Don sonrası uzmanından uyarı: ‘Çukur ve düz alanlarda don zararına uğrayabilecek bitkileri yetiştirmemek akıllıca olur’
Türkiye’de çiftçiler, 14 Mayıs Dünya Çiftçiler Günü’ne yaklaşırken eser kayıplarıyla boğuşuyor. Şubat, mart ve nisan aylarında 34 vilayette tesirli olan don olayları, başta kayısı, şeftali ve erik olmak üzere yaklaşık 15 çeşit meyvede önemli ziyana yol açtı. Üreticiler, yaz aylarında meyve bulmanın zorlaşacağını ve fiyatların fahiş düzeylere çıkabileceğini söylüyor. Pekala Türkiye’de iklim değişikliği nedeniyle artan çok hava olayları ziraî üretimi nasıl etkiliyor? Çiftçilerin karşılaştığı en büyük ekonomik riskler neler? Tarım sigortaları kâfi mi? Prof. Dr. Cengiz Çakır Sputnik‘e özel anlattı.
‘Tarımsal üretimin iklim ve toprak başta olmak üzere etrafla uyumlu olmalı’
Prof. Dr. Cengiz Çakır, tarımın üstü açık bir fabrikaya benzediğini söyleyerek; kuraklık, dolu, sel, don üzere artan çok hava olaylarının Türkiye’de tarımcılığı nasıl etkilediğini şu sözlerle anlattı:
“Tarımsal üretimin iklim ve toprak başta olmak üzere etraf şartları ile uyumlu olması gerekir. Örneğin; yarı çöl iklimi olan Konya’da, hem de yer altı sularını kullanarak, su oburu bir bitki olan mısır yetiştirmek akıl kârı değildir. Yer altı suları hastaya verilecek serum üzere, son deva olarak başvurulacak bir kaynaktır. Tabiat obruklarla bizi uyarıyor, lakin biz tınmıyoruz. Önümüzdeki on yıl boyunca kuraklığın süreceği kestirim ediliyor. Barajlar dolmayacak ve yer altı suları da bitecek.”
‘Çukur ve düz alanlarda don ziyanına uğrayabilecek bitkileri yetiştirmemek makul olur’
Çakır, ziraî üretimin başta don olmak üzere iklim değişikliğine karşı dayanıklılığını artırmak için alınacak tedbirleri şöyle sıraladı:
“Don olabilecek yerler muhakkaktır. Sonbaharın erken ve ilkbaharın geç donları risk yaratır. Bunların tarihleri muhakkaktır, haritaları bile vardır. Çiçeklenme mevsimi bu vakit dilimi dışında olan bitki cinsleri ve çeşitlerini yetiştirerek riskten korunabiliriz. Bulutlu ve rüzgarlı havalarda don olmaz. Soğuk hava, sıcak havadan ağır olduğundan eğimli yerlerden tıpkı su üzere akarak çukur ve düz alanlarda birikir. Güya göze görünmez bir göl oluşturur. Bu türlü alanlarda don ziyanına uğrayabilecek bitkileri yetiştirmemek akla yatkın olur. Tarım vilayet müdürlüklerinde ücretsiz hizmet veren uzman ziraat mühendislerine müracaattan, kendi başına nazaran olmayacak yere meyve bahçesi kuranlar sonucuna katlanırlar.”
Tarımda don tehlikesine karşı neler yapılmalı?
Prof. Dr. Cengiz Çakır, tarımda don tehlikesine karşı yapılması gerekenleri anlattı:
“Meteoroloji teşkilatımız günler öncesinden nerelerde don olacağını kestirim ederek ihtarlar yapmaktadır. Sıcaklığın sıfırın altına düşeceği sırada bahçede duman çıkaran küçük ateşler yakarak dondan korunmak mümkündür. Dekar başına 8-10 ateş için odun kömürü, çürük saman, eski lastik üzere unsurları evvelden hazır etmek gerekir. Meyve ağaçlarına su püskürterek çiçek ve meyvelerin üstünde ince bir buz katmanı oluşturulduğu vakit don tesirli olmaz. Sisleme yapan makineler de vardır. Üstte bulunan sıcak havayı aşağıya gerçek basan pervaneler de işe fayda. Helikopter, dron üzere makineler de iş görür”
“Tarım Kanunu değiştirilerek yüzde 6’dan daha az eğimli topraklarda yeni meyve bahçesi kurulması yasaklanmıştır. Bu biçimde meyvelikler yamaç topraklara kaydırılmış olacaktır. Şayet bu karar uygulanabilirse arazinin eğimi hasebiyle yeni meyve bahçelerinde don riski azalacaktır.”
