Türkiye-İtalya 4. Hükümetlerarası Zirvesi: Stratejik ortaklıkta yeni bir boyut
Uluslararası Siyaset Araştırmaları Merkezi (CeSPI) Türkiye Gözlemevi Bilimsel Yöneticisi Valeria Giannotta, Roma’da gerçekleşen Türkiye- İtalya 4. Hükümetlerarası Doruğu’nun çıktılarını ve Türkiye- İtalya bağlarının gelişen durumunu AA Tahlil için kaleme aldı.
***
29 Nisan’da Roma’da düzenlenen Türkiye- İtalya 4. Hükümetlerarası Tepesi, iki ülke ortasındaki esaslı dostluğu taçlandırarak bağları stratejik iştirak seviyesine yükseltti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın İtalya Başbakanı Giorgia Meloni ile gerçekleştirdiği görüşme, siyasi ve diplomatik başta olmak üzere pek çok alandaki tamamlayıcı öge temelli bu harika ilgiyi bir kere daha teyit etti. Toplumsal işlerden kültür ve turizme, iş dünyası ve teknolojiden bilim, spor ve çalışma hayatına dek farklı bakanlıkların yetki alanına giren 10’dan fazla muahedenin imzalanması, ikili bağlarda kritik ehemmiyete sahip yeni periyodun başladığını gösteriyor.
Bugünü ve geleceği gözeten bu mutabakatlar, ham husus çıkarımı, mavi ekonomi (deniz ekonomisi) ve uzay iktisadı üzere yenilikçi alanlarda AR-GE ve bilimsel işbirliğine odaklanıyor. İki ülkenin uzay ajansları ortasında imzalanan mutabakat ise uzay faaliyetlerinde ortak çalışmayı güçlendirmeyi hedefliyor. Ayrıyeten, güçlü işbirliği, halklar ortası seviyede spor diplomasisi ve EURO 2032’nin ortak düzenlenmesiyle de kendini gösteriyor.
Türkiye-İtalya bağlarının ekonomik boyutu
Masada pek çok farklı mevzu da ele alındı ve bunların tamamı ikili ilgileri daha da güçlendirmeye yönelikti. Başbakan Meloni ile Cumhurbaşkanı Erdoğan, orta vadede ikili ticaret hacmini 40 milyar dolara çıkarmayı hedefleyen ortak bildiri yayımladı. Bu tezli gaye, ekonomik bilgilerin, iş potansiyelinin güzelleştiğine dair olumlu seyrini yansıtıyor. İkili ticaret hacmi uzun müddettir istikrarlı bir artış gösteriyor; 2019’da 19 milyar dolardan 2023’te 26 milyar dolara ve nihayetinde 2024’te 32 milyar dolara ulaştı. Bu kayda bedel artış, hem pandemi sonrasında hem de global ekonomik dalgalanmaların yaşandığı bir devirde hem İtalya’nın hem de Türkiye’nin dayanıklılık ve toparlanma kapasitesini gözler önüne seriyor. Bu büyüme, ilgili sanayi ve iş kollarının klasik ahengine dayanıyor. İtalyan şirketlerin Türkiye’deki varlığı ve yatırımları ile Türk şirketlerinin İtalya’daki büyümesi kıymetli boyutlara ulaştı. İstikrarlı bir ikili ticaret akışı ve tamamlayıcı iş ortamı sayesinde bugün İtalya, Akdeniz’de Türkiye’nin birinci, Avrupa genelinde ise ikinci ticaret ortağı olarak öne çıkıyor. Made in Italy Bakanı Adolfo Urso’nun deyimiyle “İtalya ve Türkiye, Akdeniz’de ekonomik büyümenin akciğerleridir.”
