Rusya-Ukrayna barışı için İstanbul görüşmeleri: Kim ne istiyor? Son durum ne?

Dünya siyasetini ve güvenlik ortamını derinden etkileyen Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin sona ermesine ait taraflardan gelen iletiler umutları artırdı.

İki ülke heyetlerinin üç yıl sonra birinci sefer masaya oturması bekleniyor.

Ukrayna-Rusya savaşının geldiği bu noktada tarafların konumları sürecin bundan sonraki basamaklarını göstermesi açısından kıymetli.

Ukrayna evvel ateşkes istiyor

Dışişleri Bakanlığı’nda yapılan değerlendirmelerde, savaşan her iki tarafın da yıprandığı ve yorulduğu, bu kapsamda sıcak savaşın sonlanmasını istedikleri öne çıkıyor. ABD’de Donald Trump’ın misyona gelmesinin akabinde tarafların savaşı sürdürme konusunda daha az istekli oldukları da yapılan değerlendirmeler ortasında.

Ukrayna, Rusya ile muhtemel barış görüşmelerine başlamak için kapsamlı bir ateşkesin başlaması gerektiğini düşünüyor. Kiev’in bu durumuna Avrupa’nın önde gelen ülkeleri de takviye veriyor.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ve öteki Ukraynalı önderler, savaşın sürdüğü ve sivillerin hayatlarının etkilendiği bir ortamda barışın konuşulmasının imkanlı olmadığını kaydediyorlar ve Rusya’nın barış görüşmelerine samimi olarak başlamasının göstergesi olarak 30 günlük ateşkese uyması gerektiğini belirtiyorlar.

Ukrayna, silahların sustuğu bir ortamda yapılacak müzakereler sonunda Rusya tarafından işgal edilen topraklarına yine sahip olmak ve bundan sonraki süreçte emsal olaylarla karşılaşmamak için güvenlik garantileri istiyor.

Güvenlik garantileri kapsamında Ukrayna’nın AB ve NATO üyelikleri ile barışın gözlenmesi için alana yabancı güçlerin konuşlanması da Kiev’in beklentileri ortasında.

Ukrayna tıpkı vakitte Rusya’dan karşılanacak savaş tazminatları ile ülkenin tekrar imarının sağlanmasını istiyor.

Rusya evvel müzakere sonra ateşkes istiyor

Rusya ise Ukrayna’nın tam aksine ateşkesin müzakereler sonucunda ilan edilmesi fikrinde.

Rusya, askeri açıdan üstünlüğün kendisinde olduğunu bilhassa Kursk bölgesindeki Ukrayna birliklerinin püskürtülmesinin akabinde alanda daha avantajlı olduğunu düşünüyor.

Moskova’da yapılan değerlendirmelerde, ateşkes sürecinin Ukrayna’nın yıpranan askeri birliklerinin tekrar tahkim edilmesi ve yeni bir akına hazırlanması için bir fırsat olarak değerlendirileceği telaşı seslendiriliyor.

Rusya o yüzden İstanbul’daki görüşmelerin şartsız olarak başlaması ve taraflar ortasındaki müzakerelerin gidişatına nazaran ateşkesin ilan edilmesi gerektiğini düşünüyor.

Rusya 2014’te işgal ve ilhak ettiği Kırım’ın yanı sıra Ukrayna’nın Donbass bölgesinden de çıkmak istemiyor.

Moskova, müzakereler sonunda sağlanacak mutabakatın sonuçlarından birinin de Batı’nın uyguladığı yaptırımların kaldırılması olması gerektiğini kayda geçiriyor.

Bununla birlikte Ukrayna’nın NATO’ya girmemesi ve ittifakın Rusya’ya tehdit oluşturmaması da Moskova’nın öncelikleri ortasında.

ABD çabucak anlaşmak istiyor

Trump, seçim kampanyası sırasında ve seçimleri kazandıktan sonra yaptığı tüm açıklamalarda Rusya-Ukrayna savaşının mutabakatla sonuçlanmasının öncelikleri ortasında olduğunu kaydetti.

