TCMB Başkanı Karahan, TBMM Plan Bütçe Komisyonu’nda konuştu
TCMB Başkanı Karahan, TBMM Plan Bütçe Komisyonu’nda konuştu
TCMB Başkanı Karahan:
“Dezenflasyon süreci devam ediyor, enflasyonun ana eğilimi geriledi”
“Tüm büyük ekonomilere dair büyüme beklentilerinin gerilediğini görüyoruz”
“2024 yılının son çeyreğinde iktisadi faaliyet toparlanma kaydetti”
“Ocak ve şubat aylarında, perakende satış hacim endeksi artış kaydetti”
“Cari süreçler hesabında bariz bir güzelleşme gerçekleşti”
“Beklentiler, dezenflasyon süreci açısından risk ögesi olmaya devam etmekte”
“Brüt rezervler 17 milyar dolar artış gösterirken, swap hariç net döviz durumumuz 81 milyar dolar iyileşti”
ANKARA – Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan, “2024 yılı haziran ayından bu yana dezenflasyon süreci devam ediyor. Geldiğimiz noktada enflasyonun ana eğilimi geriledi. Hizmet enflasyonundaki düşüş barizleşti, mal enflasyonu da düşük düzeylerde seyrediyor” dedi.
TCMB Lideri Fatih Karahan, AK Parti Samsun Milletvekili Mehmet Muş Başkanlığında toplanan TBMM Plan Bütçe Kurulu’nu bilgilendirme emeliyle sunum gerçekleştirdi. Karahan sunumunda, global gelişmeler, Türkiye iktisadı, enflasyon ve para siyaseti çerçevesinde Merkez Bankası’nın uyguladığı siyasetler ve faaliyetlerine ait bilgilendirmelerde bulundu.
“Dezenflasyon süreci devam ediyor, enflasyonun ana eğilimi geriledi”
Karahan, konuşmasında dezenflasyon sürecinin devam ettiğini vurgulayarak, “2024 yılı haziran ayından bu yana dezenflasyon süreci devam ediyor. Geldiğimiz noktada enflasyonun ana eğilimi geriledi. Hizmet enflasyonundaki düşüş barizleşti, mal enflasyonu da düşük düzeylerde seyrediyor. Uyguladığımız siyasetler sonucunda talepte oluşan dengelenme, enflasyondaki düşüşe katkı verdi. Enflasyon beklentileri gerileme eğilimine girdi. Mart ayında finansal piyasalarda yaşanan hareketlilik karşısında proaktif bir biçimde gerekli önlemleri aldık. Önümüzdeki devirde de para siyasetindeki kararlı duruşumuzu sürdürerek, dezenflasyonun devamını sağlayacak formda hareket edeceğiz” açıklamasında bulundu.
Karahan, 2 Nisan ABD tarafından geniş kapsamlı bir gümrük vergisi paketi açıkladığını hatırlatarak, bu gelişmenin global ticaret dinamiklerini derinden etkileyebileceğini ve gelişmekte olan ülkelerin ekonomik datalarına birinci andan itibaren yansımaya başladığını kaydetti.
Son devirdeki tarife kararlarının kıymetli bir kısmının ertelenmesine karşın, global ticaret ve ekonomi siyasetlerine dair belirsizliklerin yüksek düzeylerde olduğunu bildiren Karahan, bu belirsizliklerin global büyüme üzerinde aşağı istikametli riskleri artırdığını ve enflasyon üzerinde de ülkeden ülkeye de değişkenlik gösterdiğini belirtti.
“Tüm büyük ekonomilere dair büyüme beklentilerinin gerilediğini görüyoruz”
Küresel ticarete dair açıklanan müdafaacı tedbirlerin büyük iktisatların büyüme beklentilerinin bozulmasına neden olduğunu söz eden Karahan, “ABD başta olmak üzere tüm büyük ekonomilere dair büyüme beklentilerinin gerilediğini görüyoruz. Bu durum, ülkemizin dış talebine dair beklentileri de olumsuz etkiledi. Örneğin, en değerli dış ticaret ortaklarımızdan Almanya’nın 2025 yılı büyüme varsayımı Ekim ayında yüzde 0,8 olan düzeyinden nisan ayında 0’a güncellendi” diye konuştu.
