Mehmet Şimşek’ten “rezerv” Açıklaması: “Rezerv Kaybının Yüzde 58-60’ı Dış Kaynaklı”

(ANKARA) – Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alınarak tutuklanmasıyla birlikte rezervlerde yaşanan düşüşe ait, “Hem dışarıda hem de içerideki bu gelişmeler rezervlere yansıdı. Örneğin 700 milyarın üzerinde olan yabancı yatırımcıların bizim iç borç stokundaki hissesi yarı yarıya azaldı. Nitekim rezerv kaybının yüzde 58-60’ı offshore yani dış kaynaklı. Hasebiyle Türkiye iktisadını sürükleyen faktör dış talep değildir daha çok iç taleptir” dedi. Orta vadeli amaçları olduğunu kaydeden Şimşek, “Enflasyon amaçları konusunda başımızda hiçbir tereddüt yok” sözlerini kullandı.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Habertürk’te katıldığı programda, ABD’deki temasları, Avrupa Birliği ile ilgiler, enflasyon programı ve 19 Mart’tan sonra Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanması ile birlikte yaşanan gelişmelere ait değerlendirmelerde bulundu.

Şimşek, ABD ile temasların verimli geçtiğini belirterek, “Gittiğimiz toplantılar IMF, Dünya Bankası toplantılarının yanında G20 toplantılarını da içeriyordu. New York’ta başladık. New York’ta kredi derecelendirme kuruluşlarının zirve yöneticileriyle bir ortaya geldik. Kendileriyle diyaloğumuz çok değerli” dedi.

“Uluslararası çok taraflı kuruluşlarla bir ortaya geldik. Bilhassa kalkınmanın finansmanı için yatırım bankalarıyla görüşmelerimiz oldu. Dünya Bankası, Asya Altyapı Yatırım Bankası, İslam Kalkınma Bankası üzere. Oradaki bütün global büyük ölçekli yatırım kuruluşlarıyla bir ortaya geldik. Bu toplantılar için orada bulunup da yolumuzun kesişmediği kimse kalmadı. Arkadaşların bana verdiği bilgiye nazaran, 2 binin üzerinde yatırımcıya, uzmana hitap etme fırsatı bulduk

Yatırımcıların sorduğu sorular 4 ana başlık altında toplanabilir. Birinci başlık içerideki siyasi gelişmelere karşı programın dayanıklılığı soruldu. Bizim burada çok net bir yol haritamız var. İçerideki gelişmelerden bağımsız olarak birincil önceliğimiz enflasyonu düşürmek. Bu bahiste rastgele bir irade değişikliği yok. Programa çok güçlü bir takviye var. Bizim gündemimiz vatandaşın gündemi, hayat pahalılığıyla uğraş ve yapısal dönüşüm. ‘Kaygı daha çok program devam eder mi?’ noktasında. O bahiste zerre kadar tereddüt yok. Siyasi takviye de yüksek.

İkinci ana başlık, global belirsizlikler var. Buna karşı Türkiye’nin dayanıklılığı soruldu. Dünya iktisadında büyüme, şu anda büyük bir belirsizlikle karşı karşıya. Katıldığımız resmi toplantılarda en çok konuşma ortasında geçen sözcük belirsizlik. Risk ile meçhullüğü ayırmak lazım. Risk aslında tanımlanabiliyor, ölçülebiliyor ve yönetilebiliyor. Belirsizlik çok daha farklı. ‘Bu bilinmeyen ortamda Türkiye’nin programı nasıl şekillenecek’ sorusu vardı. Burada birkaç başlık öne çıkıyor. Belirsizlik içerisinde büyümenin yavaşlayacağı beklentisi de var. Bu sene için global ticarette öngörülen büyüme yüzde 2’nin altına düşmüş durumda. Bu şu demek; global büyüme artık yüzde 3’ün altına düşecek.

“Rezerv kaybının yüzde 58-60’ı offshore yani dış kaynaklı”

Gelişmekte olan ülkelerin risk profili daha yüksektir. Bizim üzere ülkelerde global büyümedeki düşüşle ilgili riskteki azalma bizdeki fon çıkışını tetikliyor. Hem dışarıda hem de içerideki bu gelişmeler rezervlere yansıdı. Örneğin 700 milyarın üzerinde olan yabancı yatırımcıların bizim iç borç stokundaki hissesi yarı yarıya azaldı. Nitekim rezerv kaybının yüzde 58-60’ı offshore yani dış kaynaklı. Türkiye büyümek için dış talebe az bağımlı. İhracatın ulusal gelir içerisindeki hissesi yüzde 20 civarı. Hasebiyle Türkiye iktisadını sürükleyen faktör dış talep değildir daha çok iç taleptir. Türkiye iktisadını sürdüren, içerideki tüketim ve yatırımdır. Bu bizi global belirsizliğe karşı nispi olarak daha sağlam kılıyor.

