İspanya ve Portekiz’i karartan elektrik kesintisi “aydınlatılmayı” bekliyor
İspanya ve Portekiz’de milyonlarca insanın hayatını felç eden elektrik kesintisinin İbiza Adası’ndaki ısı değişimiyle ilişkilendirilmesi gereğince ikna edici bulunmazken gerçek neden ve ihtimallerin ne olabileceği tartışması sürüyor.
İspanya ve Portekiz’deki elektrik kesintilerinin nasıl ortaya çıktığı sorusu, milyonlarca kişi tarafından merak ediliyor.
Olağan koşullarda dünyanın başka bölgelerinde de kesintilerin nedenleri için birinci olarak sarsıntı, seller, fırtına, şiddetli yağmur ve sıcak hava dalgaları üzere elektrik çizgilerine ve altyapıya ziyan verecek olumsuz hava şartlarının hissesine bakılıyor.
Bunun yanı sıra teknik arızaların elektrik santralleri yahut trafo merkezlerinde meydana getireceği sıkıntılar elektrik şebekesinde kesintilere sebep olabiliyor.
Özellikle, sıcak hava dalgaları sırasında artan elektrik talebi şebekenin çok yüklenmesini beraberinde getiriyor ve dağıtım şirketleri bu durumda denetimli kesintiler uyguluyor.
İnsan kusurları yahut kritik altyapıya yönelik siber hücumlar da güç arzını kesintiye uğratabilecek etkenler ortasında yer alıyor.
Kaynak tedarikinde yaşanan meseleler yahut yenilenebilir güç kaynaklarındaki teknik sorunlar de elektrik üretimini olumsuz etkiliyor.
İber Yarımadası’ndaki ani ısı değişimi
İspanya basınında çıkan haberlere nazaran, Portekiz’in ulusal güç şirketi REN’den yapılan açıklamada, kesintinin yüksek tansiyon çizgilerindeki olağandışı salınımlardan kaynaklanmış olabileceğini, buna da İber Yarımadası’nda görülen “ani sıcaklık değişikliklerinin sebep olabileceği” söz edildi.
Şirketin açıklamasıyla ilgili İspanyol toplumsal medyasında gelişen çok sayıdaki yorumda münasebetle dalga geçen tabirlerin yanı sıra inandırıcı olmadığını belirten reaksiyonlar yer aldı.
Siber hücum bulgusu hala yok
Kesintinin akabinde “siber akın ihtimali” telaffuzları ortaya çıksa da Portekiz haber ajansı Lusa’nın haberine nazaran, Portekiz Siber Güvenlik Merkezi, siber atağa ait kanıta rastlanmadığını açıkladı.
Avrupa Birliği (AB) Kurulu Lideri Antonio Costa da kesintinin akabinde İspanya ve Portekiz başbakanlarıyla temas halinde olduğunu ve siber taarruza ait bir belirti olmadığını duyurdu.
İspanya Başbakanı Pedro Sanchez ise iki kere toplanan ulusal güvenlik kabinesinin akabinde düzenlediği basın toplantılarında, elektrik kesintisinin nedeninin belirlenemediğini, “hiçbir ihtimalin de göz arkası edilmediğini” söyledi.
Enerji yüklenmesi
Endüstri mühendisi ve elektrik uzmanı Jorge Morales de Labra, İspanya televizyon kanalı RTVE’ye yaptığı açıklamada, ülkenin elektrik sınırının “kendi muvaffakiyetinin kurbanı olduğunu” savundu.
Morales, elektrik sistemindeki çöküşün dış etkenler sebebiyle değil, yenilenebilir güç kaynaklarının yüksek üretimi nedeniyle sınırların çok yüklenmesinden kaynaklanmış olabileceğini belirtti.
İspanyol uzman, “Çok sayıda güneş ve rüzgar gücü ile küçük hidroelektrik santrali mevcut, elektrik sınırları bunların hepsini kaldırmıyor.” diye konuştu.
Meydana gelen çok yüklenmenin santrallerdeki müdafaa sistemini faaliyete geçirdiğini söyleyen Morales, bu durumda da voltajın düştüğünü belirtti.
Elektrik çizgilerindeki tansiyon düzeyinin apansız ve sert bir formda düşmesi son derece kısa süren olağan bir durum olsa da düzgün yönetilemediği vakit jeneratörlerde ve hassas tesislerde kapanmalara yol açıyor.
Bu durumu “elektrik sınırlarındaki bir çukura” benzeten İspanyol uzman, bu türlü bir durumda muhafaza sistemlerinin hasarı önlemek için etkinleştiğini hatırlattı.
Morales, kelam konusu düşüşün geniş bir alanı yahut çok sayıda elektrik devresini etkilemesi durumunda, üretim ile tüketim ortasında kritik bir uyumsuzluğa yol açabileceğini, bunun da dünkü kesintiye emsal sonuçlar doğurabileceğini anlattı.