“Enerji emtia fiyatları son periyotta bariz seviyede gerileme gösterdi”
Küresel büyümedeki zayıflama beklentisiyle güç emtia fiyatlarında da yakın periyotta bariz düşüşler gözlemlediklerini lisana getiren Karahan, “Enerji dışı emtia fiyatları keskin bir düşüşten sonra kıymetli metal fiyatları kaynaklı olarak yükseldi. Global talep görünümü, jeopolitik riskler ve arz istikametli faktörlerin emtia fiyatları üzerinde belirleyici olmaya devam edeceğini düşünüyoruz” tabirlerine yer verdi.
“Gelişmiş ülkeler için cari yıl enflasyon beklentisinin bir ölçü yükseldiğini görüyoruz”
Son gelişmelerin enflasyon beklentileri üzerindeki tesirlerinin ülkeden ülkeye farklılık gösterdiğinin altını çizen Karahan, “Özellikle gelişmiş ülkeler için cari yıl enflasyon beklentisinin yılbaşına kıyasla bir ölçü yükseldiğini görüyoruz. Müdafaacı eğilimlerin artmasıyla global enflasyondaki düşüşün yavaşlaması bekleniyor. Tarifelerin büyüme ve istihdam üzerindeki tesirlerine bağlı olarak, enflasyon büyüme görünümünün eşanlı bozulduğu ekonomilerde siyaset ödünleşmesinin artabileceğini kıymetlendiriyoruz. Global piyasalarda, tarife adımları sonrası daha fazla faiz indirimi fiyatlanıyor. Bununla birlikte, merkez bankaları siyaset irtibatlarında, indirim süreçlerini temkinli sürdüreceklerini vurgulamaya devam ediyor” değerlendirmesinde bulundu.
“2024 yılının son çeyreğinde iktisadi faaliyet toparlanma kaydetti”
Yurt içi makroekonomik gelişmelere ait Merkez Bankası’nın tespitlerini de paylaşan Karahan, “2024 yılının son çeyreğinde iktisadi faaliyet toparlanma kaydetti. Bu devirde, kampanyalar ve öne çekilen taleple, hanehalkının mal talebi güçlü seyretti. Böylelikle, özel tüketim çeyreklik olarak arttı. Yıl geneline baktığımızda ise yurt içi talebin büyümeye katkısı besbelli düşerken, net ihracatın müspet katkısı ön plana çıktı” formunda konuştu.
“Ocak ve şubat aylarında, perakende satış hacim endeksi artış kaydetti”
Karahan, 2024 yılının ikinci ve üçüncü çeyreklerinde gerileyen sanayi üretimi, yılın son çeyreğinde tekrar artışa geçtiği bilgisini de paylaşarak, 2025 yılı şubat ayı prestijiyle ise çeyreklik bazda yükselişini sürdürdüğümü kaydetti.
Karahan, hizmet üretim endeksinin de 2024 yılının son çeyreğinde ölçülü bir toparlanma gösterdikten sonra 2025 yılının birinci çeyreğinde artışını sürdürdüğü söyledi.
Mal talebine ait göstergelerin, yurt içi talebinin ölçülü seyretmekle birlikte bir ölçü dirençli olduğunu gösterdiğini vurgulayan Karahan, “Ocak ve şubat aylarında, perakende satış hacim endeksi artış kaydetti. Öte yandan, kartla yapılan gerçek harcamalar daha zayıf bir görünüme işaret ediyor. Bilhassa, hizmet bölümlerinde yapılan harcamaların ölçülü seyrettiğini görüyoruz. Bu noktada, talep göstergelerini yakından takip ettiğimizi ve talep şartlarındaki gelişmelerin dezenflasyon sürecini olumsuz etkilemesi durumunda, gerekli tedbirleri alacağımızı vurgulamak isterim” açıklamasında bulundu.
“Cari süreçler hesabında besbelli bir düzgünleşme gerçekleşti”
Cari açıktaki seyrin de olumlu bir süreçten geçtiğini aktaran Karahan, “İç talepteki daha istikrarlı seyir ile uyumlu olarak cari süreçler hesabında bariz bir düzgünleşme gerçekleşti. 2024 yılının son çeyreğinde, cari açığın ulusal gelire oranı yüzde 0,8 düzeyine geriledi. Yakın devir dataları ise 2025 yılında cari süreçler açığında bir ölçü artışa işaret ediyor. Cari dengeyi 2025 yılında etkileyebilecek faktörlere baktığımızda, global ticarete ait belirsizlikler ve ihracat kaynaklı aşağı taraflı riskler öne çıkıyor. Tüketim malları ithalatında ise son periyotta yüksek bir seyir gözlemledik. Bunlara karşın, 2025 yılında da cari açığın ulusal gelire oranının, 2024 yılından yüksek olmakla birlikte, uzun devir ortalamalarının altında kalmasını bekliyoruz” dedi.
