Vatikan’da yeni papa için seçim bugün başlıyor

Küçük bir kardinal kümesi tarafından gerçekleştirilerek seçimle önderini başa getiren dünyadaki az sayıdaki monarşiden biri olan Vatikan’da heyecanlı bekleyiş bugün başlıyor. Papa Francesco’nun, 12 yıl misyonda kaldıktan sonra 21 Nisan sabahı 88 yaşında vefat etmesinin akabinde sede vacante (boş makam) olarak isimlendirilen Katolik Kilisesi’nin manevî liderliği, Vatikan Kent Devleti Başkanlığı ve Roma Episkoposluğu makamlarının yeni sahibi belirlenecek.

Çeşitli ülkelerden Vatikan’a gelen 252 kardinal, Papa Francesco’nun cenazesinin ertesinden başlayarak yaklaşık 10 gün boyunca düzenledikleri toplantılarla Kilise meselelerini, bir sonraki papanın profilinin nasıl olması gerektiğini, Kilise’deki cinsel taciz hadiseleri ve yolsuzluklar, Hristiyan dünyasına verilmesi gereken bildiriler, Katolik Kilisesi’nde bayanların rolü, Kilise’nin gelecekteki öncelikleri, dünya barışı, göç sorunu ve daha pek çok mevzuyu tartıştı. Bu kardinallerin yalnızca 133’ü 80 yaşın altında olduğu için papalık seçimlerine katılabiliyor. Bu kardinaller 71 ülkeden geliyor ve en genci 45 en yaşlısı ise 79 olmak üzere yaş ortalamaları 70.

550 yıllık Sistina Şapeli’ne soba kuruldu

Seçici kardinaller, bugün dualar ederek bir merasim yürüyüşüyle lokal saatle 16.30 civarında, Michelangelo’nun eşsiz tasvirlerinin de bulunduğu Vatikan Müzeleri’nin ünlü Sistina Şapeli’ne kapanacak. Hristiyanlığın en çok takipçisi bulunan Katolik Kilisesi’nin kurucusu, havarilerin reisi Aziz Petrus’un halefi olarak kabul gören papanın belirlenmesi için asırlardır gerçekleştirilen Konklav, Sistina Şapeli’nde 26’ncı defa yapılacak.

Konklav için yine düzenlenen şapelin içine, tüm dünyaya yeni papanın seçilip seçilmeyeceğinin işaretini verecek ve siyah ile beyaz dumanın farklı ayrı çıkmasını sağlayacak olan 2 eski soba kuruldu. Dumanın rengi, özel kimyasallarla oluşturuluyor. Şapelin bacasından dumanın çıkması ise sobalara monte edilmiş 10 metre yüksekliğindeki bakır borular ile gerçekleştirilecek. Dumanın gereğince tütmemesi riskine karşı ise sobalarda, elektrik dirençli ve fanlı bir takviye bulunuyor. Şapelin tabanı ise değer biçilemez mozaikleri barındırdığı için özel ahşap bir platformla kaplandı. Üzerine kardinallerin oturacağı sandalyeler ile masalar kondu.

Latincede “diğerleri çıksın” manasındaki “extra omnes” dendikten sonra Sistina Şapeli’nin kapılarının kilitlenmesinin akabinde başlayacak oylamalar, sabah iki ve öğlenden sonra iki olmak üzere günde dört defa yapılacak. Lakin bugün, tek oylama yapılacak ve mahallî saatle 19 civarında bacadan duman çıkması beklenecek. Yaklaşık 400 yıl evvel konan bir kurala nazaran, oy pusulaları kimseye gösterilmeden mühürlü sandığa atılacak.

Sadece vaftiz edilmiş bir Katolik ve bekâr erkek olma koşulu bulunsa da papalar klâsik olarak kardinaller ortasından seçiliyor.
Bu makama bir adaylık kelam konusu değil. Din adamları, papalığı layıkıyla yerine getirebileceğine inandığı rastgele bir kardinalin ismini oy kâğıdına yazabiliyor.

Papanın seçilebilmesi için tüm oyların üçte ikisi gerekiyor. 34. tipten sonra hala bir önder seçilemezse, en çok oyu alan iki kardinal için ayrıca balotaj seçimleri yapılacak. Tüm cinsler sonucunda oyların üçte ikisini alan din adamına bu vazifesi kabul edip etmeyeceği ve papalığı boyunca hangi havari ismi almak istediği sorulacak.

