Ekonomi salon toplantılarıyla düzelmez

Ekonomi idaresi, krizle boğuşan Türkiye için sık sık değiştirilen formüllerle çıkış yolu ararken, öte yandan yaşanan siyasi gelişmeler de ülkenin ödediği ve ödeyeceği bedelleri ağırlaştırıyor. Milyonlarca vatandaş ise enflasyon-faiz sarmalında en büyük yükü taşıyor, refaha erecekleri günü bekliyor. 2021’de derinleşen sıkıntılar, toplumun neredeyse her kesiti için buhran yaratıyor. Açlık ve yoksulluk artık bir ülke gerçeği haline gelmiş durumda. Gelir dağılımındaki adaletsizliğin derinleşmesine, hukuk ve demokrasi sıkıntıları da eklenince halkın büyük bir çoğunluğu karamsarlığa sürüklendi. Bu çerçevede Türkiye’deki ekonomik, toplumsal ve siyasi krizleri kıymetlendiren ve tahlil için teklifler getiren İktisattan Sorumlu Devlet eski Bakanı, İktisatçı Prof. Dr. Işın Çelebi, SÖZCÜ’ye kıymetli açıklamalarda bulundu. “Ekonomi yasaklarla yönetilmez” diyen Çelebi, üretim ve verimliliğe vurgu yaptı, toplumsal siyasetlerle vatandaşların desteklenmesi gerektiğini belirtti. Çelebi, “Vicdanın kalbi adalettir, yönetenler kesinlikle vicdanı ve adaleti dikkate almak zorunda” dedi.

SALON İKTİSATÇILARI

-Türkiye, şu an nasıl görünüyor?

Türkiye’deki yapı çok iç içe geçmiş durumda ve önemli bir sakinlikle karşı karşıyayız. Döviz kurunu bir ölçüde sabit tutmanın yarattığı tesir ve ithalatı teşvik edici siyasetler, büyük ölçüde üretimi ve verimliliği cezalandıran bir yapıya dönüştürmüş vaziyette. Şu an Türkiye’de sessiz ve derinden bir sakinlik yaşıyoruz. Hem enflasyon düşmüyor hem de sakinliği bilhassa perakende bölümünde çok net görüyoruz. Bu çok önemli bir sorun. Enflasyon içinde sakinlikle karşı karşıyayız. Ekonomiyi yönetenler pembe tablo çizsinler, gerçekleri biz sokakta toplum içinde yaşıyoruz. İktisatçıların halkın içinde yaşayarak ekonomiyi değerlendirmesi ve yönlendirmesi lazım, halktan kopuk yönlendirmeler işi düzgünce ezaya sokuyor. Kimi iktisatçılar maalesef salonlarda konuşarak hareket etmeyi seviyor.

-Türkiye’nin karşı karşıya olduğu riskleri de düşününce, enflasyon nasıl düşecek?

Enflasyonla çaba etmek üretimi ve verimliliği artırmaktan, talebi karşılamaktan, maliyetleri düşürmekten geçiyor. Yurt dışında da gümrük duvarlarını artıran bir belirsizlik var. Türkiye bugün Vietnam’ın, Bangladeş’in, Mısır’ın, Çin’in pazarı haline gelebilir. Bu da Türkiye’deki üretimi ve verimliliği çok önemli tehlikeye sokar. Dünyadaki bu ticaret savaşları sonunda, döviz kurunu da biz sabit tuttuğumuz ve piyasalara bırakmadığımız için, ucuz ithalat cenneti haline gelip KOBİ’leri önemli kahra sokabiliriz. Bir yanda 16 milyon emekli var, bir yanda 9 milyon minimum fiyatlı, bir yanda küçük ve orta ölçekli endüstriciler. Yani biz böylece ne yapıyoruz; emeklileri, yaşlıları, minimum ücretlileri külfete sokuyoruz. Hayat bir yandan kıymetleniyor, alım gücü düşüyor.

-Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, yatırımcı arayışında. Yurt dışı seyahatleri sonuç verir mi?

Büyük sanayi kümelerine bakalım; kur ve faiz siyasetinden ötürü son derece sıkıntıdalar. Bugün üretmeyen, büsbütün ithalata dayalı bir Türkiye var. İstediğiniz kadar ABD’ye gidin, IMF ile, Dünya Bankası’yla konuşun, gerçekler Türkiye’de sokakta yaşanıyor. O salonlarda iktisat bilimine ihanet edenler, şunu yıllarca söylediler; “Kuru sabit tutalım, enflasyonu düşürürüz. Kurun enflasyona tesiri yüzde 50.” Lakin kurun enflasyona tesiri yüzde 10’du.

‘BİLİMSEL DEĞİL’

– Merkez Bankası raporları kurun tesirine vurgu yapıyor?

Merkez Bankası (TCMB) raporlarının doğruluğu bence tartışma konusu. O raporlar gerçeği yansıtmıyor. TCMB raporlarını tartışmaya açık hale getirmek lazım. TCMB raporları bilimsel olmaktan çok uzak. Gerçekleri yansıtmadığı için önemli sıkıntımız var; bugün onun için 80 milyon insan dertte. 16 milyon emekli badirede, 14-15 bin lira maaş alıyor, minimum ücretlinin maaşı 22 bin lira. Emekli ve yaşlı insanların fiyatı kesinlikle en az taban fiyat seviyesinde olmalı. Bir tek tahlil önerilemez. Bakım sigortası sistemini getirmek lazım, acil servislerde yaşlı bakım üniteleri kurmak lazım. Bunlar bile düşünülüp, uygulanmaya konulmuyor. Yaşlı ve emekli beşerler, ambulans bile bulmakta zorlanıyor.

-Üretim ve verimliliğe vurgu yaptınız lakin finansman sorunu nasıl çözülecek?

Bankalar ihracat kredisi vermiyorlar, döviz kazandırıcı hizmetlere kredi vermiyorlar. Döviz kazandırmak ve döviz kredisi kullanmak kabahat haline gelmiş vaziyette. Konuşarak iktisat yönetilmez, iş yaparak iktisat yönetilir.18’inci yüzyıl iktisat mantığıyla olmaz, 21’inci yüzyılın, 2025’in dünya ve Türkiye gerçeğine bakılarak iktisat yönetilmeli. Demokrasi ve özgürlük gelişmeden, memleketler arası hukuk gerçekleşmeden kalkınmanın olmayacağını düşünüyorum. Vicdanın kalbi adalettir, adalet ve vicdan iç içedir. Yönetenler kesinlikle vicdanı ve adaleti dikkate almak zorundalar.

‘Finans etraflarının yararlarını vergilendirelim’

-Tüm bu sıkıntıların tahlili ne sizce?

Faizi ve kuru piyasalara bırakmalı, masa başında birtakım gerçek olmayan raporlarla, enflasyonu düşürmeye yönelik masa başında faiz ve kuru belirleme siyasetini hakikat bulmuyorum. Türkiye önceliğini üretime ve verimliliğini artırmaya vermeli. Türkiye kuru sabit tutarak sıcak paraya yılda 40 milyar doların üzerinde faiz ödedi. Benim ‘kiracı para’ dediğim bu para geliyor ve gidiyor. Buna biz döviz dolar bazında yüzde 40’a varan oranlarda prim ödedik. Bu, büyük bir haksız kar. O vakit bunu vergilendirelim. Bu ödenen faizi ve yararı bir prim olarak değerlendirelim. Bu sıcak para getiren finans etraflarının de yararlarını Türkiye’de bir nevi vergilendirecek formül yaratmamız lazım. Hakikat yerde yanlışsız adımları atmak değerli. Yanlış yerde yanlış şeyler söyleyip onun çok yanlışsız olduğunu ispat etmek için propagandayla işi çözmek kısa devirde tahminen olumlu tesir yaratıyor fakat gerçek her vakit su yüzüne çıkıyor. Hakikati değiştirmek mümkün değil ki…

Ekonomi 5 milyon kişi için mi yönetiliyor?

