Düzce Üniversitesi ve Slovenya ile Küresel Isınma Üzerine Arı Araştırması

Düzce Üniversitesi (DÜ) ve Slovenya Maribor Üniversitesinden akademisyenlerin yürüttüğü projede ultraviyole ışınlarına maruz kalan arıların davranışları üzerindeki tesirlerin ortaya konulması ve global ısınmaya karşı güçlü ırkların belirlenmesi amaçlanıyor.

İki üniversite iştirakinde geliştirilen TÜBİTAK dayanaklı “1071- UV-B Radyasyonunun Farklı Bal Arısı (Apis mellifera L.) Alt Çeşitlerinin Davranışı ve Fizyolojisi Üzerindeki Tesirleri ” isimli proje, Türkiye’den DÜ Arıcılık Araştırma Geliştirme ve Uygulama Merkezi (DAGEM) Müdürü Prof. Dr. Meral Kekeçoğlu ve Slovenya’dan Prof. Dr. Ales Gregorc ile takımları tarafından yürütülüyor.

Küresel ısınmaya bağlı ozon katmanının ziyan görerek ultraviyole ışınlarının yeryüzüne ulaşmasının canlandırıldığı laboratuvar ortamındaki bilimsel senaryoda, yapay zeka takviyeli görüntüleme sistemiyle işlenen çıktılarla ışınlara maruz kalan arı ırklarının davranışları, genetik yapıları ve antioksidan özellikleri üzerindeki tesirler inceleniyor.

Projede Türkiye’de bulunan beş farklı ırkın ve Slovenya arı ırkının global ısınma karşısında sergileyeceği farklılık belirlenmesi ve hangi ırkın daha sağlam olduğunun ortaya konması hedefleniyor.

Prof. Dr. Kekeçoğlu, AA muhabirine, Türkiye ve dünya aracılığının yaşadığı problemleri çözmeye yönelik projeler geliştirdiklerini, son günlerde arıcıların en büyük derdinin yaz mevsiminde yaşanabilecek çok sıcaklar olduğunu anlattı.

Küresel ısınma ve iklim değişiminin yalnızca Türkiye’nin değil dünyanın sorunu haline geldiğini belirten Kekeçoğlu, “Dolayısıyla yalnızca Türkiye’de değil dünyada araştırmacılar, global ısınma ve iklim değişiminin tesirlerine yönelik araştırmalar yapmaya başladı. Biz de bu bağlamda memleketler arası seviyede işbirliği yaparak tahliller üretmeye çalışıyoruz.” dedi.

“Arıcılarımıza ısrarla kendi ırk ve eko tiplerimizi koruyalım diyoruz”

Kekeçoğlu, Slovenya-Türkiye işbirliğiyle TÜBİTAK takviyeli projeyi hayata geçirdiklerini anlatarak, şöyle devam etti:

“İkili işbirliği projesindeki emelimiz, global ısınmanın arılar üzerindeki tesirini ortaya koymak ve natürel alınabilirse tedbirler almak, bu bahiste arıcılara ihtarlarda bulunmaktır. İki ülke ortasında proje kapsamında çalışmamıza başladık. Çalışmamızda bir modelleme yaptık. Bu modellemeye nazaran Global ısınma olduğunda ozon katmanı ziyan görecek ve UVB ışınları çoğunlukla yeryüzüne ulaşmaya başlayacak. Bunun arılar üzerindeki tesirini görmek için laboratuvar ortamında model oluşturduk ve bu modeli de yapay zeka temelli görüntüleme sistemiyle işledik.”

İlk olarak Türkiye’deki arı ırkları üzerinde çalışıldığını aktaran Kekeçoğlu, “Arı ırklarının UVB ışığına karşı nasıl davranış gösteriyor, kaçıyor mu, yoksa oraya gerçek mu yönleniyor? Yapay zeka temelli görüntüleme sistemiyle takip ettik. Sonunda da genetik yapılarını ve gerilim parametreleri ve direnç genlerini nasıl etkiliyor, oksidatif gerilim oluşuyor mu, ona karşı bir düzenek geliştiriyorlar mı? Bunları inceledik. İki farklı dalga uzunluğunda, 400 ve 800 nanometre dalga uzunluğunda ultraviyole ışınlarının tesirlerini inceledik. Enteresan sonuçlarla karşı karşıya kaldık. Arılar da öncelikli kaçma davranışı oluyor, daha sonra da adaptasyon davranışı gelişiyor ve ultraviyole ışınlarından kaçmıyorlar.” değerlendirmesinde bulundu.

Kekeçoğlu, global ısınmaya arıların adaptasyon davranışının gelişmesini de farklı biçimlerde yorumlayabileceklerine dikkati çekerek, konuşmasını şöyle sürdürdü:

“Eğer adaptasyon gelişirse ve kaçmazsa makus kurallardan, berbat hava şartlarından oksidatif gerilim oluşuyor. Gerilimin oluşması da aslında arıları olumsuz etkiliyor. Yani her türlü davranış sorunu yahut farklılaşma kelam konusu. Şayet kaçarsa ne olacak, kaçmazsa ne olacak? Şayet kaçarsa bu sefer biyoçeşitlilik değişecek, yani bugün ülkemizde var olan arı çeşitliliğin büyük çoğunluğunun farklılaşmasını bekliyoruz. Yani arı ırklarından güçlü olan kalacak, güçlü olmayan yok olacak. Bu yüzden biz arıcılarımıza ısrarla kendi ırk ve eko tiplerimizi koruyalım diyoruz.”

Projenin birinci etap çalışmaları tamamlandı

Projenin birinci etap çalışmalarının tamamlandığından bahseden Kekeçoğlu, yerli arı ırkı Anadolu bal arısının üzerindeki tesirlerin ortaya konulduğunu anlattı.

Kekeçoğlu, şimdiye kadarki süreçte Anadolu arı ırkının (A.m. anatoliaca) kısa vadede ultraviyole ışınlarına karşı adaptasyon sağladığını ve ziyan görmediğini bildirerek, “Bu tahminen de Türkiye’nin yerli ırkına mahsus bir özellik. Sonraki süreçte bunu göreceğiz. Bundan sonraki süreçte farklı arı ırkları üzerindeki tesirler ve tıpkı vakitte arı hastalık ve zararlıları üzerindeki tesirler de ortaya konacak. Arı ırklarına tesiri Türkiye’de, arı hastalıkları üzerindeki tesiri Slovenya’da çalışılacak.” sözlerini kullandı.