Onun kabul etmesinin akabinde oy pusulaları bir ipe dizilerek, şapeldeki sobaya atılarak burada yakılacak. Vatikan Apostolik Sarayı’nın bacasından beyaz duman çıkarsa yeni papa seçilmiş manasındadır. Siyah duman ise seçim sonuçlanmamış manasına geliyor. Yeni papa, birinci olarak şapelin bitişiğindeki Ağlama Odası’na götürülecek. Sorumluluğu büyük bir makama seçilmesinin akabinde papaların yaşadığı his yoğunluğu ve bazılarının ağlamış olmasından ötürü bu odaya bu ismin verildiği biliniyor.

Burada yeni papa, kendisini bekleyen üç farklı boyutta cübbeden vücuduna uygun olanı giyecek. Bu sırada, “Başdiyakon” olarak anılan Kardinal, Aziz Petrus Bazilikası’nın locasına çıkarak Latince, “Habemus Papam (Papamız var)” diye meydanda bekleyen on binlerce beşere müjde verecek.

Bunun akabinde yeni papa birebir balkondan halkı selamlayarak onları kutsayacak. Bu ortada, Konklav masraflarının ne kadar olduğu da merak konusu. Vilayet Messaggero gazetesi, Papa Francesco’nun seçildiği 2013’teki Konklav’ın yaklaşık 4 buçuk milyon euroya mal olduğunu aktardı.

Gizlilik yeminini bozanlar aforoz ediliyor

Yüzyıllar öncesine dayanan geleneklerle gerçekleştirildiği için yeryüzünün en gizemli ve en ilgi çeken seçimleri olan Konklav terimi, papalık seçimlerinin çok bilinmeyen yapıldığı manasına geliyor.

Latincedeki “cum clave”, yani “anahtarla kilitlenmiş” sözcüğünden türeyen Konklav oylamaları yapılırken kardinaller nitekim de Sistina Şapeli’ne kilitleniyor.

Ne kadar süreceği bilinmeyen olan Konklav bitene kadar dış dünyayla büsbütün temaslarının kesilmesi sağlanan kardinallerin cep telefonlarına ve kayıt ya da arama yapabilecekleri her türlü elektronik eşyasına el konulacak. Seçici kardinallerin yanın sıra, Konklav sürecinde çeşitli alanlarda misyon yapacak olan yüzü aşkın din insanı ve laik de onlar üzere muamele görecek ve Vatikan sonları içindeki Azize Marta konukevinde konaklamak zorunda kalacak.

Dünyanın her yerinden gelen 5 binin üzerinde gazetecinin takip edeceği seçimlerin kapalılığını garanti altına almak için üst seviye teknolojili önlemler de alındı. Vatikan hudutları içinde sinyal kesiciler de devreye sokulacak. Vazifeliler, Konklav öncesi kapalılık yemini de etti. Bunu bozan din beşerlerine Kilise’den aforoz cezası verilirken, laik olanlar da Kilise’nin her türlü resmi imkânından yoksun edilecek. Tarihteki en uzun Konklav’ın 1006 gün, en kısasının ise 10 saat sürdüğü biliniyor.

Bölünmüş bir kilisede ucu belgisiz seçimler

Konklav, Papa Francesco’nun miras bıraktığı bölünmüş bir Kilise ortamında gerçekleştiriliyor. Yaptığı ıslahatların yanı sıra, Kilise’yi daha çağdaş ve yüzyıllardır dışlanan kesitleri kucaklayıcı hale getirmesi çok muhafazakârları kızdırdı. Kızgın kardinaller, Papa Francesco’nun vefatından sonra da Kilise’yi bir felakete sürüklediği açıklamalarını sürdürdü ve yeni papanın asla onun çizgisinde olmaması gerektiği bildirilerini verdi. Lakin Vatikan uzmanları, muhafazakârların bu Konklav’da azınlıkta olduğunu aktarıyor.

