Sismik İzolatörlere Talep Artıyor
TÜRKİYE’de sarsıntı hasarının yüzde 80 oranında azaltılmasını sağlayan sismik izolatörlerin test edilebildiği tek merkez olan Eskişehir Teknik Üniversitesi Sismik İzolatör Test Merkezi’nde yoğunluk yaşanıyor. Görülen her sarsıntının akabinde sismik izolatörlere ilginin arttığını tabir eden merkezin sorumlusu Doç. Dr. Ali Bozer, “Talep giderek artıyor. Her sarsıntı olduğunda talepte de artış oluyor” dedi.
İstanbul’un akabinde farklı vilayetlerde meydana gelen sarsıntılar, hasarları yüzde 80 oranında azaltan sistem olarak bilinen sismik izolatörlere ilgiyi arttırdı. Eskişehir Teknik Üniversitesi Sismik İzolatör Test Merkezi ise yapıda uygun görülen katlara, kolonlara ve betonarme perdelerin altlarına yerleştirilip zelzelenin tesirini azaltan izolatörlerin test edildiği Türkiye’deki tek bağımsız merkez olarak dikkat çekiyor. Merkezde yerli ve yabancı firmalar tarafından üretilen izolatör prototiplerinin, sarsıntı sırasında binaya ziyan verecek olan farklı şiddetlerdeki kuvvetlerle test edilerek sağlamlığı denetim ediliyor. Türkiye’de yaşanan her sarsıntı ise sismik izolatörlere ilgiyi arttırırken, sistemin tek test edildiği merkezde de yoğunluğu arttırıyor. Test merkezinin sorumlusu olan Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Mekanik Anabilim Kolu Üyesi Doç. Dr. Ali Bozer, merkezin Türkiye’de tek, dünyada ise birinci 5 ortasında yer aldığını söyledi. Sarsıntı izolatörünün, sarsıntı gücünü yapıya aktarılmasını engelleyen, zelzelesi binadan yalıtan bir sistem olduğunu belirten Doç. Dr. Bozer, “Deprem dediğimiz şey bir deplasman hareketidir. Bu da o deplasman oluştuğu vakit tesirlerin yapıya aktarılmasını olabildiğince azaltmaya çalışan bir sistemdir. Bunlar, yerde uygulanacak olan yapılarda tasarımı yapılan aygıtlar, bu dizaynlar yapılırken kullanılan birtakım parametrik bedelleri var. Bu parametrik kıymetlerin üretilmiş aygıt tarafından sağlanıp, sağlanmadığının testini yapıyoruz. Bunu yaparken hem topraktaki mümkün sarsıntının yatay kuvvetini hem de üzerindeki binanın düşey yüklerini burada olabildiğince benzeştirmeye çalışıyoruz. Kapasite olarak düşeyde bin 500 ton, yatayda ise 200 tona kadar çıkabiliyoruz” dedi.
‘KONUTLARDA TALEP BAŞLADI’
Sağlık Bakanlığı’nın kurduğu belirli bir yatak kapasitesi üzerindeki tüm hastanelerde sismik izolatörün yasal olarak zarurî kullanıldığını anlatan Doç. Dr. Bozer, “Belli bir yatak kapasitesinin üzerindeki hastanelerde sismik izolatörlerin kullanılması mecburî, hasebiyle yurt içinde en çok Sağlık Bakanlığı talepçi oluyor. Konutlarda da talebin başladığını söyleyebiliriz. Bilhassa de 2023 yılındaki Kahramanmaraş sarsıntılarından sonra oradaki taleplerde artış olduğunu söyleyebiliriz. Bu âlâ bir şey zira zelzeleden sonra bilhassa Kahramanmaraş bölgesinde şunu gördük; birçok konut performans düzeyi olan can güvenliği performans düzeyini sağlamasına karşın yani içinden canlı olarak çıkabilmeyi sağlamasına karşın binanın aldığı hasarlar sonucunda yıkılıp, tekrar yapılmak zorunda kaldı. Bunun ekonomik kaybı nitekim çok büyük. Haliyle o konutlarda bu aygıtlar olsaydı biz hala o binaları kullanıyor olmak durumunda kalabilirdik, o manada ben kıymetli olduğunu düşünüyorum. Konut tarafında da biraz daha yaygınlaşmasının bedelli olduğunu düşünüyorum. Yurt dışında Güney Amerika ülkelerinden talep var ve Tayvan, Meksika, Peru ve Şili üzere ülkelerden talep olduğunu söyleyebiliriz” diye konuştu.
‘BU AYGITLARI KOYDUĞUNUZDA ZELZELESİ ÇOK AZ HİSSEDİYOR OLACAKSINIZ’
Sismik izolatör maliyetlerinin çok katlı binalar için neredeyse yüzde 5 ve 10 ortasında değişen sayılarda yapılabildiğini anlatan Doç. Dr. Ali Bozer, şunları söyledi: “Bu sistem bitmiş bir bina maliyetinin yüzde 5-10 düzeylerini aşmıyor. Bence az bir maliyet artışıyla çok daha inançlı çok daha sarsıntı korkusu olmadan yaşayacağımız mahallelere kavuşabiliriz. Her sarsıntı olduğunda bir kaygı doğal olarak meydana geliyor. Sarsıntı olduktan sonra o zelzelenin kaygısının bile yaşanmaması gerek zira çok büyük titreşimler yaşanıyor. Onun yarattığı birtakım travmatik durumlar var. Bu aygıtları koyduğunuz vakit zelzelesi çok az hissediyor olacaksınız. Münasebetiyle inançlı bir yerde yaşıyor olacaksınız. Bu olağan ki bu tarafa olan talebi arttıracaktır. Bu tecrübeyle alakalı bir durum. Beşerler sistem nasıl çalışıyor, nasıl devreye alınıyor çok fazla bilmiyor. Bunlar yaygınlaştıkça talep de artacaktır. Aslında biz bunu görüyoruz talep giderek artıyor. Zelzeleyle bağlantılı doğal ki her sarsıntı olduğunda o talepte de biraz artış oluyor.”
