Tehlike çanları çalıyor: Türkiye Avrupa birincisi oldu
Prof. Dr. M. Emel Alphan, yaptığı açıklamada obezitenin uzun vadeli olumlu güç istikrarının sonucu olarak bedende yağ dokusunun çok artması ve yağların depolanmasıyla (esas olarak TG) oluşan kronik bir sıhhat sorunu olduğunu söyledi.
‘OBEZİTE, YALNIZCA ESTETİK BİR SORUN DEĞİL’
Obeziteye yalnızca estetik bir sorun olarak bakmanın yanlışsız olmadığını vurgulayan Prof. Dr. Alphan, “Çünkü obezite, diyabet, kalp-damar hastalığı, hipertansiyon ve kimi kanser tipleri için en değerli risk faktörlerinden birisidir. Dünya Sıhhat Örgütü’nün (DSÖ) bilgi tabanına nazaran; Avrupa’daki yetişkinlerde hipertansiyonun yüzde 55’inden, kalp hastalıklarının yüzde 35’inden, Tip 2 diyabetin yüzde 80’inden obezite sorumludur ve bunların her yıl 1 milyondan fazlası mevt ile sonuçlanmaktadır” dedi.
‘BKİ YÜKSELDİKÇE HASTALIK RİSKİ YÜKSELİYOR’
Obezite ile fazla kilolu olmanın birbirinden farklı olduğunu belirten Prof. Dr. Alphan, “Obezite ile fazla kilolu olmak tıpkı şey değildir. Obezitenin değerlendirilmesinde kullanılan Vücut Kütle İndeksi (BKİ) ismi verilen, insanların beden tartısının (kg), uzunluk uzunluğunun (m cinsinden) karesine (BKI=kg/m2) bölünmesiyle elde edilen bir bedeldir buna nazaran elde edilen sonuçlarla insanların tartıları kıymetlendirilir.
Aşağıdaki tabloda BKİ sınıflandırılması ve sıhhat açısından kıymetlendirilmesi verilmiştir. Buna nazaran hafif şişmanlık (kiloluluk), BKİ’nin 25-30 kg/m2 ortasında olmasıdır ve bu şahıslarda hastalık riski artmaya başlamış, BKİ 35 kg/2’nin üzerinde ise hastalık riski çok yükselmiştir” ikazında bulundu.
‘OBEZİTE, BEDENDEKİ YAĞLANMANIN ARTMASIDIR’
BKİ’nin kimi durumlarda da yüksek olabileceğini belirten Prof. Dr. Alphan, “BKİ’nin yüksek olması, her vakit obeziteyi göstermez. Unutulmamalıdır ki obezite bedendeki yağlanmanın artmasıdır. Tertipli spor yapanlarda ya da seçkin atletlerde kas dokusunun artışı nedeniyle BKİ yüksek çıkabilir lakin BKİ’nin yüksek çıkması atletlerin obez oldukları manasına gelmez ve aşağıdaki kıymetlendirme sportmenler için kullanılamaz” dedi.
‘BEL ETRAFINIZI KESİNLİKLE ÖLÇÜN’
Bel etrafı ölçümünün ehemmiyetini vurgulayan Prof. Dr. Alphan, “Bel etrafı ölçümü de hastalık riskinin değerli bir göstergesidir. Sağlıklı olabilmek için bel etrafının bayanlarda 88 cm’nin altında, erkeklerde ise 102 cm’nin altında olması gerekir” dedi.
‘OBEZİTE ORANINDA AVRUPA’DA BİRİNCİYİZ’
Türkiye’nin, obezite oranı açısından dünyada 17’nci sırada, Avrupa’da ise birinci sırada yer aldığını belirten Prof. Dr. Alphan, “2024 yılında Türkiye’de 15 yaş ve üzeri nüfusun yüzde 32,1’inin obez, yüzde 34,6’sının ise fazla kilolu olduğu, toplamda ise bu oranının yüzde 66,7 ye ulaştığını söylemek mümkün. Türkiye’de obeziteye ait hastalıklardan olan diyabet, koroner kalp hastalığı, felç ve kanserden 2,4 milyon kişinin etkilendiği Dünya Sıhhat Örgütü’nün-2024 raporunda belirtilmiştir” diye konuştu.
‘NEDEN BU KADAR KİLO ALIYORUZ’
Toplum geneline bakıldığında geçmiş nesillere nazaran daha kilolu olmamızın nedenlerine değinen Prof. Dr. M. Emel Alphan, hayat halindeki değişikliklere dikkat çekti.
Prof. Dr. Alphan, “Obezite, çok güç tüketimi, yetersiz güç harcaması (sedanter hayat üslubu, Bazal Metabolizmanın düşük olması yahut halk ortasındaki tarifiyle metabolizmanın yavaş olması) yahut her ikisinin neden olduğu uzun vadeli güç dengesizliği ile kişinin genleri ve etrafı ortasındaki kompleks etkileşimlerinin bir sonucu olarak gelişen kronik bir hastalıktır. Obezite, sedanter ömür usulü ve çok besin alımını destekleyen sosyo-kültürel etrafta gelişir” tabirlerini kullandı.
