Topkapı Sarayı’ndaki haremler ziyarete açıldı

Harem’in hünkar dairesinde yan yana konumlanan “1. Ahmed ve 3. Ahmed Has Odaları”, kapsamlı bir onarım sürecinin akabinde yine ziyarete açıldı.

Milli Saraylar Lideri Dr. Yasin Yıldız, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Topkapı Sarayı’nın kalbi olan Harem Dairesi’ndeki iki odanın daha ziyaretçilerle buluşmasının çok değerli bir gelişme olduğunu söyledi.

İki yerin sarayın klasik devrinin sonunda 16, 17 ve 18. yüzyılın başında saraya eklendiğini lisana getiren Yıldız, “İçinde bulunduğumuz odanın 1. Ahmed için yapılmış bir has oda, okuma odası, vakit zaman kütüphane olarak kullandığı bir oda olduğunu biliyoruz. 1600’lü yılların başında, esasen saltanat devri o periyoda denk geliyor, Padişah için bilhassa yapılmış, 3. Murad has dairesine eklenmiş yeni bir oda. Bu istikametiyle çok değerli. Zira artık klasik periyot mimarisinin son sivil olarak harika yapıtlarından bir tanesi.” dedi.

RESTORASYON 10 YIL SÜRDÜ

Odaların tezyinat ve süslemelerine son derece itina gösterildiğini vurgulayan Yıldız, şu bilgileri verdi:

“Buradaki çiniler, Osmanlı çiniciliğinin son hoş örneklerinden. Özellikle burada kullanılmış olan Kur’an-ı Kerim’den ayetleri muhtevi olan çiniler. Bilhassa Fetih Suresi’nden başlayıp Kur’an-ı Kerim’in son cüzünde yer alan müddetlerin burada duvarlara nakşedildiğini görüyoruz. Tekrar Padişah’a methiyelerin yer aldığını görüyoruz. Bu odada kullanılan dolap kapaklarının Sultanahmet Mescidi’nin de mimarı olan devrin ser mimarı Sedefkar Mehmed Ağa’nın elinden çıktığını biliyoruz. Münasebetiyle hayli tezyinatlı ve periyodun bütün sanatsal ögelerinin bir ortada kullanıldığı çok değerli bir yerle karşı karşıyayız. Buradaki onarım çalışması, yerin bu hususiyetlerinden ötürü yaklaşık 10 yıl sürdü. Sarayda da önemli manada birinci sefer ziyarete açılabildiğini bu nedenle söyleyebiliriz.” formunda konuştu.

“LALE EVRESİ ÖGELERİNİN KULLANILDIĞI BİR MEKAN”

Dr. Yasin Yıldız, ziyaret açılan 3. Ahmed Yemiş Odası’na ait de bilgiler vererek, “Bu kez ortadan geçen yaklaşık 100 yıllık bir müddet olduğunu görüyoruz. Artık dönem Lale Devri’dir ve 3. Ahmed periyodudur. Üslup olarak içinde bulunduğumuz yerle büsbütün farklı, Lale Dönemi’nin bezeme ve sanatsal ögelerinin kullanıldığı bir yer. Bilhassa Edirnekari kaplamalar ve ismini aldığı yemiş süslemeleriyle ve çiçek süslemeleriyle hakikaten çok özel bir yer. Oda, Sultan 3. Ahmed’in şahsi kullanımı için yapılmış. Birtakım kaynaklarda ‘nüzhet-gah (dinlenme yeri)’ olarak, birtakım kaynaklarda ise ‘Taam Odası (yemek odası)’ olarak geçiyor. Fakat bu istikametiyle kesin olan iki yerin da padişahların özel kullanımı için devrin usta sanatkarlarına yaptırılmış olması kıymetli.” değerlendirmesini yaptı.

Has odalarının uzun bir onarım sürecinin akabinde bütün özellikleriyle ziyaretçiyle buluşmasının değerini vurgulayan Yıldız, şunları kaydetti:

“Yemiş Odası’nda, Kaside-i Bürde’den 46 beyt orada yer almaktadır. Edirnekari süslemelerinin üzerinde geçen jenerasyonlarda. Sahiden Kaside-i Bürde, Osmanlı Sarayı’nda çok ehemmiyet verilen, Peygamber’imize duyulan muhabbetten ötürü pek çok noktada nakşedilmiş bir kıymetimiz. Bunun burada da bir padişah tarafından yerinde tercih edilmesi çok değerli. Tekrar Yemiş Odası’nda bir öbür değerli öge, hem sanat tarihimiz hem mimari tarihimiz açısından, birinci Osmanlı barok üslubuna ait denemelerin de burada görmüş olduğumuz ocakta gerçekleştirilmiş olmasıdır. Hasebiyle klasik devrin sonuyla ilişkilendireceğimiz bu yer ve artık yeni bir periyodu temsil eden Lale Zamanı’ndan, 19. yüzyıldaki Batı tesirindeki mimariye geçen çok değerli bir nokta. Hasebiyle bu istikametiyle ziyaretçilerimizin çok ilgisini çekeceğini düşünüyoruz.”