Bütün bu global şok yeni ABD hükümetinin korumacılık konusunda yeni bir düzeye çıkışıyla başladı. Türkiye’ye uygulanan tarife yüzde 10 münasebetiyle büyük bir avantaj orada da var. Asya bizim 2-3 katımız. Türkiye’ye tedarik manasında fiyattan bağımsız ek talep gelecektir. Asya’daki üreticiler bu yeni devirden yararlanmak için Türkiye’ye yatırımı kaydırma ihtimali yüksek. Yeni görüşmeler de var.

Fon çıkışında biz de bu süreci yaşadık. Bir ölçü daha fazla da etkilenmiş olabiliriz zira içerideki gelişmeler de üst üste geldi. Ama ortalık yatıştığı vakit Türkiye’nin çok önemli avantajlara sahip olduğu ortaya çıkacak. Global entegrasyonun zayıfladığı devirde Türkiye’nin bölgesel entegrasyonundaki avantajı ortaya konuyor.”

“Arz istikametli kimi önlemler alacağız”

Şimşek, global gelişmelerin yanında içeride yaşanan kasvetler hakkında, “Çok boyutlu her vakit bu mevzular. Birçok reaksiyon vermemiz gerekecek. Türkiye için en büyük avantaj olarak şu görülüyor; Global büyüme yavaş seyredecekse global emtia fiyatları düşecek. Petrol fiyatları 65-70 aralığında. Bu da Türkiye açısından inanılmaz bir avantaj” değerlendirmesinde bulundu. Şimşek, şöyle devam etti:

“Enflasyon, Merkez Bankası’nın gaye patikasında kalacak. Beklentilerde sonlu bir kötüleşme, lirada hudutlu bir kıymet kaybı var. Bunlar enflasyonu üst çeken faktörler. Fakat petrol fiyatlarındaki düşüş çok net bir şekilde  dezenflasyonist. Finansal şartlar içeride sıkılaştı. Kurdaki hudutlu paha kaybı, talep zayıf olduğu için kur geçişkenliği de zayıf olacak. Büyüme de bir yavaşlama kelam konusu olabilir.  Arz istikametli birtakım önlemler alacağız. Bütçede biz kaynakları daha üretken, daha verimli, rekabet alanlarını artıracak alanlara kaydıracağız. Tasarruf ve verimlilik paketi ile aslında başlatmıştık. Bu süreç devam edecek.

Özellikle yüksek teknoloji yatırımlarını çok daha güçlü biçimde destekleyeceğiz. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımızın geçen sene açıkladığı hit 30 programı var. O programı güçlü bir halde sürdüreceğiz. Yeni teşvik sistemi de arz istikametli sürecek. Yatırım ayağını çok güçlü bir halde destekleyeceğiz. Ben global çalkantıların getirdiği fırsatları görüyorum.

“TBMM’de güçte ıslahatı hızlandıracak değerli bir ıslahat çalışması var”

TBMM’de güçte ıslahatı hızlandıracak değerli bir ıslahat çalışması var. Yatırımların hayata geçişini hızlandıracak çok önemli bir ıslahat çalışması var. Güçte dışa bağımlılığı azaltmak da bizim en büyük önceliğimiz. Büyümenin süreksiz olarak yavaşlama riski var evet. Lakin yapacaklarımızın dezenflasyonist olması kıymetli. Yatırımı, ihracatı, istihdamı destekleyerek büyümedeki yavaşlamaya reaksiyon vereceğiz.

“Enflasyon amaçlarında hiçbir tereddüt yok”

Biz yatırımcılara şunu söylüyoruz; üst çeken faktörler var, aşağı çeken faktörler var. Biz aşağı taraflı faktörlerin daha güçlü olduğu niyetindeyiz. Dış talepteki zayıflık ve petrol fiyatlarındaki düşüş dezenflasyonist. Enflasyon gayeleri konusunda başımızda hiçbir tereddüt yok. Biz her gelişmeye yönelik sayı revizesine gitmeyiz. Bizim orta vadeli bir gayemiz var, maksada yönelik çalışırız.

