Uzmanlar yapay zekanın hakim ve savcıların yerine geçemeyeceğini düşünüyor

Yapay zekanın tüzel süreçlerde kullanılmasıyla avukatlara olan muhtaçlığın giderek azalacağına, mahkeme kademesindeki birtakım süreçlerin ise kolaylaşacağına ve hızlanacağına işaret eden uzmanlar, bu hususlardaki en son kararların yeniden savcı ve yargıçlarca verileceğini bildirdi.

Gazi Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Elektrik Elektronik Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Çetin Elmas, AA muhabirine, yapay zekanın sağlıktan, otomotive, ticaretten yargıya kadar bütün alanları ilgilendiren bir teknoloji olduğunu söyledi.

Hızla gelişmeye devam eden yapay zekanın, yeni kıymetler oluşturacağını, buna karşılık birtakım türel problemlerin yaşanabileceğini aktaran Elmas, “Diyelim ki yapay zekaya bir şiir, kitap yazdırdık yahut bir fotoğraf yaptırdık. Bunlar eşsiz ve özgün olabilir fakat bunlar eser sayılabilir mi? Eser sayılsa bile bunun fikri mülkiyet hakkı, programı yapana mı, lisans sahibine mi, yoksa yalnızca bu komutu verene mi ilişkin? Bunun üzere bizi de direkt ilgilendirin birçok soru var.” dedi.

Prof. Dr. Elmas, şu anki kuşağın şoför ehliyetine sahip son jenerasyon olabileceğini savundu.

Gelecekte artık ferdî araçlara muhtaçlık kalmayacağına dikkati çeken Elmas, “Uygulamadan çağıracağız, şoförsüz araç alıp bizi götürecek ve bırakacak. Münasebetiyle bizim araç almamıza da gerek kalmayacak, şoför de olmayacağız. Biz yalnızca yolcu olacağız. Pekala bu araç bir kazaya karışırsa cezai olarak kim sorumlu? ‘Aracı çağırdığım için ben mi, aracı imal eden mi, programı yazan mı yahut işleten şirket mi?’ üzere sayısız sorunlar var.” diye konuştu.

“Yapay zekaya, elektronik kişilik diye bir özellik verebilecek miyiz?”

Prof. Dr. Elmas, insanların yapay zekayı robotla özdeşleştirmelerinin gerçek olmadığını lisana getirdi.

Yapay zekanın bir bedene muhtaçlığının olmadığının altını çizen Elmas, bir işlemcinin varlığı ve internete bağlanması durumunda bunun bütün dünyaya erişebildiğini kaydetti.

Yapay zekanın bir şeyler üretmesi durumunda da birtakım problemlerin ortaya çıkacağına işaret eden Elmas, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“İnsanlar mal, mülk sahibi olabilir. Hükmî kişilik olarak şirketler de mal ve mülk sahibi olabilir. Pekala yapay zekaya biz elektronik kişilik diye bir özellik verebilecek miyiz? Ona bu türlü bir türel statü tanırsak ne olacak? Yapay zeka mal mülk edinebilir mi, insanları çalıştırabilir mi? Yapay zeka şirket yönetecek. Ama aldığı kararlardan kim sorumlu olacak, mirasını kime bırakacak? Yapay zeka kendince bir şuur kazanırsa o vakit düğmesini kapatmak sanki mevt manasına gelecek mi, bunu o o denli mi algılayacak? Şayet yapay zeka ömür hakkı talep ederse insan olarak biz ne yapacağız. Yeni yeni sorunlarla karşılaşacağız.”

Prof. Dr. Elmas, yapay zekanın yargıya tesirini de kıymetlendirerek, “Hakimlik ve savcılık mesleğinde kanaat üzere insani özellikler işin içerisinde olduğu için yapay zeka hakim ve savcı olamaz fakat avukat olabilir. Avukatlara olan gereksinim çok azalacak diye varsayım ediyorum. Hakimlik ve savcılık mesleğini ortadan çıkarmayacak, onların yerine geçmeyecek. Onlara kararlarını alabilmeleri için dayanak ünitesi olarak kullanılacak. Sonuncu kararı yeniden yargıçların yani insanların vermesi gerekiyor.” sözünü kullandı.

İnsandaki sevgi, aşk, merhamet, kıskançlık, utanma ve kızgınlık üzere hislerin yapay zekada bulunmadığını aktaran Elmas, bunların yapay zekaya eklemlenemeyeceğini lisana getirdi.

Yapay zekanın mühendislerce matematiksel denklemlerle kurulduğunu anlatan Elmas, insanlardan öğrendiği için ırkçı telaffuzlarda bulunabildiğini belirtti.

Prof. Dr. Elmas, yapay zekanın ABD’de kaideli tahliye ve hatalı kıymetlendirme programında da kullanıldığını kaydetti.

Buralarda kimi bölümler için daha öncelikli olarak “suç işleyebilir” nitelendirmesi yapılabildiğini lisana getiren Elmas, insanların ön yargı ve ırkçılık eğilimlerinin yapay zekaya da yansıtılabildiğini anlattı.