İspanyol uzman, yenilenebilir güç üretiminin klâsik kaynaklarla tıpkı hassasiyette denetim edilemediği şebekelerde bu tıp olayların yaşanma ihtimalinin yüksek olduğuna dikkati çekti.
Dünkü elektrik kesintisinin ülkedeki yenilenebilir gücün uygun işleyişini söz ettiğini savunan Morales, bu alandaki muvaffakiyetin beraberinde zorlukları da getirdiğini aktardı.
Elektrik arz-talebinde dalgalanmalar daha evvel de gözlemlenmişti
İspanya’nın La Vanguardia gazetesinde yazan Antonio Cerrillo, köşesinde İspanya elektrik şirketi Operasyonel Hizmetler Yöneticisi Eduardo Prieto’nun tabirlerine yer verdi.
Elektrik kesintisinin sebeplerine ait Prieto, çizgilerdeki elektrik akışında önemli üretim kaybına denk gelen bir dalgalanmanın gözlemlendiğini belirtti.
Prieto, “elektrik sisteminin kara kutusundaki bilgilerin tahlil edilmesinin akabinde kesintinin ayrıntılarının ortaya çıkacağını” söyledi.
İspanyol gazeteci Cerrillo da daha evvel elektrik sınırlarındaki dalgalanmalar nedeniyle yüksek tansiyon sınırlarında istikrarsızlığın yaşandığının ve arz ile talep ortasında farkların oluştuğunun gözlemlendiğine ait haberleri hatırlattı.
Kesintinin kaybı 1 milyar avroyu aşabilir
İspanya merkezli The Objective’in haberinde, ülke çapında tesirli olan kesintinin sanayi ve hizmet bölümüne olan tesirinin en az 1 milyar avro olabileceği belirtildi.
Kesintinin meydana getirdiği kayıpları net olarak belirlemenin erken olduğu aktarılırken endüstrinin durması ve işletmelerin çalışamaması sebebiyle oluşan kaybın önemli tesirlerinin olacağı tabir edildi.
İspanya’nın gayrisafi yurt içi hasılasının (GSYH) günlük 4,1 milyar avro olduğu, bunun 575 milyon avroya denk gelen yüzde 14’ünün sanayi dalına, yaklaşık 500 milyon avroluk yüzde 12’sinin de hizmet dalına ilişkin olduğu hatırlatıldı.
Elektrik kesintisinden direkt etkilenen bu iş kesimlerinde meydana gelebilecek kaybın 1 milyar avro olabileceği, üretimin yanı sıra soğutma eksikliği nedeniyle kayba uğrayabilecek stokların da ziyanına dikkati çekildi.
İspanya’daki kesinti İtalya’da olsaydı Avrupa karanlıkta kalırdı
İspanya’da çıkan Marca gazetesine konuşan, eski üst seviye yönetici ve sanayi mühendisi Jose Ignacio Ortiz, ülkedeki kesintinin mümkün sebeplerini kıymetlendirdi.
Ortiz, kesintinin artan talebe karşı arzın yetersiz olması sebebiyle meydana gelmiş olabileceği ihtimalinin düşük olduğunu, İspanya’nın yahut İber Yarımadası’nın üretim kapasitesinin yüksek olduğunu söyledi.
Kesinti sebebiyle yenilenebilir gücün suçlanmasının “anlamsız” olduğunu söyleyen Ortiz, kimi bölümlerin bu durumu nükleer ve kömürle çalışan santrallerin kapatılmasına bağlayabileceğini, bunun da çok manalı olmadığını tabir etti.
Elektrik çizgilerinin denetim sisteminde bir sorunun çıkmış olma ihtimaline değinen Ortiz, siber taarruz da dahil birçok ihtimalin buna sebep olabileceğini, mevzuya ait tek inançlı kaynağın İspanya elektrik şirketi olduğunu tabir etti.
İber Yarımadası’ndaki elektrik sorununun Avrupa’nın tamamını etkilemediğini kaydeden Ortiz, İspanya’daki kesintinin İtalya’da olması durumunda Avrupa’nın karanlıkta kalacağını belirtti.
Öte yandan, İspanya’daki toplumsal medya kullanıcıları elektrik dağıtım şirketlerinin kesintinin sebebine ait açıklama yapması talebinde bulundu.
Bazı kullanıcılar ise hem İspanya hükümetinin hem de elektrik sağlayıcı şirketlerin kesintiden sorumlu tutulması gerektiğini savundu.
Diğer yandan kimi kullanıcılar da altyapı sistemlerinin denetiminde yapay zeka kullanılmasını eleştirdi ve “yapay zekanın kendi kendini eğitme” eğiliminde olmasının bu tip meselelere yol açabileceğini argüman etti.
Bazıları ise nükleer santrallerin kapatılmasının elektrik kesintisine sebep olduğunu öne sürdü.
