TCMB Başkanı Fatih Karahan: Üst kupür çıkarmadıkça kayıt dışılık azalıyor

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonuna, TCMB Kanunu yeterince Bankanın faaliyetlerine ait sunum yaptı.

Karahan bu kısımda, talep göstergelerini yakından takip ettiklerini ve talep şartlarındaki gelişmelerin dezenflasyon sürecini olumsuz etkilemesi durumunda tedbir alacaklarını belirterek, “Dezenflasyon sürecinin devamına yönelik kararlılığımızı korurken, likidite şartlarını yakından izlemeyi ve likidite idaresi araçlarını tesirli biçimde kullanmayı sürdüreceğiz.” bildirisi verdi.

FATİH KARAMAN, GÜNDEMDEKİ SORULARI YANITLADI

Sunumun akabinde soruları yanıtlayan Karahan’ın açıklamaları gündeme ışık tuttu. Bu kısımda “Üst kupür çıkarmadıkça kayıt dışılık azalıyor.” diyen Karahan’ın öne çıkan başka cevapları şöyle oldu:

Rezervdeki erime bitti, hatta karşıt taraflı hareket başladı. Piyasadaki oynaklığı denetim altına aldık. 2025 sonu için belirlediğimiz varsayım ve belirsizlik aralığı beklentilerle uyumlu. İstihdama ait mikro bilgileri inceliyoruz. Enflasyonun nedeni minimum fiyattır üzere bir beyanımız olmadı.

PARASAL SIKILIK

Genel kıymetlendirme yaparak kelamlarına başlayan Karahan, merkez bankalarının tüm dünyada teknik seviyede çalışan, tabiatı gereği “sıkıcı” olması gereken kurumlar olduğunu söyledi. Kararlarını her şeyden evvel fiyat istikrarına ulaşacak formda aldıklarını lisana getiren Karahan, “Dezenflasyon için talep ve beklenti idaresi yaparak dezenflasyonu patikamızla uyumlu bir halde tesis edecek nakdî sıkılığı sağlıyoruz. Bu sıkılığın tesirlerini de finansal şartlar üzerinden sağlıklı işleyen bir finansal sistem üzerinden yakından izliyoruz.” diye konuştu.

“RİSKLERİ HESABA KATIYORUZ”

Karahan, enflasyonun yüzde 75’ten tek haneye inmesinin bir yıl içinde mümkün olmadığını lisana getirerek, maliyetsiz “türbülans” olmadığını söyledi. Misyonlarının bu maliyeti en aza indirgemek ve bu durumlarda piyasalara itimat vermek, piyasaları sakinleştirmek olduğunu vurgulayan Karahan, şöyle devam etti:

Hamlelerimizi yaparken elimizdeki tüm para siyaseti araçlarını en faal biçimde kullanmaya çaba ediyoruz. Hem anlık hem de geleceğe yönelik tüm riskleri hesaba katıyoruz. Son periyotta de piyasalarda yaşanan çalkantı durumunda da yaptığımız aslında tam olarak budur. Prensipler doğrultusunda bütün araçlarımızı yanlışsız vakitte ve ölçüde kullanarak yaşanan çalkantının makrofinansal istikrarı bozmasına müsaade vermedik. Piyasayla uyumlu ve proaktif bir yaklaşım benimsedik. Bu yaklaşımımız sayesinde enflasyon görünümünde önemli bozulma yaşanmadı.

“REZERVDEKİ ERİME BİTTİ, HATTA KARŞIT TARAFLI HAREKET BAŞLADI”

Döviz kurunun düzeyine yönelik rastgele bir maksatları olmadığına işaret eden Karahan, kur siyasetini döviz kurundaki çok oynaklığı engelleyecek halde belirlediklerini söyledi.

Karahan, milletvekillerinin rezervlere ait sorularına ise şu karşılığı verdi:

5-2 biten maçta ‘Maç nasıl geçti?’ denildiğinde 2 gol yedik demezsiniz. 5 gol attık, 2 gol yedik ve net olarak 3 farkla kazandık dersiniz. Eksi 60 milyardan müspet düzeylere geldiğimiz rezerv kelam konusu. Merkez Bankası olarak mümkün şoklara karşı gerekli döviz likiditesini bulundurmak hedefiyle rezerv tutuyoruz. Son periyotta de belirli bir ölçü azalma kelam konusu. Önümüzdeki periyotta piyasa şartları el verdiğince rezerv biriktirmemiz gerektiğini düşünüyoruz. Bunu yaparken de transfer sistemini ve likidite şartlarının olumsuz etkilenmemesine dikkat edeceğiz. Birkaç günlük dataya baktığımızda rezervdeki erimenin bittiğini hatta aykırı taraflı hareketin başladığını görüyoruz.

“PİYASADAKİ OYNAKLIĞI DENETİM ALTINA ALDIK”

Karahan, martta piyasalarda yaşanan oynaklık sonrasında attıkları adımlara değinerek, “Yurt dışı bankaların Türk bankalarıyla yapabilecekleri süreç limitleri var. Bunlar bizim dışımızda koyulmuş limitler. Bu limitler kısa müddette dolunca ani yükseliş yaşandı. Bunu takip eden birkaç günde de tekrar yüksek döviz talebi seyretti lakin bizim aldığımız tedbirler sayesinde 19 Mart’takine emsal bir hareket yaşanmadı. Piyasadaki oynaklığı denetim altına aldık.” değerlendirmesinde bulundu.

“POLİTİKA FAİZİ ADIMLARI ENFLASYON ODAKLI”

Aşırı oynaklık gözlenen piyasa şartlarında oynaklığı düşüren müdahalelere devam edeceklerini söz eden Karahan, bundan sonra da siyaset faizindeki adımları enflasyon odaklı atacaklarını söyledi.