-İktidar, gelir ve refahın arttığını söylüyor…

Türkiye’de iktisat kimin için yönetiliyor? Kayıt dışı iktisat için. Türkiye’de gayrisafi mili hasılanın (GSYH) yaklaşık 4’te 1’i kayıt dışı iktisattan üretiliyor. Bunlar, en üst gelir kümesi olan yüzde 20’lik dilimin 4’te 1’ini oluşturuyor. Bu dilimde nüfusa nazaran hesap yaptığımızda 16 milyon kişi varsa, kayıt dışı ekonomiyi üreten 4 milyon kişi. Yani biz ekonomiyi 4-5 milyon kişi için mi yönetiyoruz? Burada 80 milyon insan sorun yaşarken, 5 milyon insanın geliri ve refahı artıyor ve iktisadın yeterli olduğunu söylüyoruz.

Mercedes kullanan da traktör kullanan da birebir vergiyi ödüyor

– Vergi siyasetleri eleştiriliyor, siz ne söylersiniz?

Türkiye’de üretmek, verimli çalışmak cezalandırılıyor. Biz verginin vergisini ödüyoruz. Yüzde 20 KDV veriyoruz, KDV’nin yüzde 45’inden ÖTV alıyoruz. Bir de Gelir Vergisi var, yüzde 40’a kadar çıkan. Çok yüksek vergi alıyoruz, vergiyi düşürüp, tabana yaymak lazım. Vergi oranları yüksek olduğu için kayıt dışı ekonomiyi büyütüyoruz. GSYH 1.2 trilyon dolarsa, bunun 4’te 1’i kayıt dışı iktisat. Bu 300 milyar dolar eder, yani 11 trilyon 400 milyar liralık kayıt dışı eko­nomi var ve bunların vergisi yok. Ancak buna rağmen minimum fiyatlı ve emekli gelirinin yüzde 20-25’ini en az, vergi olarak ödüyor. Toplam vergilerin yüzde 70’i dolaylı vergi, gelir dağılımını bozan bir öge bu. Meğer vergi siyasetinin gelir dağılımında adaleti sağlaması lazım; adaleti sağlayıcı özelliğini de kaybetmiş vaziyette. Akaryakıta, mazota inanılmaz vergi yükü getiriliyor. Mercedes kullanan da traktör kullanan da birebir vergi yüküyle karşılaşıyor.

Atatürk, Anadolu’ya çıktığında idama mahkum edilmişti

-Siyasi krizler de ekonomiyi etkiliyor. Ekrem İmamoğlu’na yönelik operasyon için ne söylersiniz?

Atatürk, 1920’de “Egemenlik kayıtsız kuralsız milletindir” derken, padişah tarafından idama mahkum edilmişti. O kurallarda Anadolu’ya çıktı. Bir an düşünelim o devri; yaşadığı ıstıraplar içinde neden TBMM’yi kurdu, “Egemenlik kayıtsız koşulsuz milletindir” dedi ve millete teslim oldu. Zira Atatürk, Cumhuriyet’i kurarken demokrasi ve özgürlüklerin bir ortada gideceğini biliyordu ve hukukun üstünlüğüne inanıyordu. Bu bence tarihten alınacak, Türkiye Cumhuriyeti’nin verdiği en büyük derstir. Bu yüzden Türkiye, parlamenter sistemi yine kurmalı ve parlamentonun kontrol yetkisini güçlendirmeli. Türkiye’nin buna gereksinimi var. Zira Türkiye’de 85 milyon insan var, genç bir nüfus var ve bunlar siyasi parti üyesi değil, partiler üstü. “Atatürk’ün çocuklarıyız” diyen beşerler. Bu nedenle Atatürk’e layık olmalıyız ve Onun çizdiği çizgide önümüzdeki yüzyılları muvaffakiyetle tamamlamalıyız.