Yargıtay’dan kritik fazla mesai kararı
OECD datalarına nazaran Türkiye, haftalık ortalama 45,7 saat çalışma müddetiyle dorukta yer alıyor. Buna rağmen çalışanların kıymetli bir kısmı, yaptıkları fazla mesainin fiyatını alamıyor. Yargıtay, patronların sıkça kullandığı “fazla çalışma fiyata dahildir” ibaresine ait kritik bir sınırlamaya dikkat çekiyor. Bu ibare sınırsız bir fazla mesai hakkı vermiyor; hukuken belirlenmiş sonların aşılması halinde emekçiye kesinlikle ek fiyat ödenmesi gerekiyor.
TÜRKİYE’DEKİ ÇALIŞANLAR OECD ORTALAMASININ ÜZERİNDE MESAİ
OECD ülkelerinde ortalama haftalık çalışma müddeti 37 saat iken, Türkiye’de bu mühlet 45,7 saat. Üstelik Türkiye’de çalışanların yüzde 15,1’i haftada 60 saatten fazla çalışıyor. Bu oran, OECD ortalamasının (yüzde 4,4) neredeyse dört katı.
Ancak bu ağır çalışma temposunun karşılığını tam olarak alabilenler çoğunlukla sendikalı, toplu iş kontratı kapsamındaki personellerle hudutlu. Sendikasız çalışanlar için imzalanan iş kontratlarında sıkça yer alan “fazla çalışma fiyata dahildir” ibaresi, patronlar tarafından fazla mesai fiyatı ödememe münasebeti olarak kullanılıyor.
FAZLA MESAİ SINIRSIZ DEĞİL: KANUN NE DİYOR?
HaberTürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberine nazaran İş Kanunu’nda haftalık çalışma mühleti 45 saatle sonlu. Bu süreyi aşan çalışmalar “fazla mesai” sayılıyor ve her fazla saat için, olağan saat fiyatının yüzde 50 fazlası ödenmek zorunda.
Taraflar ortasında aksi kararlaştırılsa bile, bir yılda 270 saati aşan fazla mesailer için ayrıyeten ödeme yapılması gerekiyor. Yani “fazla çalışma fiyata dahildir” tabiri, 270 saat hududunu aşan mesaileri kapsamıyor.
YARGITAY’DAN NET SINIRLAMA: 270 SAATİN ÜSTÜ ÖDENMELİ
Yargıtay, fazla mesainin fiyat karşılığı olarak aylık fiyata dahil edilmesini sırf yıllık 270 saate kadar geçerli kabul ediyor. Bu da aylık ortalama 22,5 saate, haftalık ise 5,2 saate denk geliyor. Örneğin bir personel 10 ay 18 gün çalıştıysa, bu müddete nazaran hesaplanan 238,5 saatlik fazla çalışma limiti aşılırsa, ek mesai fiyatının ayrıyeten ödenmesi gerekiyor.
ASGARİ ÜCRETLİYE FAZLA MESAİ DAHİL EDİLEMEZ
Yargıtay kararlarında dikkat çeken bir öbür konu ise fiyat seviyesi. Minimum fiyatla çalışan bir çalışana, “fazla çalışma fiyata dahildir” ibaresi yazılsa bile, fazla mesai yaptırılması yasal değil. Bu çeşit uygulamalar dava konusu yapıldığında patron aleyhine sonuçlanıyor.
İZİN SEÇENEĞİ VE ZAMANAŞIMI SÜRESİ
İşçi isterse fazla mesai karşılığında fiyat yerine müsaade de kullanabiliyor. Her 1 saatlik fazla mesaiye karşılık 1 saat 30 dakika müsaade hakkı doğuyor. Fakat bu müsaadenin kullanılabilmesi için çalışanın yazılı talebi ve 6 ay içinde kullanımı gerekiyor. Bu müsaade, yıllık müsaadenin ya da resmi tatillerin yerine geçemiyor.
Öte yandan, emekçi fazla mesai fiyatı talebiyle dava açtığında, yalnızca son 5 yıla ilişkin alacakları talep edebiliyor. Bu mühlet zamanaşımı nedeniyle dikkate alınması gereken kıymetli bir ayrıntı.