Elmas, dünyada şu anda “teknolord” kavramının konuşulduğuna dikkati çekerek, “Dünyada her şeyi devletler değil bunlar denetim ediyor. Bunların keyfine bağlı olarak da toplumsal medyada da tıpkı şeyler olabiliyor. Bugün toplumsal medyada çıkıp da İsrail’in yaptığı katliamı söylediğiniz vakit sansürlenebiliyorsunuz. Haliyle beşerler bir taraftan korkmakta haklı.” görüşünü paylaştı.

Birleşmiş Milletler ile Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) bünyesinde yapay zeka etik heyetinin kurulmasını öneren Elmas, böylelikle insanlara ziyan verecek bir yapay zekanın önüne geçilebileceğini kelamlarına ekledi.

“Yaratıcılık, insan bağları ve karmaşık sorun çözme gerektiren roller hala güvende”

Marmara Üniversitesi (MÜ) İletişim Fakültesi Görsel Bağlantı Tasarımı Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Ali Murat Kırık ise yapay zekanın tekrar eden, kural tabanlı işleri otomatikleştirerek pek çok çalışanın iş tarifini değiştirebileceğini söyledi.

Veri girişi, muhasebe asistanlığı, sekreterlik ve davet merkezi üzere işleri yapan konumların yapay zeka dayanaklı programlar tarafından kolay kolay yapılabileceğine dikkati çeken Kırık, kasiyerler ve depolama çalışanı üzere tekrarlı hareketlere dayalı işlerin robot sistemlerle halledilebileceğini vurguladı.

Prof. Dr. Kırık, beyaz yakalı mesleklerin de risk altında olduğunun altını çizerek, “Hukuk ofislerinde mukavele inceleme, tıbbi alanda radyoloji manzara tahlili ve temel finans raporlamaları üzere misyonlar, yapay zeka araçları tarafından daha süratli ve yanlışsız yapılmaya başladı. Bu durum, uzman takviyesi gerektiren lakin rutin hale gelmiş işleri dönüştürüyor. Buna rağmen yaratıcılık, insan münasebetleri ve karmaşık sorun çözme gerektiren roller hala inançta sayılır. Stratejik yöneticilik, derin akademik araştırma, ruhsal danışmanlık, sanat ve tasarım üzere alanlar, insan sezgisi ve empati isteyen nitelikleri nedeniyle şimdi otomasyona büsbütün açılmış değil. Bu cins işlerde yapay zeka dayanak aracı olarak kalmayı sürdürecektir.” diye konuştu.

Yapay zekanın hukuk alanında bilhassa doküman inceleme, emsal araştırması ve mukavele taslakları oluşturma süreçlerinde büyük kolaylık sağladığını belirten Kırık, “AI Lawyer” üzere uygulamalar sayesinde bir avukatın yüzlerce sayfalık protokolü yahut mevzuatı saniyeler içinde taratıp, kritik unsurları, çelişkili kararları ve eksik noktaları tespit edebildiğini lisana getirdi.

Ali Murat Kırık, “Böylece türel ön hazırlık mühleti kısalıyor, yanılgı riski azalıyor ve avukatlar stratejik argüman geliştirmeye daha fazla odaklanabiliyor. Ayrıyeten eksper raporları için sunulan bilgi ve dokümanlar, yapay zeka takviyeli araçlarla otomatik olarak sınıflandırılabiliyor ve tahlil edilebiliyor.” bilgisini verdi.

Yapay zekanın avukatlar için büyük bilgi setlerinden emsal kararları süratle bulma, türel risk tahlilleri yapma ve kontrat taslaklarını otomatik olarak oluşturma üzere iş akışlarını kolaylaştırdığına işaret eden Kırık, yapay zeka tabanlı araştırma araçlarının bir davayla ilgili yüzlerce mahkeme kararlarını saniyeler içinde tarayıp, misal içtihatları çıkarabildiğini, bu sayede avukatların daha sağlam argümanlar geliştirdiklerini anlattı.

“Yapay zeka gelecekte de hukukçuların en güçlü destekçisi olarak kalacak”

Prof. Dr. Kırık, Türkiye’de, özellikle ceza ve ticari davalarda uzmanlık süreçlerine yapay zekanın entegre edilmeye başlandığını aktararak, şöyle devam etti:

“Örneğin dijital kanıt incelemesi yapan uzmanlar, büyük data kümelerini yapay zeka takviyeli yazılımlar aracılığıyla tahlil ederek kritik vakit damgalarını, evrak erişim geçmişlerini yahut elektronik kayıtların manipülasyon izlerini süratle çıkarabiliyor. Finansal uyuşmazlıklarda ise muhasebe ve data tahliline yönelik yapay zeka araçları, binlerce satırlık hesap hareketini, dönemsel dalgalanmaları ve anormallikleri otomatik olarak raporlayarak eksper raporlarının güvenilirliğini ve şeffaflığını artırıyor. Bu sayede mahkemeler, daha ayrıntılı ve objektif uzman görüşlerine dayanarak karar verebiliyor. Tüm teknolojik kazanımlara karşın yapay zeka hala insanın tüzel muhakeme, empati ve etik kıymetlendirme kabiliyeti yerine konamaz. Münasebetiyle yapay zeka bugün olduğu üzere gelecekte de hukukçuların en güçlü destekçisi olarak kalacaktır.”