Zihniniz hiç susmuyor mu? Aşırı düşünmeyle baş etmenin 6 etkili yolu
Bir ya da birden fazla mevzu hakkında zihnin niyet seyahatlerine çıkma eğiliminde olduğunu belirten Doç. Dr. Berke Kırıkkanat, düşünceler üzerine düşünme yetisinin (metacognition) insanları öbür canlılardan ayıran kıymetli bir yeti olduğuna dikkat çekti.
Doç. Dr. Kırıkkanat, “Düşünceler üzerine düşünmenin hudutlarını bilememek bireyi çok düşünme tuzağına düşürmektedir” diye konuştu.
“Aşırı düşünme, tehlikeli, fonksiyonel ve sağlıklı olmayan bir düşünme alışkanlığıdır. Niyetlerin içeriğiyle tükenme halidir” diyen Doç. Dr. Kırıkkanat, “Aşırı düşünme, aksiyona dönüştürmek yerine bir fikir üzerinde saatlerce vakit harcamayı da içinde barındırır. Karar vermeyi ve harekete geçmeyi zorlaştırır. Sorunu gereğinden fazla ehemmiyet vererek düşünme halini kapsar” tabirlerini kullandı.
“KONTROL ETME ARZUSU”
Doç. Dr. Kırıkkanat, insanların takılıp kaldığı noktaları şöyle sıraladı:
– Bireyin hayatının her alanını denetim etme isteği,
– Belirsizliğe tahammülsüzlük,
– Her şeye deva arama eğilimi,
– Pişman olmaktan, başarısız olmaktan korkma,
– Kusursuz olmak için çok çabalama,
– Olayları felaketleştirme, yaşanılmış tecrübeleri çok genelleme, ya daima ya hiç düşünme şekli.
Doç. Dr. Kırıkkanat, aşırı düşünmenin yol açtığı problemlere yönelik şöyle konuştu:
– Düşük ruhsal ve bedensel güç,
– Düşük hayat doyumu,
– Odaklanma sorunları,
– Ruhsal rahatsızlık,
– Uykusuzluk,
– Eylemsizlik hali.
6 ADIMDA ÇOK DÜŞÜNMEDEN KURTULMAK İÇİN ÖNERİLER
Doç. Dr. Berke Kırıkkanat, aşırı düşünmeden kurtulmanın yollarını ise şu biçimde sıraladı:
1. Niyetlerinizi Fark Edin: Düşünceler üzerine farkındalık, çok düşünme alışkanlığını azaltmada birinci basamağı oluşturur. İlgili niyetleri, ne vakit, nerede ve neye karşı oluşturuyorsunuz? Şuurlu farkındalık idmanlarıyla; şu an ne düşünüyorsunuz ve bu fikrin sizde ne hissettirdiğini ve hangi cins davranışlara yol açtığını gözlemleme fırsatı bulabilirsiniz. ‘Bu fikirler, gerçek mi? Şu an yaşanılan sorun, benim yetilerimle denetim edebileceğim bir mevzu mu?’, ‘Şu anı geçmişin tecrübeleriyle mi yoksa geleceğin korkularıyla karşılıyorum?’ üzere yardımcı sorularla, yaşanılan süreci gözlemleme, tanım etme ve bir isim koyma kelam konusu olabilir. Şuurlu farkındalık antrenmanlarıyla kendinizle olan bağlantınızı geliştirebilirsiniz.
2. Yapabileceklerinize Odaklanın: Güçlü ve geliştirilmesi gereken taraflarınızı tespit edin. Zihin sorunlar için sorduğu sorulara cevap ararken benliğinize ait farkındalığınız ve bilginiz (self-knowledge) yapabileceklerinize odaklanmanızı sağlar. İlgili farkındalık, her şeyi çözebilmenin mümkün olmadığını bireye hatırlatmaktadır.
3. Düşünme Kusurları Üzerine Çalışın: ‘Zihnin söylediklerinin gerçeklik hissesi var mı? Bu niyetlerin bir yararı var mı? Ziyanları neler? Bu durumun öbür bir açıklaması olabilir mi?’ üzere yardımcı sorular, bunların sadece fikir olduğuna dair farkındalığı artırır. ‘Ya daha berbat olursa?’ üzere felaketleştirici senaryolar, ‘Geçen imtihanda yapamadım, artık de yapamam’ üzere çok genellemeler, ‘Kusursuz olmalıyım. Olamazsam biterim’ üzere yap daima ya hiç düşünme kusurları üzerine çalışma ve alternatif rasyonel düşünme biçimleri geliştirme, çok düşünme alışkanlığını azaltabilir.
4. Dikkat Dağıtıcı Antrenmanlar Yapın: Fikirlerden kurtulmak yahut bastırmak yerine dikkat dağıtıcı antrenmanlara başvurulabilir. Bunlar ortasında bireyin güzeline giden aktivitelere / hobilere yönelmesi, etrafındaki bir objeyi 5 duyu organıyla, ‘Nasıl görünüyor, nasıl kokuyor, sesi nasıl, yumuşak mı, tadı var mı’ üzere sorularla tanımlamaya çalışması, güzeline giden bir yeri hayal etmesi ve o hayali 5 duyu organıyla deneyimlemesi üzere idmanlar destekleyici rol oynar. Kurtulmak yerine evvel gözlemleme, tanıma ve fikrin yarattığı duyguyu kabullenme (Bu bir dert, bu bir öfke gibi) çok düşünme ile başa çıkmada değerli bir basamaktır.
5. Kusursuz Olmadığınızı Kabullenin: Hataya, tüm olasılıklara açık olmak, ruhsal esnekliği beraberinde getirir. Hayatın her alanını denetim etmenin mümkün olmadığını kabullenmek belirsizliğe karşı tahammülü arttırır. Kendimizi suçlamadan kusur yaptığımızda kendimizi affedebilme çok düşünme girdabına düşmemizi engelleyebilir.
6. Destekleyici Bir Etrafa Sahip Olmak: Duygular ve fikirler bulaşıcı olduğundan etrafımızdakilerin dertli ve olumsuz kelamlarını beynimiz gerçeklik olarak algılayabilir. Bu bağlamda çok düşünme eğilimini tetikleyebilecek bireylerle bağlantıları hudutlu tutmak yardımcı olabilir.
