Orta Doğu masası İsrail’i sarstı: Kaybettik
ABD Başkanı Donald Trump ile Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara, Suudi Arabistan’ın başşehri Riyad’da görüştü. Trump ve Şara’nın bir ortaya gelmesi, Suriye ve ABD ortasında son 25 yılda gerçekleşen birinci üst seviye temas oldu. Toplantıya Cumhurbaşkanı Erdoğan da telekonferans yoluyla katıldı.
Dünya basını, başkanların görüşmesini manşetlerine taşıyarak, Trump’ın yaptırımları kaldırma kararının Orta Doğu için bir “dönüm noktası” olduğunu kaydetti. Dış basın, Tel Aviv’in görüşmeden rahatsız olduğunu belirtirken, İsrail medyasında Trump’ın ” Türkiye’yi tercih ettiği” yorumları yapıldı. Haberlerde, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun yaptırımların kaldırılmaması için uğraş sarf ettiği lakin başarısız olduğu öne sürüldü.
“TRUMP TÜRKİYE’Yİ TERCİH ETTİ”
İsrailli Maariv gazetesine konuşan uzmanlar son yaşanan gelişmelerin ABD’nin İsrail ile münasebetlerinde esaslı bir değişimi yansıttığını belirtti. Hayfa Üniversitesi Ortadoğu uzmanı Prof. Amaziah Baram gazeteye yaptığı açıklamada İsrail açısından birçok olumsuz durum olduğunu vurgulayarak “Trump, İsrail Başbakanı’nın tavrına karşıt olarak Şara ile görüştü. Kendi ağzıyla İsrail’in değil Türkiye’nin görüşünü tercih ettiğini söyledi. Bu yalnızca Suriye sıkıntısı ile ilgili değil, Türkiye’nin İsrail’in önünde tutulması çok büyük bir sorun. Bu, hangi hükümet olursa olsun olağandışı tehlikeli bir durum” dedi.
“ORTA DOĞU MASASINDAKİ YERİMİZİ KAYBETTİK”
İsraelhayom gazetesi ise Türkiye’nin arabuluculuğu ile Suriye’nin yine milletlerarası topluma kazandırıldığını yazdı ve ‘İsrail, yeni Orta Doğu masasındaki yerini bu türlü kaybetti’ başlıklı haberinde şu sözleri kullandı;
“Dünkü görüşme şu anda Orta Doğu’nun en güçlü iki aktörü olan Suudi Arabistan ve Türkiye’nin arabuluculuğunda gerçekleşti. Bu iki ülke, bölgesel satranç tahtasındaki taşları hareket ettiren güçler pozisyonunda. İsrail ise adeta sınıfın WhatsApp kümesinden çıkarıldığını öğrenen bir çocuk üzere kenarda kaldı. Herkes Riyad’daki partiye davet edildi, ancak biz dışarıda bırakıldık; Orta Doğu sahnesindeki hakkında bilgi toplamaya çalışıyor, lakin hiçbir biçimde tesir edemiyoruz.”
“SURİYE İÇİN DÖNÜM NOKTASI”
PBS’in haberinde, ABD Başkanı Trump’ın Suriye’nin yeni başkanıyla gerçekleştirdiği görüşme, uzun müddettir savaşla çaba eden ülke için potansiyel bir dönüm noktası olarak değerlendirildi. PBS analistleri, Trump’ın Orta Doğu tipi kapsamında duyurduğu yaptırımların kaldırılması kararını ve Şara ile yaptığı görüşmeyi, bölgede yeni bir devrin habercisi olarak yorumladı.
PBS’e konuşan uzmanlar, Netanyahu hükümetinin, vahim bir savaştan yeni çıkmış Suriye’yi keyfi olarak bombaladığını ve ABD’nin yaptırımları sürdürmesini talep ettiğini belirtti. Trmp’ın bu tavrı kabul etmediğini vurgulayan PBS analistleri, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun devam eden savaş sayesinde yargılanmaktan kaçabildiğini de bildirerek, Tel Aviv’in ABD siyasetlerini etkilemeye çalıştığına dikkat çekti. Öte yandan, haberde yeni Suriye hükümetinin halihazırda DAEŞ’e karşı operasyonlar yürüttüğü de söz edildi.
“ORTA DOĞU’NUN JEOPOLİTİĞİNİ DEĞİŞTİRECEK”
NDTV’nin bildirdiğine nazaran, diplomatik çevreler, Şara-Trump görüşmesinin Orta Doğu’daki güç istikrarlarını değerli ölçüde değiştirebilecek nitelikte olduğunu vurguladı. Habere nazaran, Beyaz Saray yetkilileri, yaptırımların kaldırılması kararının bölgede yeni bir iş birliği devrinin başlangıcı olabileceğini söz etti.
