Felçte altın saatleri kaçırmayın
Halk ortasında “felç” olarak bilinen inme, Dünya’da en fazla işlev kaybına neden olan ve vefat nedeni olarak ikinci sırada yer alan önemli bir sıhhat sorunu… Felcin, hem önlenebilir hem de erken ve yanlışsız müdahaleyle tedavi edilebilir olduğuna dikkat çeken Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, ‘10 Mayıs Dünya İnme Farkındalık Günü’ nedeniyle bu hususta hayati bilgiler paylaştı…
NASIL ANLAŞILIR?
Felcin en bariz işaretleri şöyle sıralanabilir: Bedenin tek tarafında yüz, kol ve/veya bacakta olan hissizlik ve/veya kuvvet kaybı; şuur bulanıklığı/ani şuur kaybı; konuşma ve/veya anlamada zahmet; baş dönmesi, istikrar kaybı ve yürüme zahmeti. En sık rastlanan belirti bedenin yarısında güçsüzlük ve uyuşma; kolunu bacağını kaldıramama, hissizlik şikayetleridir. İkinci sık rastlanan şikayet hastanın konuşmada zorluk çekmesidir. Hastada ya sözler anlaşılmaz bir formda ağızdan çıkar ya da yanlışsız söz çıksa bile söylemde zorluk, lisanın dönmemesi, peltek konuşma üzere meseleler oluşabilir.
Ayrıca beynin art bölgesi beyin sapı inme nedeniyle etkilendiğinde, birdenbire hastada baş dönmesi, objeleri çift görme yahut yürürken dengeyi kaybetme belirtileri olur. Bu ani ve şiddetlidir.
BU YANILGILARI YAPMAYIN
Hızlı ve başarılı tedavi için hastayı vakit kaybetmeden inme konusunda tecrübeli bir merkeze ulaştırmak çok değerlidir. Felç geçiren kişinin yüzüne kolonya dökerek kendine getirmeye çalışmak ona vakit kaybettirir.
Felç geçiren kişinin yutma işlevi bozulmuş olabilir. Bu yüzden yiyecek verilmemeli, su içirilmemelidir. Aksi takdirde bunlar akciğerlerine kaçabilir ve hastalığın süratle kötüleşmesine neden olabilir.
Hastaya tansiyon ilacı verilmesi de sakıncalı. Zira tansiyon düşer ve beyne giden kan azalır. İnmede sebep beyin kanaması ya da damar tıkanıklığı olabilir. Kanı inceltici bir ilaç verdiğimizde kanamayı artırabiliriz. Bu nedenle kan sulandırıcı ilaçlar da vermemeliyiz.
TEDAVİSİ MÜMKÜN MÜ?
İnme son yıllarda tıptaki süratli gelişmeler sayesinde artık çarçabuk tedavi edilebilir bir sıhhat sıkıntısıdır. Tedavinin başarılı olması için de erken davranmak hayati kıymet taşır.
Belirtiler fark edildiği andan itibaren süratli ve başarılı bir tedavi için inme konusunda tecrübeli merkezlerin belirlenmesi ve kişinin en hızlı biçimde bu merkezlere ulaştırılması gerekir.
Felç geçiren şahsa acil müdahale yapabilecek nöroloji uzmanlarıyla süratlice irtibata geçilmesi çok kıymetlidir.
Nasıl önlenebilir?
Felcin önlenmesinde ömür stili değişiklikleri olarak beslenmede doymuş yağ asitleri içeren yiyeceklerden kaçınmak, lifli besinler yemeye ihtimam göstermek, meyve ve zerzevat yüklü beslenmek, tuzu kısıtlamak ehemmiyet taşır. Bilhassa Akdeniz diyetinin inmeden gözetici (zeytin yağı ve zerzevat içerikli diyet) olduğu ortaya konulmuştur. Önümüz yaz, bu aylarda hidrasyonun sağlanması için bol bol su içmek de çok değerli.
DÜZENLİ ANTRENMAN ŞART
Diğer yandan fizikî aktivitenin artırılması inme riskinde düşüş ile bağlı bulunmuştur. Günde en az 30 dakikalık yürüyüşlerin yapılması ya da kalori kaybı olarak buna eş kıymet fizikî aktiviteyi içeren idmanların sistemli uygulanması gerekir. Günde en az 30 dakikalık yürüyüşlerin yapılması ya da kalori kaybı olarak buna eş paha fizikî aktiviteyi içeren antrenmanların nizamlı uygulanması felci önlüyor. Bu ortada bilhassa masa başı çalışanlar muhakkak aralıklarla hareket etmeli.
Eğer göbeğinizde yağlanma varsa (kadınlarda 90, erkeklerde 102 santimin üzerindeyse) bu da inme için risk taşır.
Kontrolsüz hipertansiyon, şeker hastalığı ve kolesterol yüksekliği üzere risk faktörlerinin denetim altına alınması, tansiyonun 140/90 mmHg altında tutulması, sigara ve alkol tüketiminden kaçınılması, kilo fazlalığının diyetlerle uygun hudutlara çekilmesi inmenin önlenmesinde temel prensipler ortasında yer almaktadır. Bu risk faktörlerine yönelik hekiminizin gerekli durumlarda önereceği ilaçları nizamlı kullanmak da felcin tekrarlama riskini azaltır.