Cari açık programda öngördüğümüzden daha düşük olacak. Petrol fiyatlarındaki düşüş cari açığı 7-8 milyar dolar düşürecek. Bütçe konusuna gelecek olursak biz harcama disiplinini güçlü bir halde devam ettireceğiz. Harcamalarda frene basmış durumdayız. Bunu daha üretken alanlara nasıl kaydırırız ona bakacağız.

Ekonomide öngördüğümüzden daha fazla bir yavaşlama olursa gelir ayağında da bir zaafiyet oluşabilir. Ek bir önlemden çok harcama disiplini bizim için kıymetli. Harcama disiplini dezenflasyonist. Borcumuzun ulusal gelire oranı yüzde 25. Bize emsal gelişmekte olan ülkelerde ortalama yüzde 70’in üzerinde.

“Avrupa’nın Türkiye’ye gereksinimi var”

Bize en çok sorulan soruların başında ABD ve AB ile ilgiler geldi. 6 yıl ortadan sonra birinci kez yüksek seviyeli ekonomik diyalog toplantısı yaptık. Türkiye-AB ekomomik entegrasyonunu nasıl hızlandırırız onu konuştuk sonra Avrupa’nın önde gelen finans etraflarıyla toplantı yaptık. Avrupa’nın Türkiye’ye muhtaçlığı var. AB daha çok ‘Nasıl ekonomik manada daha olumlu bir gelecek inşa ederim?’ arayışında. Türkiye AB’nin beşinci en büyük ticaret ortağı. Türkiye’nin paha zincirinde çok daha kıymetli bir noktaya gelmesi konusunda bir noktada olduğu niyetindeyim.

Türkiye’nin altyapısı birçok gelişmekte olan ülkenin altyapısından çok daha gelişmiş. Havaalanları, limanlar, bilgi irtibat altyapısı (bu sene 5G’ye yatırım yapılacak). Nereden bakarsanız bakın Türkiye yatırımlar konusunda çok cazip bir ülke. Siyasi gelişmeler ne olursa olsun bu yatırımlar gelecek. Türkiye fon girişi ve çıkışı özgür fakat bu program buna dayalı değildir. Bu program Cari istikrarda kalıcı istikrar sağlayarak yapısal dönüşüm üzerinden global yatırımı cezbedecek bir programdır.

“ABD ile ticaret hacmini üçe katlamak istiyoruz”

Yeni ABD idaresi ile diyaloğumuz her düzeyde çok güçlü. Bu uygun ilgiler sebebiyle bizi en düşük gümrük vergisi pozisyonunda tuttular. Bu muazzam bir avantaj. ABD ile biz 3-4 ana başlıkta görüşme halindeyiz. Birincisi güç, ikincisi ise savunma endüstrisi. Türkiye dünya savunma sanayi ihracatında muhtemelen birinci 10’a girecektir. ABD yaptırımların kaldırılmasına yönelik bir çalışma kümesi kurdu ve ilerleme öngörüyoruz. Üçüncüsü ise yapay zeka. Büyük bilgi merkezi üzere dijital dönüşüm üzere olmazsa olmaz teknoloji alanı. ABD’nin önde gelen teknoloji firmalarının zirve yöneticileri ile bir ortaya geldim. Türkiye yapay zeka hazırlık endeksinde kendisine emsal ülkelerden ileri lakin gelişmiş ülkelerin gerisinde. O yüzden bir bu ülkelerin düzeyine çekmek istiyoruz. ABD ile ticaret hacmini üçe katlamak istiyoruz. ve bunun altyapısını oluşturmaya çalışıyoruz. ABD Türkiye’nin rakiplerine yüksek vergi uygulamaya devam ederse Türkiye büyük avantaj sahibi olacak.

“140 milyar doların üzerinde brüt rezerv var”

Brüt rezervlerimiz 2023’ün ortalarında 98 milyar dolardı. Türkiye çok yol kat etti. 140 milyar doların üzerinde brüt rezerv var. Olağan ki bir rezerv kaybı kelam konusu. Fakat net rezervde de artıdayız. Zira bu rezervleri içerdeki portföy tercihleri ve yurtdışı portföy yatırım kaynaklı biriktirdik. Rezerv kaybının yüzde 58’i dış kaynaklı. 19 Mart sonrası da çıkış var. Sonrasında da çıkış var. Fakat bu son bir haftadır büyük oranda durdu. Hane halkımız birinci sefer programa inancın bir göstergesi olarak bu çıkışa ilgi göstermedi. Bu rezerv bankacılık sisteminde duruyor. Vatandaşımızın talebi yüzde 7-8 civarı. Çok hudutlu oldu. Banknot talebi çok yüksekti. Şu anda tam zıddı var, banknot arzı yüksek. Şu anda bir sorun yok zira dezenflasyon sürecinde bir sorun görmüyoruz.

