İspanya ve Portekiz elektrik kesintisinin nedenini arıyor

İspanya ve Portekiz‘de yaşanan elektrik kesintisi sonucu milyonlarca insanın temel gereksinimlere erişim sağlayamaması, durumun neden kaynaklandığı istikametinde soruları gündeme taşırken, kesintinin yenilenebilir gücün çok kullanımı, ani yük artışı, siber taarruz yahut sistem idare derdi kaynaklı olabileceği görüşleri öne çıkıyor.

İspanya ve Portekiz‘de dün öğlen saatlerinde başlayan ve İber Yarımadası genelinde yaşayan 60 milyon kişinin hayatını bugün sabah saatlerine kadar durma noktasına getiren büyük çaplı bir elektrik kesintisi yaşandı.

Kesintinin yayılmasın akabinde İspanya ve Portekiz‘de hayat akışında önemli aksaklıklar baş gösterdi. İşletmeler faaliyetini durdururken, binalarda asansörler çalışmadı. Tren ve metro çizgilerine ek olarak trafik ışık sistemlerinin de durmasıyla ulaşımda düşünceler oluştu, hava limanlarında seferler iptal edildi.

İspanya ve Portekiz‘i geniş ölçüde etkileyen ve Fransa’nın belli bölgelerinde meseleler ortaya çıkaran kesinti nedeniyle milyonlarca insan temel gereksinimlerini karşılamaktan yoksun kaldı ve büyük kentler karanlığa gömüldü.

Avrupa’da en son 2003 yılında İtalya’da 12 saat süren ve 56 milyon insanı etkileyen geniş bir kesinti yaşanmıştı. Bu kesinti İsviçre’den İtalya’ya elektrik sağlayan yüksek tansiyon sınırına bir ağacın düşmesinden kaynaklanmıştı.

Öte yandan, her iki ülkedeki yetkililer de elektrik sistemindeki zahmetin sebebi konusunda bir varsayımda bulunmamayı tercih ediyor.

İspanya Başbakanı Pedro Sanchez, ülkenin öğlen saatlerinde 5 saniye içinde 15 gigavat elektrik üretiminin apansız kaybolduğunu, bunun da ulusal talebin yüzde 60’ına denk geldiğini söyledi.

Kesintinin uzun sürebileceği konusunda ikazda bulunan Sanchez, bu türlü bir durumun daha evvel hiç yaşanmadığına dikkati çekti.

Sanchez, uzmanların şimdi kesintinin nedenini belirleyemediklerini, mümkün her nedenin araştırıldığını söz etti.

Siber atak belirtisi yok

Portekiz Başbakanı Luis Montenegro da elektrik kesintisinin gerisinde bir siber hücum olduğuna dair hiçbir işaret olmadığını açıkladı.

Elektrik kesintisinin nedeninin şimdi bilinmediğini aktaran Montenegro, durumun Portekiz‘den kaynaklanmadığına dikkati çekti. Portekiz‘de kesintilerin giderilmesi dün gece saatlerini buldu.

Avrupa’da 36 ülkeden 40 elektrik iletim sistemi operatörünü temsil eden Brüksel merkezli dernek Avrupa Elektrik İletim Sistemi Operatörleri Ağı (ENTSO-E), İspanya ve Portekiz‘in güç sistemlerindeki olaya ait, “En büyük öncelik güç sisteminin onarımıdır.” tabirini kullandı.

Şebeke entegrasyonunu ve güç arz güvenliğini artırmak, elektrik üretim, iletim ve dağıtım verimliliğini yükseltmek hedefiyle faaliyet gösteren ENTSO-E, “Olay, İspanya ve Portekiz‘in elektrik sisteminde kesintiye neden oldu. Fransa’nın İspanya sonuna yakın birtakım bölgeleri de durumdan çok hudutlu bir mühlet için etkilendi.” değerlendirmesinde bulundu.

ENTSO-E, elektrik sisteminin voltajını geri yüklemek için belirlenmiş prosedürler ve protokollerin etkinleştirildiğine dikkati çekerek, İspanya ve Portekiz iletim sistemi operatörlerinin tekrar kurma süreci hakkında daima bilgi sağladığını bildirdi.

Kesinti hakkında

Dün öğlen saatlerinde İspanya elektrik şebekesinde yaşanan dalgalanma sonucunda ülkenin Fransa ile olan elektrik teması büsbütün koptu, İber Yarımadası ile Avrupa kıta şebekesi ortasında ilişki kesildi. Avrupa sisteminden dayanağı kaybeden İspanya elektrik sistemi ile Portekiz elektrik sistemi süratle çöktü.