“Zayıf dış talebe karşın ihracatta pazar hissesi artmaktadır”
Dış ticaret eğilimlerine ait de konuşan Karahan, Türkiye’nin pazar hissesinin arttığını lisana getirerek, şu tabirlere yer verdi:
Dış ticaret eğilimlerine daha yakından baktığımızda, geçmiş devir ortalamalarına nazaran zayıf seyreden dış talebe karşın ihracatın ölçülü bir artışla gücünü koruduğunu görüyoruz. Hakikaten, Avrupa Birliği’nin mal ithalatındaki zayıf seyre rağmen Türkiye’nin ihracat hissesini artırmış olması, ihracatçıların genel olarak rekabetçilik seviyelerini koruduğuna işaret ediyor. Yakın devir gelişmeleri açısından ise global ticarette belirsizlik hala sürmekte. ABD tarafından nisan ayı başında açıklanan kapsamlı ek gümrük tarifeleri, Çin dışındaki ülkeler için bir müddetliğine askıya alındı. Bu tarifelerin sonradan ne halde uygulanacağı şimdi netlik kazanmadı. Lakin Türkiye’ye uygulanacak ek gümrük tarifelerinin öbür ülkelere nazaran daha düşük oranda olması durumunda ülkemizin ABD ile olan ticaretinde daha rekabetçi hale geleceğini ve pazar hissesini artırabileceğini düşünüyoruz.”
“Ana eğilim ocak ayındaki artışın akabinde, şubat-mart periyodunda değerli bir yavaşlama gösterdi”
Karahan, enflasyon görünümüne ait Merkez Bankası’nın değerlendirmelerini paylaşarak, 2024 yılının haziran ayında başlayan dezenflasyon sürecinin hala devam ettiğini kaydetti.
Enflasyondaki gidişatı daha sağlıklı görebilmek hedefiyle oluşturdukları ana eğilim göstergelerini de yakından takip ettiklerini belirten Karahan, “Bu göstergeleri oluştururken enflasyonu süreksiz şoklardan, mevsimsel tesirlerden ve dalgalanmalardan arındırıyoruz. Ana eğilim ocak ayındaki artışın akabinde, şubat-mart periyodunda değerli bir yavaşlama gösterdi. Nisan ayında ise finansal piyasalardaki gelişmelerin tesiriyle ana eğilimde kendi hesaplamalarımıza nazaran bir yükseliş izledik. Bununla birlikte gerek kullandığımız altı göstergenin ortalaması gerekse kestirim performansı görece uygun olan medyan enflasyona baktığımızda, bu göstergeler yıllıklandırılmış enflasyonun yüzde 30’un biraz üzerinde olduğunu ima ediyor. Bu da bize dezenflasyonun süreceğini gösteriyor” diye kaydetti.
“Mal enflasyonundan sonra hizmet enflasyonundaki düşüş de belirginleşmekte”
Tüketici fiyat gelişmelerine alt kümeler bazında bakıldığında, mal enflasyonunun görece düşük seyrettiğini söyleyen Karahan, kelamlarına şu halde devam etti:
“Temel mal enflasyonu, yılın birinci üç ayındaki ölçülü seyirle birlikte, yıllık bazda yüzde 20 düzeyine geriledi. Finansal şartlara hassaslığı yüksek olan sağlam tüketim mallarında ise yüzde 19 düzeyinde bir enflasyon kelam konusu. Mallara kıyasla kademeli bir biçimde gerçekleşse de hizmet kesiminde de yavaşlama eğilimi görüyoruz. Son bir senede hizmetler kesimindeki enflasyon 40 puandan daha fazla bir düşüş gösterdi. Yıllık olarak baktığımızda düşüş eğilimini sürdüren besin fiyatları, mart ayında ramazan ayının da tesiriyle yükselmesinin akabinde nisan ayında daha ölçülü bir artış kaydetti. Lakin, geçtiğimiz ay yurt genelinde gerçekleşen zirai don hadisesi önümüzdeki devir için, başta meyve olmak üzere, işlenmemiş besin fiyatları üzerinde üst istikametli riskleri artırdı.”
