Kuantum bilgisayarı yapılamaz denileni bir anda yaptı
Araştırmacılar, mevcut kuantum üstünlük deneylerini tekrar yapılandırarak bu muvaffakiyete ulaştı. Deneyde kullanılan yol, klasik bilgisayarların varsayım gücünün büsbütün dışında kalacak biçimde tasarlandı. Bu rastgelelik, sadece kuantum fiziğinin belirsizlik prensiplerine dayanıyor.
Projenin temelini, 2018 yılında Texas Üniversitesi’nden bilgisayar bilimciler Scott Aaronson ve Shih-Han Hung tarafından geliştirilen “sertifikalı rastgelelik” protokolü oluşturuyor. Bu protokol, klasik müdahaleyi en aza indirerek kuantum bilgisayarların nitekim rastgele bitler üretmesini sağlıyor. Aaronson, bu çalışmanın kendi teorik teklifinin birinci defa deneysel olarak muvaffakiyetle uygulanması olduğunu belirtti.
Klasik prosedürlerle rastgele sayı üretmek aslında pek mümkün değil. Zar atmak ya da bir kart çekmek üzere fizikî aksiyonlar dahi, karmaşık da olsa belli fizik kurallarına tabidir ve gereğince güçlü bir bilgisayar bu düzenlilikleri çözebilir. Halbuki kuantum dünyasında parçacıkların özellikleri nitekim evvelden belirlenemez.
Araştırma grubu, Quantinuum’un System Model H2 kuantum bilgisayarını kullanarak 56 kübiti entegre etti ve bu sistemin çözmesi gereken sorunlar, büsbütün bu kübitlerin rastgele kararlarına bağlıydı. Ortaya çıkan sonucu test etmek için ise birden fazla üstün bilgisayar devreye sokuldu.
Toplamda 1.1 exaflop süreç gücüne sahip üstün bilgisayarlar, kuantum bilgisayarın sonucunu teorik modellerle karşılaştırarak gerçek rastgelelik standardını geçtiğini doğruladı. Bu, mevcut hiçbir üstün bilgisayarın tahlilde bir desen ya da kestirim edilebilirlik bulamayacağı manasına geliyor.
Elbette, kuantum belirsizliğini kullanarak rastgele bitler üretmek yeni bir fikir değil. Lakin bu çalışmanın farkı, internet üzerinden erişilebilen bir kuantum bilgisayarla yapılmış olması. Yani bu cins rastgele sayı üretimi artık dünya çapında herkesin erişimine açılıyor olabilir.
Quantinuum CEO’su Rajeeb Hazra, bu gelişmeyi “kuantum bilgisayarları gerçek dünya uygulamalarının bir kesimi haline getiren dönüm noktası” olarak tanımlıyor. Hazra’ya nazaran, bu muvaffakiyet sadece kuantum güvenliğini ileriye taşımakla kalmıyor, birebir vakitte finans, üretim üzere birçok kesimde gelişmiş simülasyonlara kapı aralıyor.