Çiftçilerin karşılaştığı ekonomik riskler neler?
Prof. Dr. Cengiz Çakır, çiftçilerin karşılaştığı en büyük ekonomik risklerin kaynağını “Akaryakıt, kimyasal gübre, tarım ilaçları, yem katkı unsurları ve soya küspesi, mısır üzere yem ham hususları tedarikinin dışa bağımlı olmasıdır. Döviz kurları oynak olduğundan bunların fiyatları günden güne değişmekte. Birçok girdinin fiyatındaki değişim maliyetleri artırmakta” kelamlarıyla anlattı.
Tarım sigortaları çiftçileri afetlere karşı ne kadar koruyor?
Çakır, tarım sigortaları ve dayanakları şöyle anlattı:
“Çiftçi Kayıt Sistemi’ne kayıtlı olan çiftçilere dayanak verilmektedir. ÇKS’ya kayıtlı olan çiftçilerin sayısı 2,3 milyon dolayındadır. Küçük ve modüllü topraklara sahip olan tahminen 1,5 milyon kadar üretici sistemlere kayıtlı değildir. Bunlar faiz indirimi sağlanan kredilerden ve takviyelerden yararlanamaz Ayırca temel girdi maliyetlerine nazaran eserler kategorilere ayrılarak her bir kategori için takviye katsayısı belirlenmiştir. 2025 üretim yılı takviye katsayısı dekara 244 TL’dır. Üretim planlaması kapsamındaki buğday, arpa, dane mısır, mercimek, nohut, kuru fasulye, aspir, kanola, kütlü pamuk, soya, yağlık ayçiçeği, patates, kuru soğan ve yem bitkilerinden oluşan stratejik eserlere ek dayanak verilecektir.”
“2006 yılında çıkarılan Tarım Kanunu çiftçilere verilen takviye fiyatının Gayrisafi Ulusal Hasıla’nın yüzde 1’inden az olamayacağı karara bağlanmıştır. Ancak ortadan geçen yirmi yıla yakın müddette bu karara hiç uyulmamıştır. Dayanaklar vadedilen sayının yarısı seviyesinde kalmıştır. Dayanaklar gecikmeli olarak ödenmektedir. Yüksek enflasyon ortamında takviyeler yetersiz kalmaktadır. Dayanaklar, sahip olunan arazi ve üretim hacmi ile orantılı olduğundan küçük aile işletmeleri takviyelerden gereğince yararlanamamaktadır.”
“Tarım Sigortaları Havuzu” manasında kullanılan TARSİM, devlet dayanaklı bir sigorta tipidir. Çiftçilerin ziraî faaliyetleri sırasında karşılaşabileceği mümkün risklere karşı teminat altına alınmalarını sağlar. TARSİM sigortası kapsamında poliçe ödemeleri prim fiyatının yüzde 50’si oranında devlet tarafından karşılanır.”
‘Halkımızı her vakit sağlıklı bir formda besleyecek potansiyele sahibiz’
Prof. Dr. Cengiz Çakır, Türkiye’de tarımın iklim değişikliğine ahengi konusunda asıllı çalışmalar yapıldığını belirtti ve “Türkiye’de kuraklığa sağlam bitki çeşitleri ıslah edilmekte. Kâfi toprağımız, suyumuz, güneş ışığı, denizler ve iç sular, teknik bilgi, altyapı, makine ve donatım var. Çiftçilerimiz çalışkan ve mahir. Halkımızın dayanışma hisleri kuvvetlidir. Hiçbir vakit besin yetersizliği, açlık, kıtlık üzere sıkıntılarla karşılaşmayız. Eser bileşimini şartlara nazaran değiştirerek halkımızı her vakit sağlıklı bir biçimde besleyecek potansiyele sahibiz” dedi.
