Fikri Mülkiyet ve Dijital İçerikte Yeni Düzenlemeler
İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Cahit Suluk, Türkiye’de yalnızca tescilli 1,5 milyon marka olduğunu, bu nedenle yeni bir üretim yapanın marka başvurusu sırasında oburlarının patentine, yararlı modeline ve dizaynına takıldığını bildirdi.
Doç. Dr. Suluk, “26 Nisan Dünya Fikri Mülkiyet Hakları Günü” kapsamında AA muhabirine yaptığı açıklamada, artık haberlerin dijital ortama taşındığını, reklam gelirlerinin büyük kısmının buralara kaydığını söyledi.
İçerik üretmenin her geçen gün daha da zorlaştığını lisana getiren Suluk, Google ve Facebook üzere büyük platformların bu gelirlerin yüzde 90 üzere bir kısmını aldıklarını belirtti.
Avrupa Birliğinin (AB) bu bahiste birtakım düzenlemelere gittiğini, emsal bir hazırlığın Türkiye’de de sürdüğünü aktaran Suluk, “AB, bu hususta bir müdahale yaptı ve basın yayıncılarına yani bu gazetelere temaslı telif hakları tanıdı. Bu telif hakları şu anda Avrupa’da uygulanıyor. Türkiye’de de dijital telif hakları ismi altında medyada yer alan haberleri görüyorsunuzdur. O çerçevede Ankara’da bir hazırlık var. Yakın gelecekte bu yasanın çıkacağı ve gazetelere ilişkili haklar verileceği motamot AB’de olduğu üzere bu sıkıntıya kısmen de olsa bir tahlil üretileceğini bekliyoruz.” diye konuştu.
Doç. Dr. Suluk, medya dışındaki şirketlerin de fikri mülkiyetle teması olduğuna dikkati çekerek, şirketlerin kendisinin bir fikri eser geliştirebildiğini, fikri mülkiyet muhafazasından yararlanabileceğini vurguladı.
Patentler, markalar, telif haklarının bu mevzu içerisinde yer aldığını anlatan Suluk, çok sayıda fikri mülkiyet hakkının hem memleketler arası hukukta hem de Türk Hukuku’nda kabul edildiğini bildirdi.
Suluk, Türkiye’de marka tescil sayısının çok yüksek olduğunun altını çizerek, “Türkiye’de yalnızca tescilli 1,5 milyon marka var ve bunlar bir sınıfta değil. Kimi firmalar, bütün sınıfları kapatıyor. O denli olunca geriden gelenler marka bulmakta zorlanıyor. Siz bir marka seçtiğinizde müracaat yapıyorsunuz, çabucak itirazlarla karşılaşıyorsunuz. ya da bir eser üreteceksiniz birinin patentine, yararlı modeline, dizaynına takılıyorsunuz.” bilgisini verdi.
Telif paklığı yapılmadan kullanılan içeriklerin önemli yasal riskler doğurabileceğine değinen Suluk, marka ve patent danışmanlık süreçlerinin maliyetli olduğunu anlattı.
“Bunlar değerli süreçler.”
Doç. Dr. Suluk, bu süreçlerin yerine getirilmemesi sonucunda daha büyük ziyanlar açabileceğinden bahsederek, şöyle devam etti:
“Örneğin siz bir şirketisiniz. O denli AR-GE, inovasyon, telif üzere işlerden anlamıyorsunuz, kendi halinizde çalışıyorsunuz. ‘Fikri mülkiyet beni ilgilendirmez.’ deyip göz gerisi ediyorsunuz. Bir gün aklınıza da internet sayfasını güncellemek geliyor. Oraya birtakım fotoğraflar, görseller ya da bir oraya 20 saniyelik bir reklam koydunuz. Bunu yaparken içerik kullanıyorsunuz. Bütün içeriği kendinizin üretmesi pek mümkün bir şey değil. Oburlarının içeriklerini alıyorsunuz ve orada kullanıyorsunuz. Bu sefer telif paklığı dediğimiz işleri yapmanız gerekiyor. İşin sınai hakları boyutunda faaliyet hürlüğü raporuna gereksinim duyuyorsunuz. Zira bir eseri üretirken ‘Birilerinin bu bahiste bir patenti, yararlı modeli, tasarımı var mı, yok mu?’ Bunların hepsinin denetim edilmesi gerekiyor. Bu kolay bir şey değil, üretim kadar güç ve maliyetli bir iş. Zira marka vekillerine, patent vekillerine ya da marka patent avukatlarına ve onların danışmanlıklarına muhtaçlık duyuyorsunuz. Bunlar kıymetli süreçler.”
Ekonomide fikri mülkiyetin yükünün süratle arttığını lisana getiren Suluk, yapılan araştırmalara nazaran, 1975’te şirket varlıklarının yüzde 15’inin fikri eserlerden oluştuğunu aktardı.
Doç. Dr. Suluk, 2020’de bu oranın yüzde 90’a kadar çıktığına dikkati çekerek, “Yani fikri eserlerin şirket varlıkları içindeki oranı yüzde 90. Ekonomi artık büyük ölçüde fikri eserlere kaydı. Bilgi iktisadından sonra yapay zeka çağını yaşamaya başladık. Yapay zekayla birlikte bu olay çok öteki bir yere evrilecek üzere görünüyor.” değerlendirmesini yaptı.