Türkiye ve İtalya: Akdeniz’in akciğerleri
Türk-İtalyan işbirliğinin ulaştığı nokta, Güney Avrupa’dan başlayıp Akdeniz’i aşarak Güneydoğu Asya’ya uzanan yeni bir jeopolitik yönelimi işaret edecek nitelikte. Bu nedenle çok sayıda ve farklı niteliklerde zorlukların olduğu öngörülemez bir global ortamda maksat, ziyanlı tesirleri en aza indirmeye yönelik bir Türk-İtalyan eksenini sağlamlaştırmaktır. Bu vizyon çerçevesinde güç, iktisat; yenilik ve yeni teknolojilere odaklanan ileri üretim; altyapı, ilişki ve savunma üzere kilit kesimlerde işbirliği fırsatlarını pahalandırmak üzere çok sayıda teşebbüsçü ve iş insanından oluşan geniş heyet, iş forumunda devlet liderlerine eşlik etti. Ortak hareketler ve yatırımlarla tedarik zincirlerinin güçlendirilmesi, memleketler arası arenada, stratejik bağımsızlık yolunda İtalya ve Türkiye’nin kilit rol oynamasına imkan tanıyor. Bu sinerjiler, Ankara ile Roma’nın istikrar ve güvenliği sağlama konusundaki tarihi sorumluluğu olan Akdeniz coğrafyasında kendini farklı formlarda gösteriyor.
Enerji alanındaki işbirliği, çeşitli başlıklar üzerinden somutlaşıyor: Türkiye, Trans-Adriyatik Boru Sınırı (TAP) projesinde kilit ortak olarak yer alırken, Sakarya havzasındaki İtalyan yatırımları giderek artıyor. Savunma endüstrisi ise yeni Türk-İtalyan iştirakinin öne çıkan alanı haline geldi. Tepe sırasında Leonardo ile Baykar, İtalya’da Türk imali insansız hava araçlarının (İHA) üretimine yönelik mutabakat metni imzaladı. Bu adım, daha evvel Koç ile Whirlpool ortasında muvaffakiyetle yürütülen ortak teşebbüsle birlikte değerlendirildiğinde, güçlü iş birliği örneği olarak öne çıkıyor. Oluşan sinerjiler, üçüncü pazarlara yönelik entegrasyon ve yeni ortak yatırımlar sayesinde yatırımların daha da artmasını mümkün kılacak.
Meloni ile Erdoğan’ın milletlerarası gündemlere verdikleri kıymet de bu işbirliği vizyonunu destekliyor. Roma açısından Türkiye’nin Avrupa’daki rolü tartışmasız halde kilit olarak kabul edilirken, Meloni, Erdoğan’a Ukrayna konusunda sürdürdüğü arabuluculuk uğraşları ve sistemsiz göçle çabadaki katkıları için teşekkür etti. Suriye’nin istikrarının sağlanması ve toprak bütünlüğünün garanti altına alınması, Gazze’de kalıcı ateşkes sağlanması ve Libya’nın istikrarına yönelik ortak taahhütler, iki başkanın görüşmelerindeki esas gündem unsurları oldu. Tüm hususlar, samimi ve dostça bir ortamda ele alındı.
Nitekim Meloni, “4. Hükümetlerarası Tepe, Türkiye’nin dost ülke, müttefik ve stratejik ortak olarak fevkalâde rolünü bir kere daha ortaya koydu.” kelamlarıyla doruğun iletisini özetledi. Erdoğan ise Meloni’nin “Türk-İtalyan dayanışmasını güçlendirmedeki cesaretini” vurgulayarak, İtalya-Türkiye ilgilerinin yeni boyutunun ve Türk-İtalyan ekseninin bölgesel ve milletlerarası dinamikler için ana referans noktası olarak katılaştığını belirtti.
[Valeria Giannotta, Memleketler arası Siyaset Araştırmaları Merkezi (CeSPI) Türkiye Gözlemevi Bilimsel Yöneticisidir.]
Makalelerdeki fikirler muharririne aittir ve Anadolu Ajansının editoryal siyasetini yansıtmayabilir.
