Ember/Alparslan: Finansmanın kolay bulunamadığı bir dönemden geçiyoruz
Ember’in Türkiye ve Kafkaslar Bölge Lideri Ufuk Alparslan Bloomberg HT’ye konuk oldu. Güç dalı ve pak güce geçişe ait değerlendirmelerde bulunan Alparslan Türkiye’de 2024’te güneşten elektrik üretiminde rekor bir artış gerçekleştiğini lakin hala benzeri Avrupa ülkelerinin gerisinde olduğunu söyledi.
Alparslan Ember’e dair “Ember Londra merkezli olmasına karşın Avrupa’dan Asya’ya Latin Amerika’dan Avustralya’ya her coğrafyada varız. Gayemiz bilgilere dayanarak tahliller ve raporlar yayınlamak, pak güce dönüşümü hızlandıracak siyasetler üretmek, tekliflerde bulunmak, ülkeleri karşılaştırmak ve bilhassa güç dalındaki bilgi kirliliği ve yanlış bilgiyi gidericek yayınlar yapmak.” açıklamasını yaptı.
“Türkiye Elektrik Görünümü” Raporunu yayınladıklarını kaydeden Alparslan “Türkiye için 2024’te güneşten elektrik üretiminde rekor bir artış gerçekleşti, yüzde 40’a yakın bir elektrik üretim artışı oldu. Lakin Türkiye hala başka benzeri Avrupa ülkelerinin gerisinde bulunuyor. Mesela Romanya ve Polonya üretimi iki katına çıkarıp bizi geride bıraktılar. Güneş tarafı güzele gidiyor fakat daha da yapacağımız çok şey var.” dedi.
“Rüzgarda müsaade müddetleri çok uzun”
Alparslan kelamlarını şöyle sürdürdü; “Rüzgar tarafına bakarsak, evvel yatırımlarda istikrarlı bir artış vardı, ama 2022’den sonra sakinleşme periyoduna girildi. Bilhassa 2023 yılında son yılların en düşük kapasite heyetimi gerçekleşmişti. Proje stoku eridi. Burada yeni proje yaratmamız ve bunları devreye almamız lazım. Avrupa’da da bir sakinlik kelam konusu. Ancak tekrar yatırımların artışa geçmesini bekliyoruz. Rüzgarda Türkiye, İtalya ve Fransa üzere G7 ülkelerinden önde. Ancak yeniden rüzgarda da yapacak daha çok şeyimiz var. Rüzgar ve güneşin toplam elektrik üretimindeki hissesi Türkiye’de yüzde 18’e ulaştı.”
“Fosil yakıtlardan elektrik üretimi yüzde 55’e düştü”
Fosil yakıtlardan elektrik üretiminin yüzde 55’e düştüğünü kaydeden Alparslan “Bunun asıl sebebi doğalgazın hissesinin düşmesi, kömürün değil. Kömürün elektrik üretimindeki hissesi yüzde 36. Kömürden elektrik üretimi ölçüsüne bakarsak Avrupa’da birinci sıradayız.
Yerli kömürler ilgili birkaç şey söylemek isterim; 2024 itibariyle artık rüzgar ve güneş yerli kömürden daha çok elektrik üretiyor diyebiliriz zira yeni projeler devreye giriyor ve artmaya da devam edecek. Ancak bunun yanında yerli kömürde yalnızca bir tane proje var inşaat halinde, Afşin’de kapasite genişletme projesi var 2 ünitelik. Lakin bu devreye girse bile rüzgar ve güneş kömürü geçti. Türkiye’de kömürden elektrik üretiminin yüzde 61’i ithal kömürle sağlanıyor zira bizim kömürümüz daha az kıymetlere sahip. Birçok kömür santrallerimiz de yaşlandı verimli olamıyorlar.” değerlendirmesini yaptı.
“Yabancı yatırımcıları yerli ihalelere çekemiyoruz”
Türkiye’de elektrik talebinin süratle arttığına dikkat çeken Alparslan, bu talebi karşılamak için yeni yatırımlar yapmak gerektiğine dikkat çekti.
Alparslan “Regülasyonlara bakarsak, Türkiye’ye Çin’den gelen panellere bir ithalat vergisi uygulaması var, bu yerli paneli teşvik etmek için uygulanıyor lakin tam olarak ne kadar teşvik ettiğinden emin değilim. Zira oraya uygulanan vergi yerli panelin fiyatını artırıyor. Bizim de ürettiğimiz yüzde 100 yerli panel değil. Çin’den güneş hücresi ithal ediyoruz, onu panele çevirip yerli diye satıyoruz. Biz panel ithal edeceğimize hücre ithal ediyoruz ve aslında yerlileşme istediğimiz düzeyde olmuyor. Güneş ihalelerine de baktığımız vakit yüzde 75 bir yerlilik oranı limiti vardı, bu stil panel üreten de yalnızca bir tane şirket var hasebiyle da yabancı yatırımcıları yerli ihalelere çekemiyoruz. Yabancılar bunlara dikkat ediyor. Rüzgarda da müsaade mühlet süreçleri çok uzun, bir santral yapmak istediğinizde bir sürü müsaade almanız gerekiyor.” dedi.
“Finansmanın kolay bulunamadığı bir periyottan geçiyoruz”
2035 gayesi için her yıl toplam rüzgar ve güneşte 8 gigawat yeni kapasitenin devreye alınması gerektiğini belirten Alparslan, “Bu kapasiteler tabi önemli finansman gerektirecek. Hem Türkiye’de hem de küresel olarak da kredi maliyetleri artıyor, kolay bulunamadığı ve kıymetli olduğu bir devirden geçiyoruz. Bu projeleri yapmak için de dışardan kaynak yapmamız gerekecek. Ya direkt yatırımcı çekmemiz gerekecek ya da Kalkınma Bankaları üzere yerlerden uygun finansman bulmamız gerekecek.
Son 10 yılda Türkiye’den güçte birçok yabancı güç şirketi çıktı ve bu şirketlerden kimileri öteki ülkelerde agresif yatırım yapmaya devam ettiler. Yani küçülmeye gittikleri için Türkiye’den çıkmadılar, mesela geçtiğimiz yılın sonunda Norveç’in Devlet Güç Şirketi Türkiye’deki işini küçülttü lakin Hindistan, Arnavutluk ve Şili’de yatırımlarını artırdı. Mesela Ortadoğulu ve Asyalı güç şirketleride birçok ülkede yatırım yapıyorlar. Suudi Arabistan yalnızca Dünya’da yenilenebilir güç yatırımları yapsın diye bir şirket kurdu fakat Türkiye’ye şimdi yatırım yapmadı. Fiyatlarda teşvikli fiyatlar değil, bizim bu yatırımcıları çekmemiz gerekiyor. Müspet bir haber de var finansman açısından mesela Asya Kalkınma Bankası bu yılın başında Türkiye’de operasyonlara başlayacağını duyurdu. Şu anda bir keşif aşamasındalar ve aşikâr projelere buradan kaynak sağlanacaktır.” diye konuştu.
”Türk Lirası bedel kaybettikçe elektrik fiyatları da artmaya devam edecek”
Alparslan “Türkiye’de elektrik fiyatları neden artıyor diye sorarsanız, mesken fiyatlarında dolar cinsinden baktığımızda aslında çok büyük bir değişim olmamış, demek ki artık burada güç krizi fiyatlaması da olmadığını düşüneceğiz.