Öte yandan, İspanya ve Portekiz’in elektriklerin kesilmesine ve milyonlarca insanın temel çağdaş gereksinimlere erişimin kopmasına tam olarak neyin sebep olduğunu belirlemek için çalışmalar devam ediyor.

Şebeke operatörlerinin elektrik sistemini tekrar çalışır hale getirmek için teknik olarak çok karmaşık bir süreci takip etmeleri gerekiyor.

AB Komitesi, güç arz güvenliğini artırmak için uzun vakittir, İspanya ve Portekiz üzere üye ülkelerin Avrupa ile elektrik temasının kuvvetlendirilmesi tavsiyesinde bulunuyor.

Siber taarruz ihtimali

Söz konusu kesintisinin başlangıçta bir siber taarruzdan kaynaklandığı tarafında kaygılar olmuştu. İspanya, bilhassa Gazze’de yaşananlar konusunda Avrupa’da en hassas ülkeler ortasında yer alıyor. İsrail’in Gazze’de devam eden akınlarına İspanya devamlı reaksiyon gösteriyor. İspanya, Rusya ile savaşan Ukrayna’ya da önemli dayanak veriyor. Bariz siyasi duruşun İspanya’yı siber taarruzlar için değerli bir gaye haline getirdi görüşü yer alıyor.

Yenilenebilir güç kaynaklarının elektrik üretimindeki yüksek hissesinin da kesintide bir tesiri olabileceği argümanları bulunuyor.

AA muhabirinin elektrik data platformu ElectricityMaps’dan derlediği bilgilere nazaran, İspanya kesintinin çabucak öncesinde elektriğinin yüzde 60,2’sini güneşten, yüzde 10,6’sını rüzgardan, yüzde 10,1’ini hidroelektrik santrallerinden sağladı. Ülkede bulunan nükleer rektörler elektrik üretiminin yüzde 9,7’sini, doğal gaz santralleri de yüzde 6,8’ini gerçekleştirdi. Geriye kalan elektrik üretimi ise öteki kaynaklardan karşılandı.

Böylece, İspanya kesinti öncesinde elektriğinin yüzde 80’inden fazlasını yenilenebilir kaynaklardan üretti. Kelam konusu yüksek yenilenebilir kaynak kullanımının bu dalgalanmada tesiri olduğu istikametinde görüşler yer alıyor.

Uzmanlar geçmişte, rüzgar ve güneş gücünün süratle yaygınlaşmasının bilhassa eski şebekelerde büyük baskı yaptığına işaret ediyordu.

Atmosferik olaylar

Bazı uzmanlar kesintinin bölgede yaşanana atmosferik titreşimlerden kaynaklanmış olabileceği görüşünü taşıyor. Atmosferik titreşimlerin elektrik çizgilerini olumsuz etkileyen ve sistemler ortasında senkronizasyon arızalarına neden olduğu tarafında argümanlar yer alıyor.

İspanya şebekesinde yaşanan sistemsel bir sorunun yahut bir üretim tesisindeki aksaklığın tüm sistem üzerinde zincirleme tesire neden olmuş olması da olasılıklar ortasında sıralanıyor.

AB Komitesi daha evvel, elektrik şebekesinin tam entegre olabilmesi ve faal faaliyet gösterebilmesi için aksiyon planını hazırlamıştı.

AB elektrik şebekesinin daha verimli çalışması, elektrik ağının büsbütün entegre olması ve altyapı modernizasyonu için şebekeye yatırımlar gerektiğine dikkat çekilen planda, AB ülkelerindeki elektrik şebekesinin hudut ötesi iletim kapasitesinin 2030’a kadar iki kat artırılması için 584 milyar avroluk yatırım gerekeceği belirtilmişti.

Yaşanan büyük çaplı elektrik kesintisinin sebebinin belirlenmesi ile birlikte Avrupa’nın şebeke alanında atması gereken adımlar daha bariz hale gelecek.

“Bundan alınacak derslere bakacağız”

AB Komitesinin Baş Sözcüsü Paula Pinho, Brüksel’de düzenlenen basın toplantısında, “Yaşanan kesinti eşi gibisi görülmemiş bir büyüklükteydi. Hasebiyle, bundan alınacak derslere bakacağız.” dedi.

Pinho, olayla ilgili gerçek ve uygun bir kıymetlendirme yaparak sonuçlar çıkarılmasının vakit alacağını fakat gerekli bütün adımları atacaklarını vurguladı.