Dünyanın bilinen en eski müşteri şikayeti: 3 bin 750 yıllık
Yazının tarihiyle ticaretin tarihi iç içe geçmiş durumda. Antik Mezopotamya’ya ilişkin en eski yazılı dokümanlar ortasında stok kayıtları ve muhasebe defterleri yer alıyor. Bronz Çağı’nda, bronzun temel unsuru olan bakırın ticareti de doğal olarak büyük değer taşıyordu ve vakit zaman gerginlik yaratabiliyordu.
O periyotta müşteri hizmetleri çizgisi ya da çevrim içi sohbet robotları olmadığından, memnuniyetsizliğini lisana getirmek isteyen Nanni’nin tek seçeneği, şikâyetini bir kil tablete kazıyıp, gerçek bir haberciyle satıcıya, yani Ea-nāṣir’e göndermekti.
Yalnızca 11,6 x 5 cm ölçülerindeki küçük tablete çift taraflı olarak yazılmış şikâyet metni, Akad lisanından assiriolog Adolf Leo Oppenheim tarafından çevrilmiş ve 1967’de yayımlanan Letters from Mesopotamia isimli kitapta yer almıştı.
M.Ö. 1750 yılında yazılımış tabletteki Nanni’nin sözleri hayli açık ve direkt: “Bakır külçeleri berbattı. Elçimin önüne koyup ‘İstiyorsan al, istemiyorsan defol’ dedin.” Görünüşe nazaran Nanni, Ea-nāṣir’e bakır için evvelce ödeme yapmıştı ve karşılığında aldığı maldan hiç şad kalmamıştı.
20. yüzyılda Irak’ta yer alan Ur kentindeki arkeolojik hafriyatlarda bulunan bu tablet, Ea-nāṣir’in meskeninde ortaya çıkarılan pek çok şikâyet evrakından yalnızca biri. Görünüşe nazaran Ea-nāṣir berbat bir tüccardı lakin kayıt tutma konusunda hayli titizdi.
Nanni’nin tabletindeki öfke satırlara sığmıyor: “Paramı almak için sana elçiler gönderdim fakat onları tekraren eli boş gönderdin. Tilmun’la ticaret yapan tüccarlar ortasında bana bu türlü davranan öteki kimse yok!”
‘Tilmun’, 3. binyılda Güney Mezopotamya’ya yüzlerce kilo bakır sağlayan kıymetli bir kaynak ya da ticaret noktasıydı. Lakin Nanni’nin bu şikâyeti kaleme aldığı M.Ö. 1750 yılında, Tilmun bakırının kıymeti azalmış, yerini Magan bölgesinin eserleri almaya başlamıştı. Ea-nāṣir’in bozuk mal satmasının nedeni, zayıflayan tedarik zinciri olabilir.
Nanni son kelamlarında epeyce net: “Bundan sonra senden âlâ kalitede olmayan hiçbir bakır kabul etmeyeceğim. Külçeleri kendi avlumda tek tek seçeceğim.” Geri ödemesini alıp almadığı bilinmiyor ancak yazdığı tabletle tarihe geçtiği kesin.
