanılarak yerli biyoteknolojik ilaç üretiminin desteklenmesi planlanıyor.

Biyoteknolojik ilaç üretimine dönük yatırımlar, Teknoloji Odaklı Sanayi Atılımı Programı kapsamında güçlü biçimde teşvik ediliyor, ayrıyeten bu yatırımlara uzun vadeli uygun şartlı finansman imkanları sağlanıyor.

Biyoteknoloji alanında bütüncül ekosistem inşa edilmesi ve Türkiye’nin global biyoteknoloji yarışında güçlü oyuncu olması gayesiyle 2022’de kurulan Biyoteknoloji İhtisas OSB ise girişimcilerin, bilim insanlarının ve sanayicilerin bir ortaya geldiği platform olarak hizmet veriyor.

“GELECEK 5 YILDATEDAVİLER ARTACAK”

Sağlık teknolojileri, savunma endüstrisi teknolojilerine emsal halde ülkelerin ulusal güvenliği ve bağımsızlığı açısından kritik değere sahip bulunuyor. Türkiye’nin sıhhat alanında global rekabet içinde yer alması için savunma endüstrisine misal biçimde kamu alımları yoluyla uzun vadeli öngörülebilirlik sağlanması gerekiyor.

Gelecek 5 yılda birinci sırada onkoloji olmak üzere immünoloji, diyabet ve obezite alanlarında büyümenin öbür alanlara nazaran çok daha süratli olması öngörülüyor. Öte yandan, az nörolojik bozukluklar, Alzheimer, Parkinson ve migrene yönelik yeni tedavilerin gelecek yıllarda nöroloji alanında büyümeyi artıracağı kestirim ediliyor.

Antikor ilaç konjugatları (kanser tedavisinde kullanılan yenilikçi bir ilaç sınıfı, ADC’ler), çoklu spesifik antikorlar, RNA bazlı tedaviler, gen/hücre tedavileri ve radyofarmasötikler (radyoaktif izotoplar içeren bir ilaç grubu) üzere yeni prosedürler ve teknolojilerin 2030’a kadar büyümesi bekleniyor.