“2025 SONU İÇİN BELİRLEDİĞİMİZ VARSAYIM VE BELİRSİZLİK ARALIĞI BEKLENTİLERLE UYUMLU”

Enflasyondaki gelişmelerle ilgili soruları da yanıtlayan Karahan, son 2 yılda hem Merkez Bankasının hem de Hazine ve Maliye Bakanlığının aldığı tedbirler olmasaydı enflasyonun çok daha yüksek düzeylere geleceğini, rezerv konusunda çok farklı noktalarda olunacağını kaydetti.

Karahan, enflasyon iddialarının güncellenmesine de değinerek, “2025 yılı sonu için belirlediğimiz kestirim ve belirsizlik aralığı beklentilerle şu anda uyumlu. Her enflasyon raporu öncesinde bir ortaya geliyoruz. Bütün yeni bilgi akışını kıymetlendiriyoruz. Şimdiki kıymetlendirme, mevcut bilgiler prestijiyle önemli bir bozulma olmadığını kıymetlendiriyoruz.” tabirlerini kullandı.

Enflasyon varsayım bandının geniş olmasına ait soruya Karahan, enflasyon beklentilerindeki değişiklikler, global belirsizlikler ve petrol fiyatlarındaki hareketlerin enflasyonda geniş bir kestirim aralığına neden olduğunu anlattı.

“İSTİHDAMA AİT MİKRO BİLGİLERİ İNCELİYORUZ”

İstihdama ait mikro dataları de incelediklerini anlatan Karahan, şu değerlendirmelerde bulundu:

İşten ayrılan insanların ne yaptığına bakıyoruz. İşsiz mi kalıyorlar? Yoksa öteki yerde iş mi buluyorlar? İşten ayrılanların değerli kısmının endüstride, daha katma kıymeti yüksek ve teknoloji ağır bölümlerde ya da hizmet bölümünde daha katma kıymetli işlerde çalışmaya başladığını görüyoruz. Kısa vadede bu istihdam üzerinde risk oluştursa da orta vadede ülkemizin kırılganlığını azaltıcı bir öge olarak değerlendiriyorum.

İŞSİZLİK

Farklı bir iş istediğini söyleyen beşerler atıl iş gücünde sayılıyor. Bu geniş kapsama nazaran işsiz sayılıyor. Bunların esasen yüzde 60’ı tam vakitli işte çalışıyor. Bu da aslında salgın periyodunda ortaya çıkan ve yaygınlaşan çalışma şartlarını değiştirme isteğinin bir yansıması. Esnek çalışma modelleri de buna imkan veriyor.

“ENFLASYONUN NEDENİ TABAN FİYATTIR ÜZERE BİR BEYANIMIZ OLMADI”

Ücretlerin enflasyona neden olduğuna ait soruya Karahan, “Enflasyonun nedeni minimum fiyattır üzere bir beyanımız olmadı. Bu bir gazete haberine dayanan bir yorum. O vakit da gerçek değildi, artık de gerçek değil. Gerçek olan şu yüksek enflasyondan ötürü fiyatlar eriyor. Bizim yapmamız gereken enflasyonu kalıcı olarak düşürmek. Bunu başardığımızda alım gücünde kalıcı düzelme olacağını kıymetlendiriyoruz.” dedi.

MERKEZ BANKASI’NIN ZARARI

Merkez Bankası’nın ziyanını faaliyet raporlarında açıkladıklarına işaret eden Karahan, “Bu periyot ziyanımız 700 milyar lira. Bu yıl geçen yıldan farklı. Bu yılki ana öge faiz masraflarındaki artış.” tabirlerini kullandı.

“2024’TE ALTIN SATIŞI YAPMADIK”

Yurt içi ya da yurt dışında 2024’te altın satışı yapmadıklarını bildiren Karahan, “Bunu faaliyet raporumuzda görebilirsiniz. TCMB sahipliğindeki altın ölçüsü 50 ton arttı. Artık neden bu türlü bir azalma haberi kelam konusu? Zira bizim likidite idaresi maksadıyla daha evvel yaptığımız swaplar vardı. Bunları geçen sene kapattık. Bu nedenle emanet tuttuğumuz altın 65 ton azaldı. 15 ton azalmış üzere gözüküyor fakat aslında sahipliğimizdeki altın 508,9 ton ve geçen seneye nazaran 50 ton artmış durumda.” şeklinde konuştu.

“ÜST KUPÜR ÇIKARMADIKÇA KAYIT DIŞILIK AZALIYOR”

Nakit dışı ödeme araçlarının kullanımıyla ilgili değerlendirmeleri olduğunu belirten Karahan, “Üst kupür çıkarmadıkça kayıt dışılık azalıyor. Bunu da dikkate alıyoruz.” dedi.

Karahan, tüm dalların enflasyon beklentilerini yakından takip ettiklerine dikkati çekerek, hane halkının daha çok enflasyon gerçekleşmelerinden etkilendiğini ve makul eserlere odaklandığını anlattı.

HANE HALKI ENFLASYON BEKLENTİSİ

Kira, besin üzere enflasyonların manşete kıyasla yüksek kaldıkça hane halkı beklentilerinin yüksek seyrettiğini belirten Karahan, “Burada besinde geçen seneye nazaran önemli güzelleşme kelam konusu. Geçen sene manşet enflasyonun üstünde seyreden besin enflasyonu bu sene genel olarak altında geliyor.” dedi.

ZİRAİ DONUN ENFLASYONA ETKİSİ

Karahan, zirai donun enflasyona tesirinin ise 0,4 puan kadar olabileceğini kelamlarına ekledi.