İnsan kanı binlerce kişinin ölümüne neden olan hastalıkta ilaç olarak kullanılacak!

Sıtma, her yıl 600.000’den fazla kişinin hayatını kaybetmesine neden olan ve sivrisinekler yoluyla bulaşan en tehlikeli hastalıklardan biri. 

Dünya Sıhhat Örgütü’nün (WHO) 2023 yılı datalarına nazaran, dünya genelinde yaklaşık 263 milyon sıtma olayı tespit edildi. Lakin bilim insanları, bu hastalıkla gayrette umut verici bir gelişmeye imza attı. 

Laboratuvar çalışmaları, “nitisinon” isimli ilacın, insan kanını sivrisinekler için ölümcül bir hale getirebileceğini ortaya koydu. Bu çarpıcı sonuçlar, 26 Mart’ta “Science Translational Medicine” mecmuasında yayımlandı.

Bir kaç saat sonra ölmesine neden oluyor

Kanda bulunan etken unsur, küçük ölçülerle bile sivrisineklerin ısırmasından birkaç saat sonra ölmesine yol açıyor. Şu an için ilaç, ABD’de sırf ender metabolik hastalıkların tedavisi maksadıyla onaylanmış durumda. Fakat bu yeni keşif, sivrisineklerin taşıdığı hastalıklarla global gayrette ihtilal niteliğinde bir uygulamanın önünü açabilecek bir umut ışığı olarak görülüyor.

Araştırma grubu, nitisinonun sıtma parazitlerini taşıyan Anopheles gambiae çeşidi dişi sivrisinek üzerindeki tesirlerini inceledi. Çalışmalar, ilacın, sivrisineklerin kan emerek sindirim yapması için gerekli olan merkezi bir enzimi bloke ettiğini ortaya koydu.

Uzmanlar, ilacın, sivrisineklerin yaşı yahut böcek ilaçlarına karşı dirençli olup olmalarından bağımsız olarak tesirli olduğunu vurguluyor. Düşük, terapötik dozlarda bile, nitisinonun, daha evvel kullanılan antiparaziter ilaç ivermektin’e kıyasla daha güçlü bir tesire sahip olduğu tespit edildi. Ayrıyeten ilacın tesirinin, birinci dozdan sonra 16 güne kadar devam ettiği belirtildi.

Nitisinon, sıtma enfeksiyonuna karşı direkt müdafaa sağlamasa da, sivrisinekleri üremeden evvel öldürerek taşıyıcı popülasyonunun kıymetli ölçüde azalmasını sağlayabilir. Bu durum, enfeksiyon zincirini kırma potansiyeli sunuyor. Tıpkı sürü bağışıklığına dayanan aşılarda olduğu üzere, ilacın gücü kişisel muhafazadan fazla toplu tesirinde yatıyor. Bu metotla, bir toplum olarak hastalığın yayılması tesirli bir biçimde denetim altına alınabilir.

İla. umut vadediyor

İlaç, mevcut önlemlerle entegre edildiğinde kıymetli bir araç olarak öne çıkabilir. Böcek ilacıyla süreç görmüş cibinlikler, sıtma önleyici ilaçlar ve aşılar üzere tekniklerle birlikte kullanılması, sivrisineklerin klasik muhafaza sistemlerine direnç gösterdiği bölgelerde bilhassa umut vadeden bir yaklaşım olarak bedellendiriliyor.

Nitisinon tedavisinin yıllık maliyetinin 380.000 dolara kadar çıkabileceği belirtiliyor. Bu yüksek maliyet, ilacın yaygın kullanımını sınırlayan değerli bir etken. Fakat araştırmacı Acosta Serrano, aktif hususa olan ilginin artması durumunda maliyetlerin yüzde 80’e kadar düşebileceğini öngörüyor.

Johns Hopkins Bloomberg Halk Sıhhati Okulu’ndan moleküler biyolog George Dimopoulos ise, National Geographic’e verdiği demeçte şunları söyledi: “Sıtma, bir yoksulluk hastalığıdır. Kıymetli yahut karmaşık olan hiçbir şey işe yaramaz. Bilhassa bu tıp bir müdahale yolu, bireyi sıtmadan korumak yerine toplumu müdafaayı hedefliyor.”

Dünya nüfusunun yaklaşık yarısı, sıtma riskinin yüksek olduğu bölgelerde yaşıyor. Sahra Altı Afrika ve Hindistan, hastalığın en ağır görüldüğü yerler ortasında yer alıyor. Sıtma, büyük ölçüde yoksulluk içinde yaşayan bireyleri etkiliyor; zira mevcut tesirli tedbire ve tedavi sistemlerine karşın, gelişmekte olan ülkelerde birçok insan bu hizmetlere erişim sağlayamıyor.