“Beklentiler, dezenflasyon süreci açısından risk ögesi olmaya devam etmekte”
Dezenflasyon sürecinde enflasyon beklentileri ve firmaların fiyatlama davranışlarının büyük kıymet arz ettiğini kaydeden Karahan, “Alınan siyaset önlemleri ve manşet enflasyondaki düşüşü takiben enflasyon beklentileri sektörel farklılık göstermekle birlikte gerileme eğilimine girdi. Son devirde finansal piyasalarda yaşanan gelişmelerin tesiriyle ise nisan ayında enflasyon beklentilerindeki düzgünleşme duraksadı. Enflasyon beklentileri dezenflasyon patikamızın üzerinde seyretmeye devam ediyor. Bu görünüm para siyasetindeki sıkı ve kararlı duruşumuzu muhafazayı gerekli kılıyor” dedi.
“Mart ayının ikinci yarısında finansal piyasalarda paha kayıpları ve oynaklıklar gördük”
Son devir Merkez Bankası’nın piyasa gelişmeleri ve para siyaseti duruşu hakkında bilgi veren Karahan, “Belirsizliklerin arttığı bir ortamda riskten kaçınmanın bir sonucu olarak mart ayının ikinci yarısında finansal piyasalarda paha kayıpları ve oynaklıklar gördük. Bu durumun makroekonomik görünümü bozmaması için süratli bir biçimde gerekli tedbirleri aldık. Böylelikle çok oynaklık sergileyen göstergelerdeki artış daha sonlu kaldı. 2 Nisan tarihinde açıklanan ek gümrük tarifelerinin beklentilerin çok üzerinde olması, global piyasalarda oynaklığı ve satış baskılarını artırdı. Bu hareket ülkemizi en çok risk priminde gözlenen artış üzerinden etkiledi. 9 Nisan tarihinde Çin’e uygulananlar dışında kalan ek tarifelerin 3 ay müddetle ertelenmesiyle birlikte piyasalarda olumlu fiyatlamalar gerçekleşti” tabirlerini kullandı.
“Söz konusu adımları üç başlıkta ele alabiliriz. Bunlar, TL’nin fonlama maliyetlerini artırıcı adımlar, likidite adımları ve döviz talebini sınırlayıcı adımlardır. Fonlama maliyeti ile başlamak gerekirse, öncelikle 20 Mart tarihinde bir orta toplantı düzenledik. Bu toplantıda, oynaklığın süreksiz olabileceğini kıymetlendirerek siyaset faizini artırmak yerine Merkez Bankası gecelik borç verme faiz oranını yüzde 44’ten 46’ya yükselttik. Bir hafta vadeli repo ihalelerine ise bir müddetliğine orta verdik. 2 Nisan sonrası global finansal piyasalarda artan oynaklığın, enflasyon görünümünde kalıcı riskler oluşturabileceğini öngörerek 17 Nisan toplantısında siyaset faizini yüzde 42,5’ten 46’ya yükselttik. Ayrıyeten, Merkez Bankası gecelik vadeli borç verme faiz oranını yüzde 46’dan 49’a, borçlanma faiz oranını ise yüzde 41’den 44,5’e yükselttik. Bunun yanı sıra, 20 Mart’ta orta verilen bir hafta vadeli repo ihalelerine tekrar başlanmasına karar verdik. Likidite idaresi adımlarına gelecek olursak, bu kapsamda TL depo ihalelerinin vadelerini uzattık. Ayrıyeten, likidite araçlarımızın çeşitliliğini artırarak kısa vadeli likidite senetleri ihraç etmeye başladık. Son olarak döviz talebini sınırlamaya yönelik attığımız adımlar geliyor. Bu çerçevede, TCMB nezdinde TL uzlaşmalı vadeli döviz satım süreçlerine başladık. Bu süreçler ileri tarihte yabancı para cinsinden süreç yapacak firmaların kur riskinden korunmalarını sağlıyor.”
Finansal şartlarda, bileşik bazda mevduat ve ticari kredi faizlerinin yüzde 57, tüketici kredisi faizlerinin ise yüzde 67 civarında oluştuğunu söyleyen Karahan, para siyaseti duruşlarıyla ve makroihtiyati çerçeve sayesinde mevduat faizlerinin düzeyinin, TL’ye geçişi ve tasarrufları desteklediğini açıkladı. Kredi gelişmelerinde ise tüketici kredilerinin aralık ayında dönemsel faktörlerin de tesiriyle bir ölçü ivmelendiğini söyleyen Karahan, tüketici kredisi büyümesinin ocak ayından sonra tekrar ölçülü bir seyre döndüğünü bildirdi.