Ilımlı muhafazakârlar ve ilerici kesim ise bir bölünme olmadığı iletisini vermek için Konklav’ın çok kısa süreceğini ve kimi isimler üzerinde uzlaşılmakta olduğunu öne sürdü. Vatikan uzmanı gazeteci Marco Politi, yabancı gazetecilerle bir basın toplantısında bunun büsbütün palavra olduğunu, bu kardinallerin, bölünmüş Kilise gerçeğini örtbas etmek istediklerini belirterek, “Bu tam dramatik bir Konklav. Kilise, son yarım yüzyılda hiç bu kadar bölünmemişti” dedi.

Katolik Kilisesi’nin muhakkak ülkelere odaklanmadan daha global olması gerektiğine inanan Papa Francesco, bir geleneği bozarak kardinalleri bulunmayan birçok ülkeden de birinci defa atama yapmıştı.

Papa, ortalarında Güney Sudan’ın da bulunduğu bu yeni ülkelerin, kendi tabiriyle “dünyanın kenar mahalleleri” olmasına itina gösterdi. Hollandalı gazeteci Andre Vreede, bu nedenle bu seçimlerde kardinallerin birçoklarının birbirini tanımadığını, bunun bir vahamet olduğunu tabir etti.

Hâlihazırdaki Vatikan Devlet Sekreteri Kardinal Pietro Parolin’in bu nedenle “güvenilir bir liman” üzere görülerek favori gösterildiğini söyleyen Vreede, “Ancak onun pek bir papazlık tecrübesi yok. Daha çok bir bürokrat ve Vatikan’da işleyişi çok düzgün biliyor, ancak çağımız için biraz sıkıcı bir kişilik” diye konuştu.

“Jeopolitik daha ağır basacak”

Bazı favori isimler söylem edilse de Konklavlar ekseriyetle belgisiz ve öngörülemez olarak biliniyor. Örneğin; 2013’teki seçimlerde neredeyse hiçbir Vatikan uzmanının varsayım etmediği Arjantinli Kardinal Jose Maria Bergoglio beklenmedik formda seçilmişti. Yeni papanın, son 12 yılda çok çalkalanan Kilise’de frene mi basacağı yoksa selefi Francesco’nun çizgisinde mi devam edeceği merak konusu.

Yeni papa, Katolik Kilisesi’nde çığ üzere ortaya dökülen cinsel istismar hadiseleri ve mali yolsuzluklar ile bunların akabinde yardımların azalmasıyla Vatikan’ın berbata giden mali durumu üzere problemlerle ilgilenecek. Dünya genelinde dine olan ilginin giderek düşüş göstermesi de uğraşı. 5’inci sefer Konklav gören Dinler ve Hristiyanlık Tarihçisi Alberto Melloni, dünyada yaşanan çatışmaların artmasına atıfla “Yeni papa, alevler içindeki bir dünyada Kilise’yi tekrar tasarlamak zorunda kalacak” dedi.

Vatikan’da gazetecilere açıklamalar yapan kardinaller, düşünüldüğünün tersine papayı jeopolitik çıkarlara bakmadan büsbütün öğretici, sürüsüne gerçek bir çoban olabilecek, kiliseyi birleştirerek dünyaya barış iletisi verebilecek bir başkan özelliğinden ötürü seçeceklerini söz etti. Lakin gazeteci Marco Politi, jeopolitiğin bu seçimlerde, geçmiştekilerden daha ağır basacak üzere göründüğünü söylüyor. Vatikan uzmanı, Ukrayna ve Gazze’de devam eden savaşlar, Papa Francesco’nun İslam dünyasına yönelik olumlu faaliyetlerinin sürdürülmesi ve Amerika Birleşik Devletleri’nde artan otokrasiye ait kaygıların büyümesi üzere noktaların, kardinallerin müzakerelerinde yer alacağını öne sürüyor.

Asya’da Katolikliğin artmakta olduğuna dikkat çeken uzmanlar, dedesi Çinli olan 68 yaşındaki Filipinli Kardinal Luis Antonio Tagle’nin ismini da favoriler ortasına alıyor. Kardinal Parolin’inden sonra ikinci en muhtemel isim olarak anılan Tagle, teolojik açıklığı, gençlere yakınlığı ve bir papaz olarak sıcaklığıyla ön plana çıkıyor ve “Asyalı Francesco” diye anılıyor.