Haberde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, Trump ve Şara ortasındaki görüşme sırasında telefonla görüşmelere katıldığı belirtildi. NDTV, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın görüşmelere katılmasını, Trump-Şara tepesinin kıymetini artıran bir gelişme olarak yorumladı. Öte yandan NDTV, İsrail hükümetinin ABD’nin Şara idaresini tanıma kararına temkinli yaklaştığına da dikkat çekti. Tel Aviv idaresinin, Şara ile yakınlaşma konusunda Washington’ı uyardığı kaydedildi.
“ŞARA İDARESİ ORTA DOĞU GÜVENLİĞİNİDE KRİTİK ROL OYNAYABİLİR”
Beyaz Saray’dan Trump’ın Şara ile gerçekleştirdiği görüşmeye ait yapılan açıklamada, ABD’nin Suriye’den terörle gayret uğraşlarına dayanak vermesinin istendiği belirtildi. NBC, Şara idaresinin DAEŞ ile gayret konusunda ABD ile iş birliği kelamı verdiğini kaydetti. NBC’ye nazaran yeni Suriye hükümeti, bölgesel güvenlikte kıymetli bir rol oynayabilir.
Demokrasileri Savunma Vakfı’nın yönetici yöneticisi Jonathan Schanzer, Şara idaresinin Suriye’yi istikrara kavuşturması halinde bölgesel güvenliğe katkı sağlayabileceğini belirtti. Schanzer, “Şara idaresinin başarısız olması durumunda bölgede yeni bir radikal oluşumun önü açılabilir” dedi.
NBC’nin haberinde, Suudi Arabistan, Suriye’nin memleketler arası kuruluşlara olan borçlarını sileceklerini söylerken, Katar da ülkedeki memurların maaşlarını ödeme kelamı verdiği bilgisi de paylaşıldı.
ABD’NİN SURİYE’YE YÖNELİK YAPTIRIMLARI NELER?
ABD’nin Suriye’ye yönelik uyguladığı yaptırımlar üç ana başlıkta toplanıyor. Birinci yaptırım 1979 yılında, Suriye’nin Lübnan iç savaşına müdahalesi ve silahlı kümeleri desteklemesi gerekçesiyle “terörizmi destekleyen devlet” olarak tanımlanmasıyla başladı. Bu statü, ülkenin Hizbullah ile kurduğu güçlü bağlarla daha da pekişti.
2003 yılında dönemin ABD Başkanı George W. Bush tarafından imzalanan Suriye Hesap Verebilirlik Yasası, yaptırımların kapsamını genişletti. Bu yasa; Suriye’nin terör kümelerine verdiği dayanak, Lübnan’daki askeri varlığı, kitle imha silahları geliştirme savları, petrol kaçakçılığı ve Irak’taki silahlı kümelere yardım ettiği istikametindeki suçlamaları temel aldı.
2019 yılında ise Lider Donald Trump devrinde Sezar Suriye Sivil Muhafaza Yasası yürürlüğe girdi. Bu yasa, Suriye iç savaşı sırasında insanlık hataları işlediği tez edilen askeri işçi ve yetkililere yönelik yaptırımlar öngörüyordu. Yasanın ismi, 2011-2013 yılları ortasında Suriye’deki azap mağdurlarının fotoğraflarını çekerek belgeleyen ve bu imgeleri ülke dışına çıkaran bir fotoğrafçının kod isminden geliyor. Kelam konusu imgeler, Suriye hükümetinin muhaliflere yönelik baskı siyasetlerinin boyutunu gözler önüne sermişti.
YAPTIRIMLARIN KALKMASI NELERİ DEĞİŞTİRECEK?
Ekonomistler, ABD’nin Suriye’ye yönelik yaptırımları kaldırılmasının ülke iktisadı üzerinde kıymetli tesirler yaratabileceğini belirtti. Kararın açıklandığı gün Suriye para ünitesinde yaşanan yüzde 60’lık kıymet artışı, bu durumun birinci somut göstergesi olarak görüldü.
Associated Press’e (AP)konuşan Mercy Corps Suriye Ülke Yöneticisi Mathieu Rouquette, bu gelişmeyi “13 yılı aşkın müddettir ekonomik zorluklarla uğraş eden Suriyeliler için dönüm noktası olabilecek bir adım” olarak kıymetlendirdi. Ekonomik düzgünleşme ve tekrar yapılanma sürecinin başlaması halinde, birçok Suriyeli mültecinin ülkelerine dönüş yapabileceği öngörülüyor. Lübnanlı ekonomist Mounis Younes ise “İstikrarın sağlanması ve ıslahatların hayata geçirilmesi durumunda Suriyeli mültecilerin kitlesel dönüşlerini gözlemleyebiliriz” açıklamasını yaptı.
Ekonomi uzmanları, yaptırımların kaldırılmasının tesirlerinin tam olarak görülmesinin vakit alacağını tabir etti. Lakin üç farklı yaptırım rejiminin birden hafifletilmesi, Suriye vatandaşlarının günlük hayatında değerli değişikliklere yol açabilir. Bu durum, bankaların memleketler arası finans sistemine tekrar entegre olmasına ve sanayi kuruluşlarının yedek kesim temin edebilmesine imkan sağlayabilir.