Ticari tarafta TL kredi büyümesinin, aylık büyüme hudutları ve kredi talebiyle uyumlu olduğunu belirten Karahan, “Devam eden güçlü yabancı para kredi talebi nedeniyle bu kredilerdeki aylık büyüme sonunu, mart ayında yüzde 0,5 düzeyine indirdik ve istisnaların kapsamını daralttık. Bu değişiklik sonrasında yabancı para kredilerdeki büyüme, maksatlarla uyumlu bir patikada seyretmekte” dedi.
Mevduat tarafındaysa, KKM hesaplarının toplamı 2023 ağustos ayında 140 milyardoların üzerine yükseldiğini hatırlatan Karahan, Mevcut durumda bakiye 19 milyar dolara gerilediğini anımsattı.
“Portföy tercihlerinde dövize yönelim sonlu oldu”
Karahan, KKM bakiyesindeki azalışın, finansal istikrar üzerinde risk oluşturmadan ve Türk lirası cinsi mevduatı önceleyerek sağlandığını bildirerek, şunları söyledi:
“Son 12 ayda vadesi dolan KKM hesaplarından dövize geçiş oranı, yüzde 13,8 düzeyinde kaldı. KKM bakiyesinin azalması Türk lirası mevduat hissesini artırarak nakdî transfer düzeneğini güçlendiriyor ve merkez bankası bilançosu üzerindeki riskleri azaltıyor. Son devirde görülen finansal oynaklıkların sistemdeki toplam TL hissesi üzerinde tesiri de hudutlu oldu. Gerçekten Türk lirası mevduatın hissesi yüzde 58 ile tarihî ortalamasına yakın bir düzeyde ilerlerken, yatırım fonlarını da dahil ettiğimizde görünüm değişmemekte.”
“Brüt rezervler 17 milyar dolar artış gösterirken, swap hariç net döviz durumumuz 81 milyar dolar iyileşti”
Yurt içi ve yurt dışı yerleşiklerin Türk lirasına olan itimadının artması rezervlere olumlu yansıdığının altını çizen Karahan, “Son periyot mahallî ve milletlerarası gelişmelerin bilhassa yurt dışı kaynaklı döviz talebinde artışa sebep olduğu görülüyor. 22 Mart 2024’te 124 milyar dolar düzeyinde olan brüt rezervler 14 Mart 2025’te 171 milyar dolara yükselmiş olup 25 Nisan 2025 tarihinde 141 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Swap hariç net rezerv ise 22 Mart 2024’ten 14 Mart 2025 tarihine kadar -65 milyar dolardan 66 milyar dolara yükselirken, 25 Nisan’da 17 milyar dolar olarak kaydedildi. Sonuç olarak, 22 Mart 2024 ile 25 Nisan 2025 tarihleri ortasında, brüt rezervler 17 milyar dolar artış gösterirken, swap hariç net döviz durumumuz 81 milyar dolar iyileşti” sözlerinde bulundu.
“Enflasyonu, belirlediğimiz orta amaçlarla uyumlu olacak biçimde düşürmek için kararlılıkla çalışacağız”
Finansal piyasalarda oynaklıkların ve global belirsizliklerin yüksek olduğu bir devirden geçtiklerinin altını çizen Karahan, kelamlarını şu halde sürdürdü:
Kısa vadede, enflasyon üzerinde kur gelişmeleri ve besin fiyatları kaynaklı üst istikametli bir baskı da kelam konusu. Bunun yanında enflasyon görünümü üzerinde aşağı istikametli tesirler de bulunmakta. Emtia fiyatları daha ölçülü seyrederek dezenflasyona katkı sağlıyor. Yurt dışı talep zayıflıyor. Para siyasetinde aldığımız tedbirler sayesinde yurt içi talep de zayıflamakta. Öbür taraftan, belirsizliklerin geçmiş periyoda nazaran daha yüksek olduğunu da göz önünde bulundurarak ihtiyatlı ve sıkı bir para siyaseti duruşu sergiliyoruz. Sıkı para siyaseti duruşumuz enflasyonda kalıcı düşüş ve fiyat istikrarı sağlanana kadar da sürecek. Bir sefer daha vurgulamak isterim ki, fiyat istikrarı; sürdürülebilir büyüme ve toplumsal refah artışı için ön şarttır. TCMB olarak dezenflasyon sürecinin devamını sağlayacak; enflasyonu, belirlediğimiz orta gayelerle uyumlu olacak halde düşürmek için kararlılıkla çalışmalarımızı sürdüreceğiz.”
TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu, TCMB Başkanı Fatih Karahan’ın konuşmasının akabinde milletvekillerinin sunumu ve soru-cevap kısmıyla devam etti.