Ukrayna ile az elementler muahedesini Zelenskiy ile Beyaz Saray’da yaşanan tartışmaların akabinde imzalayan Trump, Moskova idaresine de tek yolun savaşın kalıcı bir muahede yoluyla sonlandırılması olduğu bildirisini verdi.

Trump, bütün bunları yaparken kamuoyuna yaptığı açıklamalarda sık sık vurguladığı üzere “barışı sağlayan” bir önder vizyonunu yaşama geçirdiğini söyledi.

Trump, bu adımların karşılık bulmaması durumunda savaşı sürdüren tarafa en güçlü yaptırımların uygulanacağı bildirisini da iletti.

Türkiye bölgesel barış merkezi olmak istiyor

Toplantılara mesken sahipliği yapmak isteyen Türkiye ise Rusya-Ukrayna ortasındaki muhtemel barış müzakerelerini bölgesel ve global yükü açısında kıymetli bir fırsat olarak görüyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ABD Başkanı Trump ile şahsi ilgisinin yanı sıra Zelenskiy ve Putin ile direkt temas kurabilen az sayıda önderden biri olma özelliği de Türkiye’nin kullanmak istediği avantajlardan biri.

Türkiye, savaşın başladığı Şubat 2022’den bu yana Ukrayna-Rusya savaşının sonlandırılması için devrede oldu.

İki ülke dışişleri bakanları, savaşın başlamasından yalnızca haftalar sonra Antalya’da bir ortaya geldiler ve heyetlerin bir barış planı üzerinde İstanbul’da görüşmelere devam etmeleri konusunda uzlaştılar.

Ancak bu teşebbüs, sonuç getirmedi.

Türkiye yeniden 2022 yılında Ukrayna ve Rusya tahıllarının dünya pazarlarına taşınması için bir teşebbüs başlattı.

BM’nin takviyesiyle yürütülen görüşmeler sonucunda Temmuz 2022’de Karadeniz tahıl teşebbüsü uygulanmaya başladı ve bir yıl içinde toplam 33 milyon tol tahıl dünya pazarlarına iletildi.

Ancak teşebbüs Rusya’nın kendi tahıl eserlerini dünya pazarlarına satamaması gerekçesiyle 2023 yazında askıya alındı.

Buna rağmen Türkiye, dünyanın önde gelen tahıl üreticisi Rusya ve Ukrayna’nın eserlerinin satışının devamı için farklı teklifleri gündeme getirmeye devam etti.

Türkiye hem barış görüşmelerine mesken sahipliğiyle hem de tahıl teşebbüsü üzere pratik tahlillerle bölgedeki aktifliğini barış üssü olarak devam ettirme niyetinde.

İstanbul görüşmesinin perde arkası

Rusya’nın Ukrayna’yı işgal teşebbüsünü başlattığı 24 Şubat 2022’den bu yana savaşın sona ermesine ait umutların en güç kazandığı devir yaşanıyor.

Bu umudun canlanması sürecinde en önemli etken ABD Başkanı Donald Trump’ın göreve başladığı 20 Ocak’tan bu yana Rusya-Ukrayna savaşının sona ermesi için her iki tarafla da temas kurması ve verdiği güçlü bildirilerle tarafları barışa yönlendirme çabası oldu.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 10 Mayıs’ta yaptığı açıklamada Moskova’nın görüşmelere hazır olduğunu kaydetti ve İstanbul’da 15 Mayıs’ta müzakerelerin yine başlaması davetinde bulundu.

Putin’in bu davetinden saatler sonra Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Putin’in davetine olumlu karşılık verdiğini Rus başkanla İstanbul’da direkt görüşmeye hazır olduğu açıklamasını yaptı.

Üç yıldan fazla bir müddettir süren savaşın sona ermesi açısından heyecan yaratan bu açıklamalara bir destek de ABD Başkanı Donald Trump’tan geldi.

Orta Doğu tipinde olan Trump, Putin’in Zelenskiy ile görüşmeyi kabul etmesi durumunda kendisinin de İstanbul’a gidebileceğini söyledi.

Ancak Putin’in İstanbul’a gitmeyeceğinin açıklanmasından sonra ABD’li yetkililer Trump’ın da İstanbul’a gitmeyeceğini duyurdu.