“Herkes kazandığı ölçüde vergi vermeli”

Programa ait soru işareti yok, dezenflasyonda sorun görmüyoruz. Şartlar TCMB’nin kuru değerli ölçüde yönettiği bir süreç gerektiriyor. Rezerv siyaseti da kur siyaseti da, TCMB’nin yönettiği bir alan. Gerçek iş yapıyorlar zira biz programı önceliklendirdik. Enflasyonun düşüşünün devamı için TCMB yanlışsız adımlar attı. Şu anda TL için piyasa Merkez’e gelmek zorunda. Faiz artırarak finansal şartları zorlaştırdı. Rezerv iç ve dış şoklara karşı bir tampon niteliği görüyor. Önümüzdeki devirde cari açık azalacak, direkt yatırımlar artacak. Önümüzdeki 3 yılda 40 milyar doların üzerinde piyasa faizine nazaran çok daha düşük imkanlar alacağız. Türkiye’nin şu anda bir kaynak sorunu yok. Bizim bakış açımız şu. Kazanan herkes kazandığı ölçüde vergi vermeli. Önceliğimiz bir taraftan bütçe istikrarlarını uygunlaştırmak bir taraftan da dezenflasyonu sağlamak.

“İlk kere beyanname sayısı 5 milyonu aştı”

Gelir yönetimindeki arkadaşlarımız muazzam bir efor içerisindeler. 36 binin üzerinde çalışanımız, kayıt dışılıkla gayrette hiçbir periyot olmadıkları kadar sahadalar. 2024 yılında 2,3 milyon yoklama yapıldı. 425 bin kiralık konuta fiziken gidildi. Bütün bu eforlar sonuç veriyor. Birinci kere beyanname sayısı 5 milyonu aştı. Hasebiyle biz alanda olacağız. Biz hasılat kontrolünü getirdik. Geçen sene yapılan bir düzenleme ile ek bir yetki aldık. 2025’te bu tespitleri tepeye çıkartacağız. Tespit edilen hasılat çerçevesinde onun altında bir beyanı uygun görmeyeceğiz.

Kurumlar vergisinde de birebir büyümeyi bekliyor muyuz? 2024’te kira, fiyat üzere alanlarda beyanname sayısı, 2025’te verilen beyanname sayısı 2 milyon 840 bin oldu, geçen sene ve 2023’te daha düşüktü. Bu süratle gidersek iki kattan fazla beyanname sayısı artmış olacak. 473 bin mükellef bu sene birinci kez beyanname verdi. Matrah yüzde 115 artmış. Beyanname sayısının 5 milyonun epeyce üzerine çıkması kelam konusu.

“Gerekirse kurumlar vergisi beyannamesini gerekirse uzatırız”

Kurumlar vergisi beyannamesinin 30 Nisan olduğu bir yıl öncesinden belirli. Bütün bilgiler elektronik ortamda. Ona karşın natürel ki uzatma talepleri daima oluyor. Bu tarafta hayli bir talep var. Ben genelde arkadaşların teknik görüşüne hürmet duyarım. GİB liderimizle görüşeceğim. Gerekirse bir iki gün uzatırız. Lakin temel odaklanmamız gereken bahis şu. Türkiye’de herekes kazandığı oranda vergi vermek durumundadır. Biz kayıt dışıyla çaba ederek verginin tabanını genişletmeyi hedefliyoruz. Dünyada kayıt dışının sıfır olduğu bir ülke yok. Lakin bizde yüksek. Biz kayıt dışılıkla çabada kararlıyız. Bizim uygulamakta olduğumuz programda rastgele kıymetli bir sapma öngörmüyoruz.

İniş çıkışlar natürel ki olacak. Hiçbir program düz bir formda devam etmez. Programın özü dezenflasyondur. Bizim için odaklanacağımız alan iktisattaki yapısal dönüşümdür. O nedenle arz istikametli odaklanma çok önemli bir formda devam edecek.”