Erken emeklilikte yeni dönem: SGK’nın yeni uygulaması kimleri etkileyecek?
SGK, halk ortasında ”yıpranma hakkı” olarak bilinen ve birtakım meslek kümelerine erken emeklilik avantajı sağlayan fiili hizmet müddeti artırımı konusunda dikkat çeken bir adım attı. Kurum geçen hafta yayımladığı duyuruyla kimi meslek kodlarına kısıtlama getirileceğini açıkladı. Pekala bu ne manaya geliyor? Yıpranma hakkı birtakım çalışanlar için kaldırıldı mı?
Habertürk müellifi Ahmet Kıvanç, bugünkü köşe yazısında bu sorulara cevap arayarak, yeni uygulamanın ayrıntılarını paylaştı.
”5510 Sayılı Toplumsal Sigortalar ve Genel Sıhhat Sigortası Kanunu’nda sayılan ağır ve tehlikeli mesleklerde çalışılan mühletlere prim günü ek ediliyor. Buna “fiili hizmet müddeti zammı” deniliyor. Halk ortasında ise “yıpranma hakkı” olarak isimlendiriliyor. 2008 yılından sonra bu biçimde ek edilen prim günleri emekli aylıklarını artırıyor. Mesleklerine nazaran farklı müddetlerde erken emeklilik hakkı elde ediliyor.
SGK’nın duyurusuna geçmeden evvel kimlerin nasıl yararlandığına ait genel bilgi vereyim. Çalışılan her 360 güne karşılık 60 gün ek edilen meslekler şöyle:
“Kurşun ve arsenik işleri, cam fabrika ve atölyeleri, çimento fabrikaları, kok fabrikalarıyla termik santraller, alüminyum fabrikaları, döküm fabrikaları, itfaiye ve yangın söndürme işleri, insan sıhhatine ait işler.”
Çalışılan her 360 güne karşılık 90 gün ek edilen meslekler şöyle:
“Cıva üretimi işleri sanayii, demir ve çelik fabrikaları, asit üretimi yapan fabrika ve atölyeler, radyoaktif ve radyoiyonizan unsurlarla yapılan işler, Türk Silahlı Kuvvetleri, Emniyet ve polis mesleği ile Ulusal İstihbarat Teşkilatı, basın ve gazetecilik mesleği, TRT, milletvekilleri, cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, ceza infaz kurumu çalışanları.”
Yer altı işlerinde çalışanların her 360 günlük çalışma müddetlerine ise 180 gün ekleniyor. Eklenen mühlet asker, polis ve MİT mensuplarında 8 yılı, başka mesleklerde 5 yılı aşamıyor. Bu mühletlerin yarısı yaş hadlerinden indiriliyor. Lakin, indirilecek müddet 3 yılı aşamıyor. Daha açık anlatırsak, yıpranma hakkından yararlananlardan asker, polis, MİT çalışanı, milletvekili, cumhurbaşkanı yardımcısı yahut bakanlar en fazla 3 yıla kadar, öteki meslek mensupları ise en fazla 2,5 yıla kadar erken emekli olabiliyorlar.
Erken emekli olabilmek için kelam konusu mesleklerde en az 3600 günün tamamlanması gerekiyor.
MAYIS AYINDAN İTİBAREN VERİLEN BEYANNAMELERDE MESLEK KODU KISITLAMASI
Kanunda yer alan bu kurallarda rastgele bir değişiklik kelam konusu değil. Fakat, uygulamada yaşanan kimi problemler bulunuyor. Üstte sıralanan fiili hizmet mühleti artırımına tabi iş yerleri tarafından Toplumsal Güvenlik Kurumu’na (SGK) FHSZ’ye tabi evrak tipleri ile 4/a statüsünde çalışanların hizmetleri bildiriliyor.
SGK’nın geçen hafta yayımladığı “Kısıtlanacak meslek kodları hakkında” başlıklı duyurusunda, kelam konusu iş yerlerince yapılan hizmet bildirimlerinde kimi meslek kodlarının FHSZ’ye tabi çalışma sayılamayacak ve işin risklerine maruz kalmayacağı nitelikte olduğunun tespit edildiği belirtildi.
Nisan 2025 periyoduna ilişkin hizmetlerin bildirimlerinden itibaren, kısıtlanan meslek kodlarından iş yerleri tarafından SGK’ya FHSZ’ye tabi evrak tipleri ile hizmet bildirimi yapılmasının engelleneceği, bildirim kademesinde patronlara kusur iletisi verileceği kaydedildi. Nisan ayında çalışanlar için beyannameler bu ay verilecek. Bu aydan itibaren meslek kodu kısıtlaması başlayacak.
Yapılan işin fiilen riskine maruz kaldığı halde meslek kodu girişi patronlarca yanılgılı bildirilenlerin yanılgılı meslek kodları patronlarca düzeltilerek yapmış oldukları işe uygun meslek kodu bildirimlerinin yapılması ya da evrak çeşitlerinin FHSZ’ye tabi olmayan evrak çeşidi ile değiştirilmesi gerekecek.
Diğer yandan, patronlar bağlı bulundukları toplumsal güvenlik merkezlerine başvurarak iş yerlerinde FHSZ’ye tabi çalışması bulunan lakin meslek kodu kısıtlaması nedeniyle hizmet bildirimi yapılamayan çalışanların FHSZ’ye tabi işte çalıştırıldığını belgelendirecekler. Yapılacak inceleme sonucu FHSZ’ye tabi çalışması olduğu ispatlanan şahıslar için tanımlama yapılarak hizmet bildirimi yapılması sağlanacak.
NEDEN MESLEK KODU KISITLAMASINA GİDİLDİ?
Kısıtlanan meslek kodları 98 sayfadan oluşuyor. Bu meslek kodlarında çalışanlar zati FHSZ kapsamında değildi. Bununla birlikte, gerçekte FHSZ kapsamında olduğu halde bildirimleri kısıtlanan meslek kodlarından yapılanlar olduğu tespit edildi.
Örneğin sürücülük mesleği FHSZ kapsamında değil. Yangın söndürme işinde çalışan itfaiye sürücüsü ise FHSZ kapsamında yer alıyor. Bu kişinin meslek kodu itfaiye sürücüsü değil vasıta şoförü meslek kodundan bildirilirse sistem kusur verecek. Hakikat meslek kodundan girilmesi istenecek.
Kanun, FHSZ’den yararlanabilmek için fiilen kanunda düzenlenen işte çalışılmasını kaide koşuyor. Örneğin döküm fabrikası FHSZ kapsamında fakat burada çalışan herkes kapsamda yer almıyor. Yıpranmadan yararlanabilmek için döküm fabrikasında döküm kalıp ve maçalarının yapılması ve döküme hazır duruma getirilmesi, döküm şarjının hazırlanması ve her çeşit maden eritme fırınlarının döküme hazır duruma getirilmesi, maden eritme ve dökme işlerinde fiilen çalışmak gerekiyor. Döküm fabrikasındaki öbür çalışanlar yıpranmadan yararlanamazlar.”