Topkapı Sarayı’nın yaz aylarında günlük ortalama 20 bin ziyaretçiyi ağırlayabildiğini söz eden Yıldız, “Bunun da yaklaşık 15 bin kadarı yabancı ziyaretçiler. İçinde bulunduğumuz harem dairesini ise bunun yaklaşık toplamın yarısı kadar 10-12 bini gezebiliyor. Hasebiyle bu açıdan yerlerin da bu türlü bir yararı var. Her açılan yeni yerle ziyaretçilerimiz sarayın daha önce görülememiş yerlerini görme talihine sahip oluyorlar. Biz de burada arkadaşlarımızın, işçilerimizin ortaya çıkarmış olduğu yapıtları, onarım çalışmalarıyla dünyaya tanıtmış oluyoruz.” diye konuştu.

ZİYARETE AÇILDI

Sultan 3. Ahmed için özel olarak tasarlanan, duvar süslemelerinden ötürü “Yemiş Odası” olarak bilinen oda, Osmanlı sanatında Batı tesirinin birinci izlerini taşıyan mimari ve süsleme üslubuyla dikkati çekiyor.

Bu odanın çabucak yanındaki 1. Ahmed Has Odası ise duvarına yaptırılan kitap dolabı nedeniyle “Okuma Odası” olarak tanınıyor. Her iki oda Topkapı Sarayı’nın kapalı olduğu salı günleri dışında haftanın her günü ziyaret edilebiliyor.

Sultan 3. Murad Has Odası’nın içinden geçilerek ulaşılan, küçük kubbesiyle mahrem bir atmosfer sunan 1. Ahmed Has Odası, duvarlarını kaplayan renkli çinileri, altın yaldızlı çizgi süslemeleri ve şık sedef işçiliğiyle öne çıkıyor.

Duvarların çiniyle kaplanmayan kısımlarında Tebbet, İhlas, Felak, Nas ve Fetih müddetlerinden ayetler yer alıyor. Odanın bir köşesinde şık bir çeşme duvar içine yerleştirilmiş. Sedefkar Mehmed Ağa’nın yapıtı olan pencere kapakları, dolaplar ve çekmeceler, Osmanlı sedef işçiliğinin klasik zarafetini yansıtıyor.

Küçük hacmine karşın 1. Ahmed Has Odası hem çini ve hüsnühat hem de ahşap süsleme sanatı bakımından Topkapı Sarayı’nın en değerli iç yerlerinden biri olarak dikkati çekiyor.

YEMİŞ ODASI

“Yemiş Odası” olarak da anılan 3. Ahmed Has Odası, Osmanlı sanatında orijinal bir anlatım biçiminin doğduğu noktalardan biri olarak biliniyor.

Batı’dan esinlenen 18. yüzyıl başlarına ilişkin natüralist süsleme anlayışı, lale ve gül motifleri, çiçekli tavanlar ve aynalarla göz dolduran odaya ismini veren yem

işli süslemeler, natürmort biçimindeki meyve tabakları ve çiçekli vazolarla ziyaretçilerin ilgi odağı oluyor.

Bazı kaynaklara nazaran oda, 3. Ahmed periyodunda padişahların tek başına yemek yedikleri bir yer olarak kullanıldı. Lakin oda sırf fonksiyonuyla değil Lale Zamanı’nın doğalcı estetik anlayışını yansıtan süslemeleriyle de sanat tarihinde farklı bir yere sahip.

– Kaside-i Bürde, Edirnekari süsleme ve altın mukarnaslar yer alıyor

Yemiş Odası’nı çevreleyen yazı jenerasyonunda, İmam Busiri’nin ünlü yapıtı Kaside-i Bürde’den 46 beyit yer alıyor. Edirnekari tekniğinde işlenmiş süslemeler, altın mukarnaslar ve meyve sepetli nişlerle birleşerek odanın sanatsal kimliğini zenginleştiriyor.

3. Ahmed Has Odası, 16. yüzyılda Kara Memi ile temelleri atılan natüralist çiçek anlayışının 18. yüzyıldaki doruğunu temsil ediyor. Odanın süslemelerindeki meyve sepetleri, çiçek buketleri ve botanik ayrıntılar, sırf estetik değil birebir vakitte rahmet, cennet ve dünya nimetlerine dair sembolik manalar da taşıyor.

Restorasyon çalışmaları kapsamında 3. Ahmed Has Odası’nın tavanındaki cam kısım açılarak tonozlardaki tahribat belirlendi. Paslanan metal aksam temizlendi, sıva dökülmeleri onarıldı. Ahşap yüzeylerde gözetici süreçler uygulanırken, kalem işlerinin korunması için 1/1 ölçekli rölöve çalışmaları yapıldı.

Kaybolan yazı nesilleri mevcut örnekler temel alınarak tarama tekniğiyle yine işlendi. Süslemeler, özgün gereç ve tekniklerle tamamlandı. Her iki has odada planlanan süreç, uzman restoratörler ve sanat tarihçilerinin nezaretinde yürütüldü ve bilimsel formüllerle belgelenerek arşivlendi.

Topkapı Sarayı’nın Harem Dairesi’nde yer alan bu iki nadide oda, hem mimari ve tezyini sanatlar açısından hem de Osmanlı saray hayatına dair eşsiz ipuçları barındırmaları bakımından ehemmiyet taşıyor.

Has Odalar, salı hariç haftanın her günü 09.00-17.30 saatleri ortasında görülebiliyor.