Yediğimiz sebze ve meyve ne kadar sağlıklı?

Sağlıklı beslenmeye verilen ehemmiyetle birlikte doğal ve katkısız besinlere olan talep artıyor. Lakin tüketiciler ‘organik’ etiketiyle ya da pazarlarda organik diye satılan eserlerin doğallığından birden fazla vakit kuşku ediyor. İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk, ne yazık ki suistimale açık olan bu hususta tüketicileri uyarırken, günümüzün en önemli tehlikelerinden biri olan tarım ilaçlı meyve-sebzelerden uzak durmanın ipuçlarını şöyle açıkladı:

MODERN TARIM SIHHATİMİZİ BOZDU

Son yıllarda doğal sistemlerle yapılan klâsik tarım uygulamalarından; yapay gübrelerin, tarım ilaçlarının, hormonların, büyüme faktörlerinin, genetiği değiştirilmiş tohumlarının yer aldığı makineleşmiş kelamda çağdaş tarım uygulamalarına geçiş yapıldı. Beslenme ve besin alımı sıhhatin en değerli belirleyicilerinden biri olduğu üzere, tarım uygulamalarının etrafa ve etrafta yaşayan öbür canlılara da olumsuz tesirleri yadsınamaz.

Günümüzün çağdaş tarım uygulamaları su kaynaklarının azalmasına, kirlenmesine, toprakların tuzlanarak verimsiz hale dönüşmesine yol açmıştır. Kullanılan tarım ilaçları en az sigara kadar kanser yapan tesire sahiptir. Alzheimer, diyabet üzere endokrin hastalıklara da neden olurlar. Özetle çağdaş tarım gündelik hayatta yediğimiz birçok eserde kansere ve öbür kronik hastalık ve kusurlara yol açan birçok kalıntı bırakmaktadır.

ORGANİK BESLENMENİN ÖNEMİ

Taze, pak, mevsiminde, lokal olarak üretilmiş, bütün renkleri barındıran, mümkünse organik, çoğunlukla bitkisel bir beslenme stili sıhhatin sigortasıdır. Günümüzde tarım ilaçlı, GDO’lu, hormonlu, katkı unsurlu, renklendiricili, mikroplastik içeren, taze ve organik olmayan besinlerle karşı karşıyayız. Bu sıhhate uygun olmayan diyet biçiminin obezite, şeker hastalığı, hipertansiyon ve kanser üzere kronik hastalıklara yol açması kaçınılmaz bir sonuçtur. Münasebetiyle organik besinler tercih edilmelidir.

Organik eserler; GDO’lu tohum, kimyasal gübre, tarım ilaçları, hormon ve büyüme faktörleri olmadan yetiştirilen besinlerdir. Bol ölçüde vitamin, mineral, lif, antioksidan ve antikanserojen hususlar barındırırken; sıhhate ziyanlı rastgele bir kimyasal ve yabancı unsur içermezler. Bu özellikleriyle hastalıklardan korur ve sıhhati desteklerler.

Kurtlu ve formu bozuk meyve sebzeler organik midir?

Günümüzde organik eserlere ulaşmak hem sıkıntı hem de kıymetlidir ancak sağlıklı beslenmenin bir bedeli vardır. Sağlıklı besine ve organik tarım yapan çiftçiye ödenmeyen paranın çok daha fazlası; sıhhate ziyanlı besin unsurlarının tüketilmesi sonucunda ortaya çıkan hastalıkların tedavisi için hastanelere ödenmek zorunda kalınır.

Bakarak, elle yoklayarak, koklayarak bir besinin organik olup olmadığı anlaşılamaz. Çeşitli eserlerin üzerinde belirtilen ‘doğal’ sözü, o besinlerin organik olduğunu göstermez. Bir eserin organik etiketini taşıyabilmesi için yetkili kurumlar tarafından denetlenmiş olması ve organik eser sertifikasına sahip olması gerekir. Ayrıyeten yeniden etiket üzerinde bu eserin ilgili yönetmeliğe uygun olarak üretildiğine dair tabir ve sertifika numarası bulunmalıdır. Organik eserler süpermarketlerin ilgili kısımlarında, organik pazarlarda ve organik besin üreten şirketlerin bünyesinde bulunabilir. Semt pazarlarında organik eser olma ihtimali çok azdır. Doğal, köylü mahsulü, hormonsuz olduğu söylenen açıkta satılan besinlerin birçoklarının organik olması beklenmez. Organik tarım elbette yalnızca kimyasal kullanmamak değil, tıpkı vakitte pak hava, GDO’suz tohum ve uygun yetişme şartları demektir.

Kurtlu, yamuk yumuk besinlerin organik olduğu tez edilir. Bu da mutlaka hakikat değildir. Formuna ve boyutlarına bakarak besinlerin organik olup olmadığı söylenemez. Organik besinlerin kendine has koku ve tadı olması beklenir. Birebir boyutlarda birbirine benzeyen eserlerin organik olmama ihtimali kuvvetlidir. Mevsiminde üretilmeyen besinlerin organik olma ihtimalleri çok düşüktür.

En çok tarım ilacına maruz kalan besinler

Bazı zerzevat ve meyveler çok daha fazla tarım ilacına maruz kalırlar. Elma, armut, şeftali, nektarin, çilek, ananas, kiraz, ahududu, biber, kereviz, yeşil fasulye, patates, ıspanak, marul, salatalık, asma yaprağı ve kabak daima tarım ilaçlarına maruz kalan muhakkak başlı eserlerdir.

Sağlıklı bir beslenme için tüm zerzevat ve meyvelerin mevsiminde tüketilmesi gerekir. Bu eserleri emniyetli yerlerden almak gerekir. Bilhassa tarım ilaçlarına, hormonlara maruziyet riskini azaltmak ismine sofradaki zerzevat ve meyveler çeşitlendirilmeli, her şeyden az ve öz tüketilmelidir. Zerzevat ve meyvelerin sirkeli ya da karbonatlı suda bekletilerek yıkanıp, tüketilmesi değerlidir. Bu halde tarım ilacı kalıntılarının bir kısmının ortadan kalkması mümkündür. Meyve ve sebzelerin kabuğunu soyarak tüketmek de sağlıklı bir tüketim biçimidir. Ancak birtakım tarım ilaçlarının kabuktan içeriye sızdığı da görülür. Yani yüzeyi yıkamakla da tarım ilacı büsbütün ortadan kalkmayacağı bilinmelidir. Besinler, kaynatılıp suları süzülerek de kimyasallardan arındırılabilir. Kimi araştırmalarda pişirilen çileklerdeki kalıntılarının azaldığı saptanmıştır. Hasebiyle çileği komposto ya da reçel olarak tüketmek daha sağlıklı bir seçenek olabilir.