‘EV DIŞINDA YEMEK VE BÜYÜK PORSİYONLAR KİLO ALDIRIYOR’
Enerji alımının artması ve güç harcanmasının azalması ile dokularda yağ birikimi olduğunu söz eden Prof. Dr. Alphan, şunları söyledi:
“Enerji alımının artmasının nedenleri ortasında son yıllarda yaygın olan tüketilen çok yağlı ve yüksek güçlü fast-food şekli beslenme, konut dışında yemek yiyenlerde artış olması, şeker yerine fruktoz bazlı şekerlerin içeceklerde kullanılmasının artması, porsiyonların büyümesi ve ayrıyeten internetteki moda diyetlerin kullanılması ile birdenbire çok kilo vermeler ve yanlışlı diyetin bırakılması ile çok kilo alımının olması, beslenme ile ilgili yapılan yanlışlar olarak sayılabilir. Besinlerle çok güç tüketimi, otomobil kullanımının artması, yürüyen merdivenler ve asansörler nedeniyle fizikî aktivitenin yetersizliği ile birleşince obezite kaçınılmaz olarak artmaktadır.”
‘OBEZİTENİN ALTINDAKİ FAKTÖRLER DÜZGÜN TESPİT EDİLMELİ’
Obezitenin öteki nedenlerine de dikkat çeken Prof. Dr. M. Emel Alphan, “Obeziteyi yalnızca çok beslenme ve fizikî aktivitenin azalmasına bağlamak yanlışsız değildir. Obezitenin öbür nedenleri ortasında; genetik faktörler, hormonal nedenler, kimi hastalıklar, çevresel faktörler, ruhsal faktörler, çeşitli ilaçların kullanımı, uyku bozuklukları (vardiyalı çalışma), sosyo-ekonomik faktörler, birinciyim değişikliği üzere faktörler de sayılabilir. O yüzden öncelikle obeziteye neden olan altta yatan faktörün tespitinin yapılması ve ona nazaran tedavi edilmesi gereklidir. Obeziteye neden olan pek çok faktörün varlığından ötürü obezitenin tedavisi de epeyce zordur” dedi.
‘BİLİNÇLENDİRME VE HAYATA GEÇİRME ÖNEMLİ’
Obezitenin önlenmesinde ferdi ve toplumsal bilinçlenmenin değerini vurgulayan Prof. Dr. Alphan, şunları söyledi: “Obezitenin önlenebilmesi için bireylerin, bireyleri oluşturan ailenin ve hasebiyle bütün toplumun sağlıklı beslenme ve fizikî olarak hareketli olması için bilinçlendirilmesi, eğitilmesi ve hem sağlıklı beslenmenin hem de hareketli olmanın davranış biçimine dönüştürülmesi gerekir. Bunu başarmak çok zordur. Bütün toplumlarda obezite ile çaba programları vardır lakin obezite ile ilgili belirlenen maksada ulaşmanın nitekim çok güç olduğu çabucak hemen bütün toplumlarda giderek artan obezite prevalansından anlaşılmaktadır.”
‘SAĞLIKLI BESLENME VE HAYAT ÜSLUBU DEĞİŞİKLİĞİ ŞART’
Obezitede birinci tedavi yolunun sağlıklı beslenme ve fizikî olarak etkin olmayı da içeren hayat biçimi değişikliği olduğunu vurgulayan Prof. Dr. M. Emel Alphan, “Sağlıklı beslenme; az yağlı süt ve eserleri, yağsız et, balık, tavuk, yumurta ile kurubaklagiller ve az ölçülerde kabuklu kuruyemişleri de içeren, rafine olmayan tam tahıllardan ve günde 5-10 porsiyon zerzevat ve meyveden oluşan bir beslenme modelidir.
Doymuş yağ ve trans yağ içermeyen, az ölçüde bitkisel sıvı yağ (zeytinyağı ve başka bitkisel yağların karışımı) kullanılarak yemeklerin yapılması ve şeker ve şekerli besinler ile içeceklerin en az seviyede alınması ve su tüketiminin arttırılması da güç istikrarı ve obeziteye bağlı hastalık risklerini en aza indiren bir yaklaşım olacaktır. Bu üslup beslenme modelleri, tüm dünyada sağlıklı olduğu kabul edilmiş olan Akdeniz Diyeti, DASH Diyeti ile vejetaryen beslenmedir” diye konuştu.
‘POPÜLER DİYETLER HASTALIK RİSKİ OLUŞTURUYOR’
Popüler diyetler konusunda da ikazda bulunan Prof. Dr. M. Emel Alphan, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Zayıflamak gayesiyle tanınan diyetlere yönelmek (Aralıklı açlık diyetleri, Ketojenik diyet, Kan Kümesi diyetleri, Alkali diyet yahut tek besin diyetleri vb.) kısa vadede zayıflamayı sağlasa da bu cins diyetlerin uzun vadede uygulanabilirliği ve ömür uzunluğu sürdürülebilir olması mümkün olmadığı üzere birtakım hastalıkların oluşturma riskini arttırdıkları da bir gerçektir.”
