İstanbul’daki “21. Yüzyılda Anayasa Yargısının Geleceği” sempozyumu sona erdi

Anayasa Mahkemesinin 63. kuruluş yıl dönümü kapsamında düzenlenen, 7 memleketler arası kurum ve kuruluştan temsilcilerin katıldığı “21. Yüzyılda Anayasa Yargısının Geleceği” sempozyumu sona erdi.

İstanbul’da bir otelde gerçekleştirilen sempozyumun ikinci günü, “Dijital Çağda Anayasa Yargısı” başlıklı oturumla başladı.

Moderatörlüğünü İstanbul Teknik Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Hasan Mandal’ın üstlendiği oturuma, Gazi Üniversitesinden Prof. Dr. Çetin Elmas, Boğaziçi Üniversitesinden Prof. Dr. Murat Önder, İstanbul Üniversitesinden Prof. Dr. Abdurrahman Eren ve Türk-Alman Üniversitesinden Prof. Dr. Mesut Serdar Çekin sunumlarıyla katkıda bulundu.

Oturumda, teknolojik gelişmeler, globalleşme, ferdi haklar ve demokratik kıymetler ışığında anayasa yargısının nasıl şekilleneceği konuları tartışıldı. Dijital dönüşüm ve yapay zeka teknolojilerinin süratle gelişmesinin hukuk sistemlerine, yargı süreçlerine ve ferdi hakların korunmasına tesirleri, anayasa yargısında dijitalleşmenin getirdiği fırsatlar ve potansiyel riskler ele alındı.

Çin’in “akıllı mahkemeler” ve “robot hakim” uygulamaları öne çıkıyor

Prof. Dr. Murat Önder, “Yapay Zeka Yönetişimi ve Hukuk Disiplini” başlıklı sunumunda, yapay zekanın tarifi, potansiyel katkıları, yargıdaki uygulamaları ve etik risklerini masaya yatırdı.

Yapay zekanın belli gayelere ulaşmak için gerçek yahut sanal ortamda iddialar, teklifler yahut kararlar alabilen makine tabanlı sistemler olarak tanımlandığını belirten Başkan, yapay zeka sayesinde bilgi sürece kapasitesinin son 60 yılda 250 trilyon kat arttığını vurguladı.

Yapay zekanın yargıda en faal kullanıldığı ülke olarak Çin’in öne çıktığını aktaran Lider, bu ülkede “akıllı mahkemeler” ve “robot hakim” uygulamaları ile dava kabulü, belge hazırlama ve karar iddiası üzere süreçlerin hızlandığını, bu sistemler sayesinde Çin hükümetinin 2019-2021 yılları ortasında 45 milyar dolar kamu tasarrufu sağlandığını lisana getirdi.

Diğer ülkelerin hukukta kullandığı yazılımlar

Prof. Dr. Çetin Elmas ise yapay zeka teknolojilerindeki gelişmelerin, insanlık tarihinde ateşin ve elektriğin keşfi kadar büyük dönüşüme işaret ettiğini söyledi.

Yapay zekanın gelişim sürecine değinen Elmas, dar yapay zeka sistemlerinin makul misyonlarda uzmanlaştığını, üretken yapay zekanın ise eşsiz içerikler üretebildiğini kaydetti.

Elmas, insan zekasını aşabilecek kapasiteye sahip yapay üstün zeka formunun ise şimdi teorik seviyede olduğunu belirtti.

Hukuk alanında yapay zeka kullanımına değinen Elmas, İngiltere’de “Luminance” ve “Kira Sistemleri” isimli yazılımların hukuk firmalarında evrak tahlili ve mukavele incelemesi için kullanıldığını, Çin’de “Internet Court” sisteminin çevrim içi davalarda dayanak sağladığını, ABD’de ise “LexisNexis” ve “Thomson Reuters” üzere şirketlerin yasal araştırma ve dava iddiası hedefiyle yapay zeka araçları sunduğunu aktardı.

Şartlı tahliye kararlarında ABD’de “COMPAS” algoritmasının, İngiltere’de ise “HART” sisteminin kullanıldığını anlatan Elmas, Avustralya’nın birtakım eyaletlerinde risk kıymetlendirme araçlarının devreye alındığını lisana getirdi.

Yapay zekanın yüz tanıma sistemlerinde kullanımına ait bilgiler de paylaşan Elmas, Çin’de toplumsal kredi sistemleriyle, Rusya’da Moskova genelinde 200 binden fazla kamera aracılığıyla yüz tanıma teknolojisinin kullanıldığını bildirdi.

Hindistan’da polis tarafından “Aadhaar Biyometrik Kimlik Sistemi” üzerinden yüz tanıma teknolojilerinin kullanıldığının altını çizen Elmas, Avrupa’da ise Interpol ve Europol’ün memleketler arası hatalıların takibinde yapay zekadan faydalandığına işaret etti.

“Yapay zekayı kişilik olarak tanımlayacak mıyız?”

“Anayasa Yargısında Yeni Meseleler ve Fırsatlar” başlıklı ikinci oturumda ise bu alanda karşılaşılan sıkıntılar ve hukukun temel prensiplerinin değişen dünyaya nasıl uyarlanacağı konuları değerlendirildi.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Lüksemburg Hakimi Stephane Pisani, BM Milletlerarası Ceza Mahkemeleri Rezidüel Hakimi Prof. Dr. Yusuf Aksar, Eski Letonya Devlet Başkanı Egils Levits ve Mısır Yüksek Anayasa Mahkemesi Başkanı Boulos Fahmy Iskandar’ın sunumlarıyla gerçekleştirilen oturumun başkanlığını İstanbul Medipol Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mahmut Koca yaptı.

Sempozyumun kapanış konuşmasını yapan Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Basri Bağcı, “Yargının geleceğinin ne olacağına ait önemli tartışmalar oldu. Çok kısa sunumlar oldu fakat önemli kapıların aralandığını hissediyorum. Zati bu gelişmelere göz yummak yahut bunlara sırtımızı dönmek üzere bir durum kelam konusu değil.” sözlerini kullandı.

Jenerasyon olarak dijital çağın göçmenleri olduklarını söyleyen Bağcı, “Bizden sonra gelecek kuşak, dijital çağın yerlileri olacak. Dijital çağın neler etkileyeceğini şimdiden kestirmek çok güç. Yeni problemler ortaya çıkacak. Bunlardan bir tanesi de yapay zekanın tanımlanmasıyla ilgili. Yapay zekayı bir kişilik olarak tanımlayacak mıyız, tanımlamayacak mıyız? Bunun türel ve cezai sorumlulukları olacak mı, olmayacak mı? Bu bahisle ilgili yakın gelecekte bir düzenlemeyle karşı karşıya kalacağımız bariz biçimde ortaya çıkmaktadır.” diye konuştu.

Sempozyum, Anayasa Mahkemesi Başkanı Kadir Özkaya’nın katılımcılara ikram takdimiyle son buldu.